Σε μόνιμο μηχανισμό περικοπών είναι «εγκλωβισμένες» οι επικουρικές συντάξεις, με ορατό τον κίνδυνο και νέων μειώσεων όχι μόνο εντός του 2018, αλλά και τα επόμενα χρόνια, πέραν αυτών που έχουν ήδη δρομολογηθεί. Πρόκειται για έναν μόνιμο κόφτη που απειλεί τις επικουρικές και τέθηκε σε ισχύ με τον ασφαλιστικό νόμο Κατρούγκαλου της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και προβλέπει ότι το ύψος των συντάξεων που θα καταβάλλει το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑΕΠ) θα υπολογίζεται με ρήτρες ηλικίας, θνησιμότητας και ελλειμμάτων.

Αυτό οδηγεί σε διαρκείς μειώσεις των καταβαλλόμενων ποσών τα επόμενα χρόνια όπως εκτιμούν ειδικοί αναλυτές του ασφαλιστικού συστήματος. Ενδεικτικές είναι οι εκτιμήσεις αποκαλυπτικής μελέτης του ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββα Ρομπόλη, σύμφωνα με τις οποίες το μέσο ύψος των επικουρικών συντάξεων θα μειωθεί ακόμη και κάτω από τα 100 ευρώ την επόμενη δεκαετία, διευρύνοντας έτσι τις δραματικές περικοπές που έχουν υποστεί τα τελευταία χρόνια.

ΠΑΓΩΜΕΝΕΣ. Σημειώνεται ότι η χορήγηση νέων επικουρικών συντάξεων έχει παγώσει για τρία χρόνια, από το 2015, με αποτέλεσμα σήμερα να εκκρεμούν συνολικά 120.000 αιτήσεις. Οι νέες συντάξεις (που αφορούν τις αιτήσεις οι οποίες υποβλήθηκαν από τότε) εκτιμάται ότι θα αρχίσουν να καταβάλλονται φέτος και θα είναι μειωμένες μεσοσταθμικά κατά 22% λόγω των μέτρων που επιβλήθηκαν από την κυβέρνηση. Οι μειώσεις θα συνεχιστούν το 2019 –με την περικοπή έως 18% των προσωπικών διαφορών που προβλέπει ο νόμος Κατρούγκαλου –με αποτέλεσμα να υπάρξουν συντάξεις ακόμα και… 30 ευρώ! Τις μεγαλύτερες μειώσεις στις επικουρικές τους θα υποστούν τραπεζοϋπάλληλοι, εμποροϋπάλληλοι, πρώην εργαζόμενοι σε ΔΕΚΟ πλην της ΔΕΗ, υψηλόμισθοι μισθωτοί που ήταν ασφαλισμένοι στο πρώην ΙΚΑ, ναυτιλιακοί – τουριστικοί πράκτορες κ.ά. Η μέση επικουρική σύνταξη για όσους έχουν καταθέσει αιτήσεις συνταξιοδότησης από την 1η Ιανουαρίου του 2015 και μετά υπολογίζεται σε 160 – 170 ευρώ.

Στη μελέτη του ομότιμου καθηγητή του Παντείου ΠανεπιστημίουΣάββα Ρομπόληκαι του αναλογιστή, υποψήφιου διδάκτοραΒασίλη Μπέτση, για το μέλλον των επικουρικών στη χώρα μας, θεωρείται ότι το πλέον πιθανό σενάριο, με βάση το αναμενόμενο baby booming την περίοδο 2023-2029 και τη γήρανση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης βάσει του οποίου λειτουργεί από το 2016 και στη χώρα μας η επικουρική ασφάλιση, θα διαμορφώσει τη μέση επικουρική σύνταξη την επόμενη 10ετία ακόμη και κάτω από τα 100 ευρώ μεικτά.

ΟΙ ΜΕΛΕΤΕΣ. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές και αναλογιστικές παραδοχές των δύο μελετητών, για να παραμείνει η μέση επικουρική σύνταξη στα σημερινά επίπεδα των 170 ευρώ, απαιτείται να εισέλθουν στην αγορά εργασίας650.000 νέοι απασχολούμενοι πλήρους απασχόλησηςαπό τους 1.017.000 άνεργους. Δηλαδή, θα πρέπει η ανεργία να μειωθεί στο 8% έως το 2028. Βεβαίως, η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει μία μακροχρόνια περίοδο. Αλλά για να γίνει αυτό, απαιτείται μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ 3% ετησίως για μια 10ετία.

