Ο απελθών χρόνος άφησε πολλά πίσω του, καλά και κακά. Για την Ευρώπη άφησε μια αίσθηση επιστροφής στην κανονικότητα. Για την Ελλάδα ο νέος χρόνος μπορεί να σηματοδοτήσει την επιστροφή σε κάποια κανονικότητα, ιδιαίτερα εάν γίνουν εκλογές. Στο εκδοτικό πεδίο το 2017 άφησε επίσης πολλά. Δεν υπερβάλλω ωστόσο εάν ισχυρισθώ ότι η σημαντικότερη έκδοση ή ορθότερα επανέκδοση υπήρξε αυτή των «ΝΕΩΝ» και του «Βήματος». Μέσα στον περασμένο χρόνο κρίθηκε η συνέχιση των δύο αυτών εκδόσεων-πυλώνων για τη δημοκρατία και τον πολιτισμό της χώρας εδώ και δεκαετίες. Η διασφάλιση της συνέχισής τους συνιστά μείζον πολιτιστικό, πολιτικό γεγονός. Χωρίς την παρουσία των «ΝΕΩΝ» και του «Βήματος» θα ήμαστε τραγικά φτωχότεροι. Και βεβαίως θα είχε ορφανέψει πνευματικά και ο ευρύτερος χώρος της δημοκρατικής παράταξης, της Κεντροαριστεράς.

Η έκδοση που ξεχώρισε σε παγκόσμια κλίμακα ως η σημαντικότερη είναι το βιβλίο του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Graham Allison με τίτλο «Destined to War: Can America and China Escape the Thucydides’s Trap?» –«Καταδικασμένοι σε Πόλεμο: Μπορούν Αμερική και Κίνα να Αποφύγουν την Παγίδευση του Θουκυδίδη;». Η έκδοση έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς μέσα στο 2018 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Και ως «παγίδευση του Θουκυδίδη» ο συγγραφέας θεωρεί την κατάσταση εκείνη όπου προκαλείται μια σύγκρουση όταν μια νέα, ανερχόμενη δύναμη απειλεί την πρωτοκαθεδρία μιας ήδη κυριαρχούσας δύναμης. Πρόκειται για την περίπτωση του Πελοποννησιακού Πολέμου (η Αθήνα ως ανερχόμενη δύναμη απείλησε την κυρίαρχη παρουσία της Σπάρτης). Ή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ο οποίος είχε ως βαθύτερη γενεσιουργό αιτία το γεγονός ότι η ανερχόμενη τότε δύναμη (Γερμανία) απείλησε την ανατροπή της αποδεκτής τάξης πραγμάτων με την κυριαρχία της Βρετανίας. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια ανάλογη θουκυδίδεια παγίδευση, καθώς η ραγδαία ανερχόμενη Κίνα εμφανίζεται να απειλεί την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ. Οθεν ο φόβος μιας σύγκρουσης.

Ωστόσο, ούτε ο Allison ούτε άλλοι μελετητές θεωρούν αναπόφευκτο κάτι τέτοιο για πολλούς λόγους, ο κύριος από τους οποίους συνδέεται με το γεγονός ότι ΗΠΑ και Κίνα είναι πυρηνικές δυνάμεις. Και από μια ενδεχόμενη πυρηνική σύγκρουση δεν θα υπάρξει καμιά νικήτρια δύναμη για να επιβάλει την ηγεμονία της. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι γενικά μπορούμε να αποφύγουμε την επανάληψη του παρελθόντος είτε με τη μορφή της αστάθειας/σύγκρουσης ή της επιστροφής σε αυταρχικές μορφές διακυβέρνησης ανελεύθερης δημοκρατίας. Οι περιπτώσεις Πολωνίας, Ουγγαρίας, Τουρκίας (και με την Ελλάδα στο όριο) το μαρτυρούν. Για την Ευρώπη, η αποφυγή αυτών των δεινών προϋποθέτει εμβάθυνση της ενοποίησης. Και μέσα στο 2018 μπορεί υπό προϋποθέσεις να γίνουν ορισμένα ουσιαστικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι εκατό χρόνια μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου και εξήντα μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, η Ευρώπη αντιμετωπίζει αυτές τις προκλήσεις. Time is out of joint/ «ο χρόνος είναι εξαρθρωμένος», όπως θα ‘λεγε και ο Σαίξπηρ. Αλλά πάλι «ο παρών και παρελθών χρόνος ενυπάρχουν ίσως στον μελλοντικό χρόνο»…

Τελευταία Νέα