Αν άκουγα τους πολιτικούς, θα είχαμε βγει από το ευρώ

«Αν στη διάρκεια της θητείας μου υιοθετούσα τις διάφορες νουθεσίες που προέρχονταν από πολιτικούς τις πιο κρίσιμες ώρες για το τραπεζικό σύστημα της χώρας, εκείνο που ενδεχομένως να πετυχαίναμε θα ήταν την έξοδο της Κύπρου από την ευρωζώνη και την ΕΕ». Με τη φράση αυτή, ο Πανίκος Δημητριάδης, πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου (Μάιος 2012 – Απρίλιος 2014, οπότε παραιτήθηκε) υπεραμύνεται με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο της ανάγκης ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης. Αίσθηση προκαλεί η δήλωσή του ότι στην Κύπρο «συνεχίζεται η εμμονή σε ένα οικονομικό μοντέλο» που προκάλεσε την κρίση του 2012-2013 και «επικεντρώθηκε στην εξυπηρέτηση ξένων ολιγαρχών από τις τράπεζες και από πολιτικά συνδεδεμένα δικηγορικά γραφεία».

Σίγουρα η κυπριακή οικονομία παρουσιάζει σήμερα θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, βελτιωμένους δημοσιονομικούς δείκτες, αισθητή μείωση της ανεργίας και σχετική σταθεροποίηση του τραπεζικού της συστήματος. Ομως πολλοί οικονομικοί δείκτες παραμένουν αρνητικοί ενώ οι κοινωνικοί δείκτες παρουσιάζουν επιδείνωση. Το γεγονός ότι συνεχίζεται η εμμονή σε ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο όχι μόνο απέτυχε αλλά και προκάλεσε την κρίση του 2012-13 είναι ανησυχητικό. Το μοντέλο αυτό επικεντρώθηκε στην εξυπηρέτηση ξένων ολιγαρχών από τις τράπεζες και από πολιτικά συνδεδεμένα δικηγορικά γραφεία. Οι εισροές ξένων κεφαλαίων κατά την περίοδο 2005-11 οδήγησαν στο διπλασιασμό του μεγέθους του τραπεζικού συστήματος και σε πολλαπλασιασμό των κινδύνων.

Πολλοί σήμερα επικρίνουν την Κεντρική Τράπεζα και τους προκατόχους μου –προσωπικά ανέλαβα τα ηνία στις 3 Μαΐου 2012 όταν άρχισε ήδη να εκδηλώνεται η κρίση –για την χαλαρή εποπτεία που εξάσκησε κατά την περίοδο αυτή. Η κυπριακή Βουλή, στην οποία λογοδοτεί η Κεντρική Τράπεζα, είχε την θεσμική ευθύνη να υποδείξει ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο ήταν υπερβολικά χαλαρό αλλά έκανε ακριβώς το αντίθετο.

Η κρίση στην Ελλάδα ήταν κυρίως δημοσιονομικής προέλευσης, ενώ η κρίση στην Κύπρο προήλθε σε μεγάλο βαθμό από τον ιδιωτικό τομέα. Το ιδιωτικό χρέος στην Κύπρο τον Δεκέμβριο του 2011 είχε ανέλθει στο 286% του ΑΕΠ και ήταν το τρίτο υψηλότερο στην ΕΕ. Σε αντίθεση, το δημόσιο χρέος της Κύπρου ήταν μόλις 71% του ΑΕΠ. Το κόστος διάσωσης των τραπεζών είχε εκτιμηθεί από ανεξάρτητο οίκο στο 57% του ΑΕΠ της Κύπρου, το οποίο ισοδυναμεί με το αντίστοιχο κόστος της μεγαλύτερης τραπεζικής κρίσης παγκοσμίως, συγκεκριμένα την κρίση της Ινδονησίας του 1997.