Αν βέβαια ληφθεί υπόψη καιη ραγδαία αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης,οι οποίες το 2028 εκτιμάται ότι θα έχουν φτάσει στο 30%-35% της συνολικής απασχόλησης, τότε σε αυτή την περίπτωση για να διατηρηθεί η επικουρική σύνταξη στο σημερινό μέσο επίπεδο των 170 ευρώ, απαιτούνται 750.000 νέες θέσεις εργασίας. Δηλαδή η ανεργία θα πρέπει να μειωθεί στο 6%, και για να συμβεί αυτό μέχρι το 2028 απαιτείται ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ίσος με 4%.
Σε διαφορετική περίπτωση, και υπό την προϋπόθεση ότι στο ενδιάμεσο δεν θα εξασφαλισθούν άλλες πηγές χρηματοδότησης, θα πρέπει το μέσο επίπεδο της επικουρικής σύνταξης να φτάσει στα 112 ευρώ, δηλαδή να μειωθεί επιπλέον 15% λόγω των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, της αναιμικής ανάπτυξης και της διατήρησης υψηλού επιπέδου ανεργίας. Ωστόσο –καταλήγει η μελέτη –αν ληφθεί υπόψη η έκρηξη συνταξιοδοτήσεων λόγω του αναμενόμενου baby booming την περίοδο 2023-2029 και η γήρανση του πληθυσμού η οποία λειτουργεί αρνητικά στην ανάπτυξη μιας οικονομίας, τότε η μέση επικουρική σύνταξη εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει περίπου τα 100 ευρώ μεικτά.
Με βάση το νέο καθεστώς, οι νέες επικουρικές συντάξεις θα εξαρτώνται άμεσα από την οικονομική ύφεση, την ανάπτυξη, την ανεργία, τους μισθούς και τη γήρανση του πληθυσμού. Ο νόμος 4387/2016 προβλέπει ότι από 1/1/2015 η επικουρική σύνταξη λειτουργεί με το σύστημα καθορισμένων εισφορών νοητής κεφαλαιοποίησης (ατομικοί λογαριασμοί). Αυτό σημαίνει ότι οι εισφορές κάθε ασφαλισμένου αθροίζονται σε έναν νοητό λογαριασμό και τοκίζονται με ένα επιτόκιο του οποίου η τιμή καθορίζεται με βάση την πορεία της οικονομίας και όχι από κάποια επενδυτική απόδοση. Ετσι, σε περιόδους υφέσεων ο τοκισμός μπορεί να είναι ακόμη και μηδενικός.

Το συσσωρευμένο ποσό του νοητού λογαριασμού διαιρείται με έναν συντελεστή ο οποίος λαμβάνει υπόψη το προσδόκιμο ζωής (ράντα ζωής). Η τιμή αυτού του συντελεστή μειώνεται όσο η ηλικία αυξάνεται, δηλαδή δύο ασφαλισμένοι που έχουν καταβάλει τις ίδιες εισφορές, αλλά έχουν διαφορετική ηλικία κατά τη συνταξιοδότηση, θα λάβουν και διαφορετικό ποσό σύνταξης. Οι συντελεστές αυτοί θα αναπροσαρμόζονται κάθε φορά που θα αυξάνεται το προσδόκιμο όριο ζωής, μειώνοντας, ανάλογα, το ποσό της επικουρικής σύνταξης που καταβάλλεται στον ασφαλισμένο. Για τους ασφαλισμένους που υποβάλλουν αίτηση συνταξιοδότησης από τις 15/5/2016 και μετά, το ποσό της επικουρικής σύνταξης υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη δύο μέρη. Το πρώτο μέρος λαμβάνει υπόψη τον χρόνο ασφάλισης μέχρι τις 31/12/2014 και το δεύτερο μέρος τον χρόνο ασφάλισης από 1/1/2015 και μετά. Στο πρώτο μέρος εφαρμόζεται νέος συντελεστής αναπλήρωσης, ο οποίοςκαθορίστηκε στο 0,45% για κάθε έτος ασφάλισης.

Ο συντελεστής αυτός είναι μειωμένος κατά 21,25% σε σχέση με αυτόν που ίσχυε πριν από την εφαρμογή του Ν. 4387/2016 (0,57% για κάθε έτος ασφάλισης στους μισθωτούς). Επίσης, οι συντάξιμες αποδοχές επανυπολογίζονται λαμβάνοντας υπόψη τον μέσο όρο των μισθών από το 2002 και μετά, αναπροσαρμοσμένες με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Παράλληλα, το δεύτερο μέρος της επικουρικής σύνταξης υπολογίζεται σύμφωνα με το σύστημα NDC – ατομικοί λογαριασμοί και τους συντελεστές (ράντες) της υπουργικής απόφασης που δημοσιεύθηκαν στις 20/11/2017. Οσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος ασφάλισης με βάση το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης, τόσο μικρότερο θα είναι το συνολικό τελικό ποσό της επικουρικής σύνταξης που θα λάβουν οι ασφαλισμένοι, οι οποίοι υποβάλλουν αίτηση συνταξιοδότησης μετά τις 15/5/2016.

Οπως παρατηρεί ο πρόεδρος του Ενιαίου Δικτύου Συνταξιούχων (ΕΝΔΙΣΥ) Νίκος Χατζόπουλος, οι μνημονιακές μειώσεις στις επικουρικές φτάνουν συνολικά έως και το 80%. Επιπρόσθετα, μέσα στον ορυμαγδό των άγριων περικοπών οι επικουρικές συντάξεις έχουν πλέον εξαϋλωθεί. Το ΕΝΔΙΣΥ σημειώνει ότι στις επικουρικές δεν καταβάλλεται ούτε καν προσωρινή σύνταξη, όπως συμβαίνει με τις κύριες συντάξεις.

Ενδεικτικό των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το ΕΤΕΑΕΠ είναι ότι εντός του 2017 προχώρησε στην πώληση,με σημαντική ζημία, ομολόγων αξίας 200 εκατ. ευρώ, ενώ και το 2018 θα αναγκαστεί να «σπάσει» ομόλογα από το ειδικό κεφάλαιο της Τραπέζης της Ελλάδος, συνολικής αξίας 80 εκατ. ευρώ. Οπροϋπολογισμός του ΕΤΕΑΕΠ, όσον αφορά τον κλάδο επικούρησης, έκλεισε για το 2017 με έλλειμμα της τάξης των 166,5 εκατ. ευρώ.