Από τον Κάρολο Κουν στις «Νύφες» του Βούλγαρη

Από τον «Τρόμο και την αθλιότητα του Γ’ Ράιχ» του Θεάτρου Τέχνης το 1974 ώς τις «Νύφες» του Παντελή Βούλγαρη. Από τις ζωγραφικές μακέτες για το θέατρο και τα κοστούμια παραστάσεων ώς τις ταινίες του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου. Και από τις συνεργασίες του με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και την Εθνική Λυρική Σκηνή ώς το Εθνικό Θέατρο. Αυτός είναι ο κόσμος του σημαντικού ενδυματολόγου και σκηνογράφου Δαμιανού Ζαρίφη (1946-2007), ο οποίος αναβιώνει στην έκθεση με τίτλο «Ο παλμός του σχεδίου» που ανοίγει στον Πολυχώρο Ω2 για τους επισκέπτες του Ωδείου το απόγευμα της ερχόμενης Δευτέρας, 8 Ιανουαρίου. Δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, τον Μάιο του 2007, το υλικό της έκθεσης εκτός άλλων με 55 κοστούμια σημαντικών παραστάσεων αποσκοπεί στο να αποδώσει τη σχεδιαστική δραστηριότητα του καλλιτέχνη και να αναδείξει τις αισθητικές σταθερές που διέτρεχαν την σκηνογραφική και ενδυματολογική δουλειά του, πέρα από τις αναγκαίες υφολογικές αλλαγές και τις ειδικές απαιτήσεις ή ιδιαιτερότητες κάθε θεάματος.

Στη διάρκεια παραγωγής των σκηνικών και κοστουμιών για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Νύφες», για παράδειγμα, ερευνούσε χώρους και βεστιάρια, εντοπίζοντας στοιχεία και λεπτομέρειες που ανταποκρίνονταν στην ατμόσφαιρα των αρχών του 20ού αιώνα αλλά και στις κοινωνικές διαφορές που ξεχώριζαν στο ύφος της ενδυμασίας εκείνης της εποχής. «Χρειάζεται μια μικρή διαστροφική ματιά για να κάνεις σκηνικά και κοστούμια» δήλωνε στα «ΝΕΑ» ο Δαμιανός Ζαρίφης με την ευκαιρία της βράβευσής του το 2004 στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για τη συνεισφορά του στην ταινία. «Αυτό που θέλαμε να βγαίνει στο πανί είναι η αίσθηση ότι το πλοίο, το «King Alexander», είναι μία κιβωτός πολιτισμών και κοινωνικών τάξεων στις αρχές του 20ού αιώνα. Να είναι όλα αυτά μαζί μπερδεμένα αλλά και να μη δημιουργείται ακαταστασία στο μάτι του θεατή. Να δένουν όλα μαζί με την αναταραχή που επικρατούσε τότε στην υφήλιο και να εκφράζουν την αγωνία γι’ αυτό το ταξίδι στο άγνωστο αυτών των κοριτσιών. Δεν νομίζω ότι ήξεραν πού πήγαιναν. Η προσφυγιά δεν είναι απλή ιστορία και ποτέ δεν έχει ροζ χρώματα. Μπορεί αυτά τα κορίτσια να προέρχονται από Ελλάδα, Τουρκία, Αρμενία, Ρωσία, Αίγυπτο και να φορούν διαφορετικά ρούχα, τα οποία χαρακτηρίζουν τον τόπο καταγωγής τους αλλά μέσα στο καράβι αποτελούν μία τάξη, αυτή της τρίτης θέσης».

