Baraka: το τσίρκο αλλιώς

Στο άκουσμα της λέξης «τσίρκο» έρχεται συνειρμικά στο μυαλό των περισσοτέρων η εικόνα ταλαιπωρημένων ζώων που υπακούν σε εντολές, ακροβατών που πηδούν στο κενό κάνοντας εντυπωσιακά νούμερα και γκαφατζήδων κλόουν με φαντεζί στολές.

Κι όμως το Cirque Baraka, ο γαλλικός περιπλανώμενος θίασος, στην παράσταση που παρουσιάζει μέχρι τις 21 Ιανουαρίου στην Ελευσίνα, καταφέρνει να συνδυάσει τα κλασικά στοιχεία του τσίρκου με τη σωματική έκφραση και την τέχνη, μένοντας μακριά από τα κλισέ του είδους. Μετά τη Γαλλία και λίγο πριν φύγουν για την Ιταλία, οι άνθρωποι του διαφορετικού αυτού θεάματος κάνουν μια στάση στη χώρα μας, καλεσμένοι της Ελευσίνας 2021 – Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης –σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνας –ώστε να αναδείξουν μια μορφή του λαϊκού θεάτρου που μέχρι τώρα είναι σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό.

Χωρίς ζώα αλλά με δύο τεχνικούς, τέσσερις ακροβάτες, έναν χορευτή, έναν τραγουδιστή και έναν μουσικό, στήνεται μια παράσταση που έχει ασφαλώς στοιχεία των τεχνών του τσίρκου αλλά αγκαλιάζει παράλληλα το σωματικό θέατρο, τη μουσική, τη δραματουργία και φυσικά τα επίγεια ή εναέρια ακροβατικά.

Υποστηρίζοντας την έννοια του παραδοσιακού τσίρκου, έχουν διαλέξει ως χώρο έκφρασης όχι μια ακόμα παγωμένη αίθουσα κάποιου τοπικού θεάτρου αλλά μια ζεστή τέντα που μετατρέπεται διαρκώς σ’ έναν διαχρονικό καμβά πάνω στον οποίο μπορούν όλοι οι καλλιτέχνες να δημιουργήσουν. Η παράσταση του Baraka επί της ουσίας περιλαμβάνει δύο ανεξάρτητα μέρη. Αμφότερα συνδέονται μεταξύ τους μέσω των νούμερων των καλλιτεχνών, οικοδομώντας σιγά σιγά ένα ενιαίο έργο.

Ο ΤΟΙΧΟΣ. Βασικό στοιχείο της σκηνογραφικής τους προσέγγισης, που φτάνει βέβαια να ανάγεται και σε κυρίαρχο στοιχείο της παράστασης είναι ένας τοίχος. Μεγάλος, παχύρρευστος, που χωρίζει, περικλείει, κρύβει κι ενίοτε προστατεύει. Ανάλογα με τις ανάγκες κάθε φορά της δραματουργίας, ο τοίχος μεταμορφώνεται από κρεβατοκάμαρα έως φυλακή, θίγοντας ουσιαστικά το ζήτημα των ορίων που θέτουν οι άνθρωποι στις καθημερινές σχέσεις με τους γύρω τους. Παράλληλα, άλλοτε με τον χορό, άλλοτε με το υποκριτικό πέπλο των συντελεστών του ή και τη μουσική, αυτή η αναφορά του τοίχου ανάγεται στη σφαίρα των δομημένων συνόρων των λαών που φέρνουν μόνο διακρίσεις, πόνο κι αγγίζουν την προσφυγιά.

Βλέποντας τη διαδοχή των εικόνων μπροστά του, ο θεατής μπορεί ν’ αντιληφθεί πως το «Baraka» αμφισβητεί ξεκάθαρα τις σχέσεις, τις διαφορές και τη συνύπαρξη μπροστά στα μάτια του. Αλλά και πως τελικά τα όρια είναι τόσο προσωπικά όσο και παγκόσμια, όπως οι τοίχοι που χτίζουμε ή καταστρέφουμε. Παρ’ όλα αυτά, δεν μένει ώς το τέλος μ’ αυτήν την πιεστική συναίσθηση. Η κάθαρση έρχεται στο τέλος με τον τοίχο που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες ώστε μ’ έναν βαθιά ποιητικό και χιουμοριστικό τρόπο να ζωγραφίσουν πάνω του μια χαρούμενη τοιχογραφία. Ετσι, με σεβασμό και ελπίδα, προσκαλούν όλους να αντιμετωπίσουν τις όμορφες εν τέλει διαφορές τους, φτιάχνοντας πάνω στον τοίχο ένα παγκόσμιο μήνυμα που δεν σταματάει στα κάθε λογής σύνορα. Από σύνορα, άλλωστε, οι άνθρωποι του «Baraka» γνωρίζουν πολλά.

Οι ίδιοι έχουν ξεκινήσει από τον περασμένο Σεπτέμβριο ένα οδοιπορικό, ταξιδεύοντας με τη σκηνή τους στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, από την Ανατολή μέχρι τη Δύση, έως τον ερχόμενο Μάιο. Οι ίδιοι από μόνοι τους αποτελούν μια ολόκληρη κοινότητα νομάδων. Είναι συνολικά 14 άτομα, κάποιοι απ’ αυτούς καλλιτέχνες, άλλοι τεχνικοί, σκηνοθέτες ή μέλη της παραγωγής που κουβαλάνε μαζί τους όμως επίσης τα παιδιά τους, τη δασκάλα των παιδιών τους κι έναν μάγειρα. Μέσα από το ταξίδι, η ετερόκλητη ομάδα διασχίζει χώρες, συναντιέται και συνομιλεί με διαφορετικούς ανθρώπους.

Σε κάθε τους στάση επιδιώκουν τον διαπολιτισμικό διάλογο με τους ντόπιους της κάθε πόλης που επισκέπτονται, αντλώντας έτσι διαφορετικές παρατηρήσεις κι εντάσοντάς τες τελικά στη δουλειά και την παράστασή τους.