Τις περασμένες δύο σεζόν τη σκηνή τους μονοπωλούσε η ιστορία της Αγγελικής Ματθαίου, μιας προσφυγοπούλας από τη Σμύρνη. Τώρα, όμως η ομάδα Fly Theatre καταπιάνεται μ’ ένα διαφορετικό πορτραίτο που συνδυάζεται όμως κι αυτό με τις έννοιες της ελευθερίας, της αντοχής και της επιμονής. Μέσα από την παράσταση «Frida κι άλλο» που ανεβαίνει κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21.00 στο θέατρο 104 (Ευμολπιδών 41, Γκάζι, Πληροφορίες: Τηλ.: 2103455020, είσοδος 5-10 ευρώ), παρουσιάζεται η ζωή της Φρίντα Κάλο.
Η Κατερίνα Δαμβόγλου αναλαμβάνει το ρόλο της μεξικανής ζωγράφου ενώ ο Ρόμπιν Μπιρ «επιστρατεύει» τις μαγικές δυνατότητες της τεχνολογίας δημιουργώντας καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης ζωντανά ήχο και βίντεο. Με αυτόν τον τρόπο «ζωγραφίζει» τον περιβάλλοντα σκηνικό χώρο της πρωταγωνίστριας που ως Φρίντα αλληλεπιδρά μαζί του άλλοτε με οξύ μαύρο χιούμορ ξετυλίγοντας το –ματωμένο συχνά από τον πόνο –νήμα της ζωής της.
Το ιδιαίτερο στοιχείο της δραματουργίας επί σκηνής, είναι η καθήλωση της Φρίντα σ’ αναπηρικό αμαξίδιο, γεγονός που την οδήγησε να παράγει όμως ένα μοναδικό έργο. Ακόμα και όταν κάποιος το κοιτάει προς τα μέσα, καταφέρνει να δει την καθολική και βαθιά εικόνα του γύρω κόσμου που αποτυπώνει.
Η Κατερίνα Δαμβόγλου μιλάει στα «Νέα» για την αποτύπωση της Φρίντα, τις προκλήσεις που αντιμετώπισε στην πορεία της παράστασης αλλά και το πώς η ίδια βλέπει την ηρωίδα της.
1. Πώς προέκυψε η ιδέα της παράστασης;
“Σου έχει πει ποτέ κανείς…”
“Σίγουρα το έχεις ακούσει πολλές φορές, μα δεν μπορώ να μη σου πω…”
“Δεν ξέρω αν το ξέρεις αλλά μοιάζεις πολύ με μια ζωγράφο….”
Ελαφρά τη καρδία. Βαρέθηκα να ακούω πως “μοιάζουμε…” . Και να λέω απλά ευχαριστώ.
Σαν ομάδα φτιάχνουμε παραστάσεις από το μηδέν. Έτσι μας έμαθε ο Lecoq.Ήρθε ο καιρός, λοιπόν, να εκμεταλλευτούμε τα σχόλια γνωστών και αγνώστων και να ξορκίσουμε τη σκιά της Φρίντα Κάλο που πέφτει πάνω μου τόσα χρόνια. Αλλά η ιδέα δεν είναι η αρχή. Είναι το έναυσμα για την αρχή. Τα δύσκολα έρχονται μετά.
2. Τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε κατά την αποτύπωση ενός τόσο γνωστού κι εμβληματικού προσώπου;
Δηλαδή ώρα. Τα δύσκολα έρχονται τώρα. Μου αρέσει η λέξη “πρόκληση” και η χρήση της αντί της λέξης “εμπόδιο”. Είχαμε προκλήσεις. Κι αυτό έκανε να πετάνε σπίθες από τα μάτια μας.