Μία ακόμη σημαντική διαφορά ήταν ότι στην περίπτωση της Κύπρου το κόστος διάσωσης των δύο μεγάλων τραπεζών της δεν το επωμίσθηκε τελικά ο δημόσιος τομέας ενώ υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τις διαφορές, όπως οι αρχικά λανθασμένες εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την αποτελεσματικότητα των μέτρων λιτότητας και τα διαφορετικά επίπεδα πολιτικής σταθερότητας. Σας διαβεβαιώνω όμως ότι οι όποιες διαφορές δεν έχουν να κάνουν με διαφορετικά επίπεδα πολιτικής ωριμότητας. Στο βιβλίο μου παραθέτω αρκετά παραδείγματα από τη συμπεριφορά της κυπριακής πολιτικής ηγεσίας τα οποία πράγματι με απογοήτευσαν.

Παρακολουθώ τις εξελίξεις στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη ευρωζώνη και ομολογώ πως με ανησυχούν πολύ τα φαινόμενα διάβρωσης της ανεξαρτησίας κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης.

Αν στη διάρκεια της θητείας μου υιοθετούσα τις διάφορες νουθεσίες που προέρχονταν από πολιτικούς τις πιο κρίσιμες ώρες για το τραπεζικό σύστημα της χώρας, εκείνο που ενδεχομένως να πετυχαίναμε θα ήταν την έξοδο της Κύπρου από την ευρωζώνη και την ΕΕ. Παρά το γεγονός ότι δέχθηκα πολλές επιθέσεις από την πολιτική ηγεσία της Κύπρου, που πάντοτε ανησυχούσε για το βραχυπρόθεσμο πολιτικό κόστος, η αρμονική μου συνεργασία με την ΕΚΤ και την Κομισιόν ήταν απαραίτητη για τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας.

Ποια είναι η σημερινή κατάσταση των κυπριακών τραπεζών; Το κούρεμα καταθέσεων έλυσε τα προβλήματα;

Χωρίς τη χρήση του bail-in (της διάσωσης με ίδια μέσα), η Κύπρος πιθανότατα θα ακολουθούσε την πορεία της ελληνικής οικονομίας, γιατί το δημόσιο χρέος θα εκτοξευόταν κατά τουλάχιστον 30% του ΑΕΠ, και για να αποπληρωθεί θα χρειαζόταν να παρθούν επιπρόσθετα μέτρα λιτότητας. Ως αποτέλεσμα η ύφεση θα ήταν πιο βαθιά και πιο παρατεταμένη και θα δημιoυργούνταν αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους.

Θα ήταν φυσικά κατά πολύ προτιμότερο να μην υπήρχε η ανάγκη για τη χρήση του bail-in. Προσθέτω όμως ότι μόνο το 4% των καταθετών στις δύο μεγάλες τράπεζες επηρεάσθηκαν και επίσης ότι περίπου το 50% των χρημάτων που κουρεύτηκαν –περίπου 4 δισ. –ανήκαν σε Ρώσους ολιγάρχες.

Παρά τις βελτιώσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο και την εποπτεία που ακολούθησαν, παραμένουν ακόμα πολλές προκλήσεις.

Η Κύπρος, όπως και η Ελλάδα, συνεχίζει να έχει σήμερα ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων στον κόσμο.

Ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός ότι η ανεξαρτησία της ΚΤΚ έχει διαβρωθεί λόγω της αλλαγής της νομοθεσίας που έγινε τον Αύγουστο του 2013 και για την οποίαν η ΕΚΤ είχε εκφραστεί αρνητικά σε δύο γνωματεύσεις της. Με ανησυχούν επίσης διεθνή δημοσιεύματα που συνεχίζουν να παρουσιάζουν την Κύπρο ως χώρα «ξεπλύματος» π.χ. μεταξύ του περίγυρου του σημερινού προέδρου των ΗΠΑ και της Ρωσίας, ή το γνωστό σκάνδαλο Γιανουκόβιτς. Ολα αυτά λειτουργούν ως ανασταλτικός παράγοντας στην προσπάθεια έλξης πρωτοκλασάτων διεθνών επενδυτικών οίκων.