Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες

Στο παρελθόν, πολλοί ξένοι διπλωμάτες, πολιτικοί, καθώς και αναλυτές έχουν εκφράσει την απορία τους για την αδυναμία της Αθήνας και των Σκοπίων –ιδιαίτερα δε της ελληνικής πλευράς –να λύσουν το Μακεδονικό. Εχει εντυπωθεί στο υποσυνείδητο αυτών των παραγόντων ότι πρόκειται για ένα εύκολο θέμα που εφόσον λυθεί θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την περιφερειακή σταθερότητα. Η άποψη αυτή όμως υποβαθμίζει τα πάθη που εγείρονται από το ζήτημα αυτό τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ). Ηδη, τα πάθη αυτά έχουν ανεβάσει το θερμόμετρο στην Αθήνα σε σημείο που μια συνεννόηση των πολιτικών δυνάμεων στον δρόμο προς μια επίλυση να μοιάζει εξαιρετικά δύσκολη –κατά ορισμένους, ακόμη και ανέφικτη.

Ο Μάθιου Νίμιτς κατέθεσε τις προτάσεις του την περασμένη Τετάρτη στη Νέα Υόρκη και έμεινε πιστός σε όσα είχε πει στις προηγηθείσες συνεντεύξεις του. Πρώτον, οι προτάσεις του περιέχουν όλες τον όρο Μακεδονία, κάτι αναπόφευκτο, παρά την προσπάθεια του Πάνου Καμμένου να γυρίσει πίσω τον χρόνο, ανασύροντας έναν παλαιό χάρτη τής προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Γιουγκοσλαβίας, στον οποίο η σημερινή ΠΓΔΜ φέρει την ονομασία Βαρντάρσκα. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός Βαρντάρσκα υπάρχει στις προτάσεις Νίμιτς, αλλά συνοδεύει τον όρο Μακεδονία.

Παράλληλα, ο προσωπικός απεσταλμένος του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών είχε ξεκαθαρίσει ότι ουδείς πρέπει να αναμένει μια μαγική λύση, ωσάν να μπορεί ο ίδιος «να βγάλει έναν λαγό από το καπέλο του». Αλλωστε, έπειτα από τόσα χρόνια συνομιλιών, το Μακεδονικό τείνει να προσλάβει τα χαρακτηριστικά του Κυπριακού. Εχουν συζητηθεί σχεδόν όλες οι επιλογές και η προσοχή έχει πλέον στραφεί στη διαμόρφωση ενός «πακέτου λύσης», στο περίφημο «packaging». Ολα τα ονόματα που πρότεινε λοιπόν ο Νίμιτς έχουν συμπεριληφθεί σε προτάσεις του παρελθόντος και φέρουν όλα, πλην ενός, σαφή γεωγραφικό προσδιορισμό. Το μόνο που ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα είναι το Republika Nova Makedonija που έχει χρονικό προσδιορισμό αλλά και μακρά ιστορία, καθώς συμπεριλαμβανόταν (σε διαφορετική γραφή και γλώσσα) τόσο στο «πακέτο Πινέιρο» του 1992 όσο και σε προτάσεις προηγούμενων διαπραγματευτών (των Σάιρους Βανς και Ντέιβιντ Οουεν αρχικά και στη συνέχεια μόνο του Βανς). Σύμφωνα δε με πληροφορίες, είναι ένα όνομα το οποίο θα άρεσε στην Αθήνα, η οποία έχει αποφύγει είτε να επιβεβαιώσει είτε να διαψεύσει.

Το εσωτερικό μέτωπο όμως θα διαμορφώσει ένα «σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες» το προσεχές διάστημα σε Αθήνα και Σκόπια. Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση βρίσκονται ήδη στα χαρακώματα και παίζουν μόνο επίθεση. Το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι η κυβέρνηση και προσωπικά ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς έχει επιλέξει τη «σιγή ασυρμάτου», ακόμη και σε επίπεδο αρχής. Η επίκληση της εμπιστευτικότητας των συνομιλιών αποτελεί μεν ισχυρό επιχείρημα στο οποίο ο Κοτζιάς έχει δίκιο. Οταν όμως αυτό το επιχείρημα μετατρέπεται σε αυτοσκοπό, τότε κάποιος μπορεί να εικάσει ότι η στόχευση είναι άλλη.

Η πραγματικότητα είναι ότι κάθε πλευρά επιδιώκει να εκμεταλλευθεί τα αδύναμα σημεία της άλλης. Και αν για τη ΝΔ το ευαίσθητο σημείο ακούει στο όνομα Πάνος Καμμένος, για την κυβέρνηση το αδύναμο σημείο της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι το παρελθόν και ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορετικών απόψεων στο εσωτερικό της (τουλάχιστον όπως τις αντιλαμβάνονται τα αρμόδια στελέχη της κυβέρνησης). Παράλληλα, από διάφορα στελέχη του ευρύτερου κυβερνητικού στρατοπέδου εκφράζεται η απορία για αυτό που οι ίδιοι εισπράττουν ως «σκλήρυνση» της θέσης των καραμανλικών. Η φόρτιση αυτή θα μπορούσε να γίνει ακόμη χειρότερη ανάλογα με την έκταση και την έκβαση του συλλαλητηρίου που θα πραγματοποιηθεί αύριο Κυριακή στη Θεσσαλονίκη. Η στάση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου δείχνει ότι η Εκκλησία της Ελλάδος, παρά τη θέση αρχής περί του όρου Μακεδονία, σκέφτεται και ομιλεί πολύ πιο διπλωματικά από όσο κάποιοι θέλουν να νομίζουν.

Στα Σκόπια, η κατάσταση είναι εξίσου περίπλοκη. Η σημερινή κυβέρνηση Ζάεφ έχει το μομέντουμ και τη στήριξη του διεθνούς παράγοντα. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ χρησιμοποίησε την πάγια «συμμαχική γλώσσα» περί της ανάγκης λύσης πριν από την ένταξη, αλλά κατά τα άλλα στήριξε αναφανδόν την κυβέρνηση. Ωστόσο, η σταθερότητά της δεν είναι δεδομένη, καθώς αν υποχρεωθεί τελικώς να καταφύγει σε δημοψήφισμα και το χάσει, τότε οι εθνικιστές του VMRO – DPMNE θα μπορούσαν να αναστηθούν από τις στάχτες τους. Επιπλέον, η πρόσφατη εξέλιξη με την ανακοίνωση από τον πρόεδρο Γκιόργκι Ιβανόφ (που προέρχεται από το VMRO) ότι θα προβάλει βέτο στο νομοσχέδιο για την αλβανική γλώσσα είναι ένα μήνυμα που δεν πρέπει να υποτιμηθεί.