Η έκθεση εμπλουτίζεται με προβολές, οπτικοακουστικό, φωτογραφικό υλικό και άλλα ντοκουμέντα από το θέατρο και τον κινηματογράφο. Χάρη στην έμπρακτη υποστήριξη των κινηματογραφιστών Βασίλη Βαφέα, Παντελή Βούλγαρη και Γιάννη Σμαραγδή, ο «Παλμός του σχεδίου» θα περιλαμβάνει αναφορές και σε κινηματογραφικές ταινίες των παραπάνω δημιουργών με τους οποίους συνεργάστηκε ο σκηνογράφος. Ειδικότερα, ο Β. Βαφέας θα παρουσιάσει τη συνεργασία του με τον Ζαρίφη σε οπτικοακουστικό περιβάλλον σε χώρο διαμορφωμένο για τον σκοπό αυτό. Επίσης φωτογραφικά πορτρέτα του Ζαρίφη από τον Κώστα Ορδόλη και τη Βουβούλα Σκούρα περιλαμβάνονται στα εκθέματα.Την έκθεση επιμελείται η θεατρολόγος Ελένη Βαροπούλου, η οποία σημειώνει ειδικά για τις ζωγραφικές μακέτες του Δαμιανού Ζαρίφη: «Τα σχέδιά του με χρωματιστά μολύβια, μελάνι, γκουάς, μαρκαδόρους, στιλό ήσαν σχέδια εν δράσει. Ο παλμός τους σχετίζεται με κάτι το κατεπείγον που μεταδίδουν. Βγαλμένα συχνά από τις πρόβες, φανερώνουν μιαν ένταση, αλλά και πειθαρχία στη γραμμή. Επιβεβαιώνουν τη δύναμη του καθαρού περιγράμματος που διευκρινίζει τη σιλουέτα και εξασφαλίζει την ακρίβεια της φόρμας».

ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ. Ο Δαμιανός Ζαρίφης σημάδεψε το ελληνικό θεατρικό τοπίο τα χρόνια της Μεταπολίτευσης και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Παράλληλα με τη δημιουργία του στο θέατρο, δίπλα στους σπουδαίους σκηνοθέτες αυτής της περιόδου και με τα πιο αντιπροσωπευτικά θεατρικά σχήματα –κρατικές σκηνές, δημοτικά περιφερειακά θέατρα, θιάσους του ελευθέρου θεάτρου και ομάδες –η δουλειά του ξεχώρισε και στον κινηματογράφο. Συνεργάστηκε σκηνογραφικά και ενδυματολογικά σε δεκάδες ταινίες για ορισμένες από τις οποίες διακρίθηκε και βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Απόφοιτος της Σχολής Βακαλό, ύστερα από μακρόχρονη διαμονή και σπουδές στο Παρίσι, ξεκίνησε τη θεατρική δουλειά του στο Θέατρο Τέχνης το 1974, κάνοντας τα σκηνικά και κοστούμια για το έργο του Μπρεχτ «Ο τρόμος και η αθλιότητα του Γ’ Ράιχ» σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν. Συνεργάστηκε μαζί του σεπερισσότερες από είκοσι παραγωγές, κυρίως έργα της νεοελληνικής δραματουργίας, και δούλεψε βασικά πλάι στον σκηνοθέτη Γιώργο Λαζάνη. Με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών συνεργάστηκε συστηματικά μετά το 1992. Παράλληλα ο Δαμιανός Ζαρίφης συμμετείχε σε δεκάδες προετοιμασίες έργων που ανέβαζαν σκηνοθέτες και σκηνοθέτριες του ελληνικού θεάτρου όπως οι Λεωνίδας Τριβιζάς, Βασίλης Παπαβασιλείου, Λευτέρης Βογιατζής, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Γιώργος Μιχαηλίδης, Μιχάλης Κακογιάννης, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Βίκτωρ Αρδίττης, Σταύρος Ντουφεξής, Μάγια Λυμπεροπούλου, Γιώργος Ρεμούνδος, Βασίλης Βαφέας.

Η έκθεση – αφιέρωμα υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού στοχεύει, μεταξύ άλλων, στο να συγκεντρώσει στον χώρο του Ωδείου Αθηνών παλιούς συνεργάτες και φίλους του Ζαρίφη από το θέατρο, τον κινηματογράφο, την όπερα. Ξεκινά με μια ειδική εκδήλωση τη βραδιά των εγκαινίων, στις 19.00, με παρεμβάσεις ανθρώπων του θεάτρου και συνεργατών του. Ανάμεσά τους ο Βασίλης Παπαβασιλείου, ο Θόδωρος Τερζόπουλος, η Ολια Λαζαρίδου, ο Μανώλης Παντελιδάκης, καθώς και η σοπράνο Τζούλια Σουγλάκου. Η οποία θα ερμηνεύσει τραγούδια από την όπερα των Μπρεχτ – Βάιλ «Ανοδος καιπτώση της πόλης Μαχαγκόνι» με τη συνοδεία του Δημήτρη Γιάκα στο πιάνο.