Οι προκλήσεις:
Πρώτον: Γιατί τη φέραμε εδώ; Δεν είμαστε ούτε οι πρώτοι ούτε οι τελευταίοι που μίλησαν, μιλάν και θα μιλάν για τη Φρίντα. Το πρώτο μεγάλο μας ερώτημα, λοιπόν, ήταν τι έχουμε να πούμε που δεν έχει ήδη ειπωθεί; Και με ποιο τρόπο να το πούμε ώστε να είναι ειλικρινές;
Δεύτερον: Είπε πολλά ψέματα. Έχτιζε άλλωστε την περσόνα της. Κι εμείς έπρεπε να ερευνήσουμε για να βρούμε την αλήθεια. Και μετά να αποφασίσουμε τι θέλουμε να πούμε: Την αλήθεια ή το ψέμα;
Τρίτον: Γιατί δε μου λέει ο κόσμος πως μοιάζω με Ιρανή πριγκίπισσα του 19ου αιώνα ή αρχαία ελληνίδα; Γιατί όταν φοράω λουλούδια στα ρούχα ή τα μαλλιά δεν θυμίζω Ουκρανή ή (ακόμη πιο κοντά) τις παραδοσιακές στολές Καρπάθου, Κέρκυρας κτλ… Γιατί; Επειδή η Φρίντα, δεν έχει απλά κατακτήσει, έχει υποτάξει τη συνδετική μας μνήμη. Είναι ισοπεδωτική. Παρά τη φήμη της, και μέσα από την έρευνά μας, αντιληφθήκαμε πως ελάχιστοι γνωρίζουν το έργο της και την ίδια επί της ουσίας. Μπορεί να υπάρχει σε ταινίες, βιβλία, μαξιλάρια, χαρτομάντιλα, κουκλάκια, σερβιέτες (ναι σερβιέτες), να είναι ένα καθηλωτικό σύμβολο εμφανισιακά, να της κάνουν χρήση, κινήματα και μόδες αλλά την ανθρώπινή της διάσταση δεν την αγγίζουμε. Η Φρίντα είναι προϊόν. Ο μύθος της χτίζεται κι εμείς ακόμα την κατασπαράζουμε.
Τέταρτον: Πώς αποτυπώνεται ο εσωτερικός κόσμος ενός καλλιτέχνη (φαντασία, ψυχή, πάθη) επί σκηνής; Ξέραμε τι την οδήγησε στη δημιουργία ενός ζωγραφικού έργου. Ξέραμε επίσης ότι η αποτύπωση του τελικού αποτελέσματος θα ήταν κάτι μικρό, ότι ο ρεαλισμός δε θα βοηθούσε.
Φυσικά για κάθε μια από αυτές τις προκλήσεις βρέθηκε κι η λύση-παράγων που υπάρχει επί σκηνής: Δε δείχνουμε τη ζωή της Φρίντα. Μας μιλάει η ίδια. Αφού μας μιλά η ίδια, θα αποφασίζει για τις αλήθειες και τα ψέματά της. Η αλληλεπίδραση με την προβολή θα την χειραγωγεί, συμπληρώνοντας ή εμποδίζοντας την αφήγηση ενός ανθρώπου που συνομιλεί με το κοινό. Δε μας αρέσει ο τέταρτος τοίχος. Θα παίζει με εμάς, με το κοινό που ξέρει πως ήρθε για εκείνη. Θα είναι σκληρή, προκλητική, αστεία, αντιφατική. Κι έτσι χωρίς να την αποκαθηλώνουμε, θέλουμε να πιστεύουμε πως δείχνουμε, εν τέλει, έναν άνθρωπο και όχι ένα σύμβολο. Αυτό είναι και το σχόλιο μας στην καταιγιστική διάθεση αποθέωσης προς κατάρριψη, απόρριψη συμβόλων. Να ναι καλά τα Μέσα. Έντυπα, διαδίκτυο, ειδήσεις, διαφήμιση, κουτσομπολιό. Όλα. Έτσι χτίσαμε μια παράσταση, στην οποία ο θεατής θα πάρει ό, τι χρειάζεται.
3. Χρειάστηκε να μελετήσετε αρκετά τη ζωή και το έργο της; Πώς προετοιμαστήκατε;
Όπως πάντα. Με πολύ διάβασμα. Πάρα πολύ διάβασμα. Το σύμπαν μας άρχισε να ανοίγει όταν άρχισα να διαβάζω βιβλία που δεν ήταν για την Κάλο. Πολλά στοιχεία από αυτά τα βιβλία μπήκαν είτε ως κείμενο είτε ως ατμόσφαιρα μέσα στην παράσταση. Ίσως είναι και πιο δυνατά από τη βιογραφία της. Γιατί δεν παρουσιάζεται η πληροφορία. Παρουσιάζεται, σαν μέσα από μια χαραμάδα, η πιθανότητα του πώς μπορεί να αισθάνεται η Φρίντα στο τώρα σε σχέση με αυτή την πληροφορία. Φυσικά το κείμενο είναι μια μόνο διάσταση. Το εικαστικό κομμάτι, που χτίστηκε μέσα από το κείμενο, ήταν επίσης μια πολύμηνη διαδικασία που ακόμη εξελίσσεται. Πολλές ήταν οι ώρες μπροστά από έναν υπολογιστή για το σχεδιασμό, εικόνων. Ευτυχώς που ήταν καλοκαίρι και μπορούσαμε να περνάμε τα βράδια μας στη δροσιά της καλοκαιρινής νύχτας με ανοιχτά παράθυρα. Κι ευτυχώς που μας αρέσει πολύ να παίζουμε όπως παίζουν τα παιδιά. Περάσαμε ατελείωτες ώρες με μια κάμερα, ένα μαρκαδόρο και μια κάμερα συνδεδεμένη με τον προτζέκτορα.
