Τα αγάλματα, τα μνημεία, είναι ο καθρέφτης του δημόσιου χώρου. Είναι ό,τι είμαστε. Κι ό,τι υπήρξαμε στο παρελθόν. Τα στρώματα της ιστορίας μιας χώρας που, όπου να ‘ναι, πιάνει τα 200 χρόνια. Ως πρωτεύουσα και ως μητρόπολη, η Αθήνα έχει πολλά δημόσια μνημεία. Πώς να τη σκεφτείς χωρίς κάποια απ’ αυτά; Χωρίς, π.χ., την Τριλογία της Πανεπιστημίου, αλλά και χωρίς τον Δρομέα του Βαρώτσου απέναντι από το Χίλτον. Η Τριλογία, το Πανεπιστήμιο, δηλαδή, η Ακαδημία και η Εθνική Βιβλιοθήκη, νεοκλασικά έργα των αδελφών Χάνσεν και του Τσίλερ, είναι ο αισθητικός καθρέφτης μιας εποχής κατά την οποία μια χώρα όπως η σύγχρονη Ελλάδα στήθηκε πάνω στα ερείπια της κλασικής αρχαιότητας και στα αιτήματα του Διαφωτισμού. Ο Δρομέας, πάλι, του Βαρώτσου είναι ο καθρέφτης μιας εποχής κατά την οποία ένας κοινωνικός δυναμισμός διεκδικούσε ορμητικά διέξοδο στον κόσμο.
Τελικά, όμως, δεν κέρδισε ούτε η αριστοκρατική παράδοση του νεοκλασικισμού ούτε ο μοντερνισμός. Η χώρα βάλτωσε σε μια εσωστρεφή κακομοιριά. Και η Μεταπολίτευση, η εποχή που περιφρόνησε τις κατακτήσεις της, εκτός του να στήνει αισθητικές παραλλαγές μιας εθνικοπατριωτικής (το κιτς της Δεξιάς) ή της εθνικολαϊκής κλάψας (το κιτς της Αριστεράς), έδωσε κίνητρα και σε διάφορους καταστροφείς. Αρχισαν δουλειά από το κέντρο της πρωτεύουσας (ο καημένος ο Παλαμάς, στην Ακαδημίας, πόσες φορές δεν στολίστηκε με το Α της δήθεν αναρχίας) και επεκτάθηκαν. Εσπασαν, έκλεψαν, έκαψαν –στο όνομα της αισθητικής ή της πολιτικής διαφωνίας. Ή και στο όνομα του σκοπού: κάπως έτσι, κατά των Μνημονίων και της εξουσίας, πυρπολήθηκαν (και χάνονται οριστικά, φοβάμαι) οι κινηματογράφοι Αττικόν και Απόλλων.
Το χθεσινό επεισόδιο, η κατακρήμνιση του μνημείου Phylax, στην παραλιακή του Φαλήρου, έγινε προφανώς λόγω βλακείας. Οργισμένοι βάνδαλοι έριξαν νυχτιάτικα ένα άγαλμα που δεν καταλαβαίνουν, πεισμένοι από τη δεισιδαίμονα, φασίζουσα «κριτική τέχνης» περιθωριακών πρωτοσέλιδων και ακροδεξιών συνωμοσιολόγων του Διαδικτύου. Μπορεί η βλακεία να είναι εκτονωτική –αλλά το ότι καθένας κάνει ό,τι θέλει δεν είναι.
Η χώρα πάσχει από πολλά. Η έλλειψη αισθητικής δεν νομίζω ότι διορθώνεται, έχει να κάνει με το έλλειμμα παιδείας. Αλλά η κατάρρευση του κράτους, η παράδοσή του σε κάθε ομάδα, ομαδούλα ή και μεμονωμένο άτομο που δρα όπως του γουστάρει, είναι υπόθεση της κοινωνίας των πολιτών.
Αν θέλουμε να είμαστε κοινωνία πολιτών και όχι ζούγκλα, θα αντιδράσουμε.