4. Ο ήχος και το βίντεο πώς εμπλέκονται στο σύμπαν της παράστασης;
Αρχικά, νομίζω πρέπει να εξηγήσω πως όταν φτιάχνουμε μια παράσταση δεν προσεγγίζουμε τον σχεδιασμό του βίντεο, του ήχου ή του φωτισμού ως ξεχωριστά στοιχεία. Απλά ρωτάμε “τι χρειάζεται αυτή τη στιγμή;” και αναλόγως κρίνουμε ποιό μέσο μπορεί να δώσει σε αυτή τη στιγμή την ενέργεια και την ατμόσφαιρα που θέλουμε να εκφράσουμε. Ο ρόλος τους εδώ, είναι να δίνουν πνοή στον κόσμο που περιγράφει η Φρίντα ή που περιβάλλει τη Φρίντα: Χαρτονένιες φιγούρες που εμφανίζονται ως σημαντικά πρόσωπα στη ζωή της ο φωτισμός που παίρνει το ρόλο κεραυνού, ή ηλεκτρικού σοκ το βίντεο που μπορεί να “σπρώξει” τη Φρίντα από ένα σημείο του χώρου σε ένα άλλο το γιγάντιο χέρι που μπορεί να χορέψει με τη Φρίντα ο τεράστιος δίσκος με τον μεταλλικό στριγκό ήχο που την κατεβάζει από το βάθρο της Νέας Υόρκης για να την οδηγήσει στο Ντιντρόιντ οι δρόμοι που μεταμορφώνονται σε φωτιά που ξεθωριάζουν σε χωμάτινους τοίχους που καταρρέουν, ματώνουν, σπάνε καθώς η Φρίντα επιμένει να συνεχίζει το ταξίδι της. Όλα τούτα επιδρούν πάνω στην Φρίντα και πάνω μας μέσα από τον ήχο, το σκηνικό, το φωτισμό και τα βίντεο. Αλληλεπιδρούν, δηλαδή, με την Φρίντα κι έτσι αλληλεπιδρούμε κι εμείς με εκείνη. Και ο χώρος της σκηνής αποκτά ζωντανό χαρακτήρα.
5. Η ακινησία της ηρωίδας πώς επηρεάζει την αφήγησή της;
Άλλη μια πρόκληση. Ελάχιστα αναφέρεται πως η Φρίντα πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της ακίνητη. Το γνωρίζαμε από την αρχή πως θέλουμε να υπάρχει στη συνείδηση του θεατή χωρίς όμως να είναι καθαρό σημείο εστίασης. Σε αυτό βοήθησε πολύ η προβολή. Κατά κάποιον τρόπο, λειτουργεί όπως και οι βιογράφοι της και όπως η ίδια. Είναι η χρυσόσκονη που πέφτει στα μάτια μας για να αγνοήσουμε την ακινησία, τα σωματικά της προβλήματα. Έτσι πορευόταν εν ζωή κι η Φρίντα. Ίσως γιατί δεν αγαπούσε τον οίκτο. Αν κανείς σταθεί στην κινησιολογία της παράστασής μας, θα παρατηρήσει πως η Φρίντα είναι πάντοτε στητή κι ενώ μεταφέρεται από το ένα σημείο στο άλλο παραμένει, εν πολλοίς, ακίνητη ενώ πράγματα συμβαίνουν γύρω της. Ό, τι προβάλλεται είναι η κίνηση. Ο εσωτερικός της κόσμος και τα εξωτερικά συμβάντα. Αυτό άλλωστε την οδήγησε στο ζωγραφικό της έργο όπως το γνωρίζουμε. Αυτοτροφοδότησε, σαν οδηγία και εμάς. Τα πάντα ξεκινούν και τελειώνουν με τη Φρίντα. Τι άλλο; Κι Άλλο;
