Παρτιτούρες για σολίστ

Λίγοι αναγνώστες των μεγάλων κειμένων της κλασικής περιουσίας συνειδητοποιούν τις συνθήκες και τους όρους που οδήγησαν σημαντικούς συγγραφείς να γράψουν ώς και επικηδείους νεκρά πλέον ή μουγκά κείμενα, νεκρά ή μουγκά στην εποχή τους, που όμως αργότερα μπήκαν θριαμβευτικά στον κανόνα του κλασικού.

Λίγοι π.χ. συνειδητοποιούν ότι ο Αριστοτέλης, όταν γράφει την «Ποιητική» του λειτουργεί ως νεκροτόμος, αφού στα χρόνια του η τραγωδία έχει χάσει τη δημοφιλία της ως μέγα ποιητικό γεγονός και διασώζεται παραποιημένο και κατακρεουργημένο πεδίο ασκήσεως ύφους και δεξιοτεχνίας από τους πολυμήχανους βεντέτους της υποκριτικής τέχνης. Ετσι ο Αριστοτέλης γράφει πως στην εποχή του «οι υποκριταί μείζω δύνανται των ποιητών»! Ευθύνεται βέβαια και η ίδια η εποχή, αφού μετά την αλεξανδρινή διασπορά και τη νέα σύσταση των μεγάλων πόλεων σε πολυεθνικές, πολυγλωσσικές και πολυθρησκευτικές ομάδες, οι θεατρίνοι υποβάθμιζαν τον έξοχο ποιητικό λόγο, ακατανόητο στα αλλόγλωσσα πλήθη και ενίσχυαν τον αυτοσχεδιασμό, την απλοποίηση του κειμένου ώστε να διασώζεται μόνο η πλοκή και η θεατρικότητα. Είναι η εποχή των μίμων. Αυτά τα δύο ρεύματα μέσα στους αιώνες περπάτησαν, έρρευσαν παράλληλα για να φτάσουν στην Αναγέννηση μετά ως κομέντια ερουντίτα (λόγιο θέατρο) και κομέντια ντελ άρτε (θέατρο επαγγελματιών θεατρίνων, μαστόρων). Εως σήμερα. Η μεγάλη στα ευρωπαϊκά χώματα ρήξη μάλιστα σημειώθηκε στην Ιταλία, την εποχή του Διαφωτισμού, όταν κυρίως στη Γαλλία ανερχόταν η αστική τάξη πριν από την Επανάσταση που ετοίμαζαν και οι διαφωτισμένοι της «Εγκυκλοπαίδειας» και συγγραφείς θεατρικών προς χρήση των αστών κειμένων (Βολταίρος, Ντιντερό). Ετσι δημιουργήθηκαν και πάλι δύο ρεύματα, με μεγάλους κορυφαίους τον Γκότσι («Τουραντότ») και τον Γκολντόνι («Λοκαντιέρα»). Ο Γκότσι πολέμησε τον Γκολντόνι επειδή εγκατέλειψε την αυτοσχεδιαστική παράδοση όπου θριάμβευαν οι τεχνίτες της σκηνής και έδωσε την πρωτοκαθεδρία στον συγγραφέα που παρέδιδε πλέον κείμενο, άρα παρτιτούρα για σολίστες.

Ο Γκολντόνι μάλιστα εγκατέλειψε την Ιταλία και βρήκε ένδοξη υποδοχή στο Παρίσι, γράφοντας έργα όπου πρωταγωνιστούσαν αστοί κι όχι μαρκήσιοι και κόμισσες. Πέθανε στο επαναστατημένο Παρίσι και τιμήθηκε και κηδεύτηκε ως ο συγγραφέας των νέων καιρών από τους επαναστάτες. Από εκείνη τη γόνιμη εποχή εκκινούν και δεσπόζουν έως σήμερα το θέατρο των ιδεών, των χαρακτήρων, των ηθών από τη μια και από την άλλη το θέατρο των θεατρίνων. Υπάρχουν βέβαια τώρα πλέον γραμμένα κείμενα αλλά οι συγγραφείς τους έχουν διαφορετικούς επιδιωκόμενους σκοπούς και στόχους. Η φάρσα του Φεϊντό π.χ. κατάγεται από τον Γκότσι και την κομέντια ντελ άρτε, ενώ οι κωμωδίες του Μολιέρου και του Ψαθά από τον Γκολντόνι. Αλλά και ο Μολιέρος όπως και ο Σαίξπηρ στα πρώτα τους έργα γοητεύτηκαν από την κομέντια («Ασυλλόγιστος», «Κωμωδία των παρεξηγήσεων»). Προσωπικά λατρεύω και τα δύο αυτά ρεύματα, είδη, τεχνικές. Χαίρομαι π.χ. τον Ξενόπουλο που μας παρέδωσε τη «Στέλλα Βιολάντη» και την τρελή φάρσα «Δεν είμαι εγώ»!!

Αυτήν την περίοδο με τις εκατοντάδες παραστάσεις που κατακυριεύουν τις σκηνές της πρωτεύουσας χαίρεται κανείς να βλέπει οι ηθοποιοί μας να δοκιμάζουν και να δοκιμάζονται παίζοντας συχνά και σε δύο διαφορετικά θέατρα εντός της εβδομάδας ευρύ φάσμα ειδολογικό θεατρικής γραφής (παράλογο Δευτερότριτα και φάρσα Σαββατοκύριακο). Σπουδαίο σχολείο επαγγελματικής εκπαίδευσης.

«Εξυπνα, μικρά ψέματα»

Στο θέατρο Δανδουλάκη παίζεται ένα τυπικό «δράμα» απιστίας. Η καταγωγή του είδους ανάγεται σ’ αυτό που έχει ονομαστεί μπουλβάρ, δηλαδή με γνωστή θεματογραφία αναγνωρίσιμη και επιζητούμενη από το μεγάλο κυρίως μεσοαστικό και αστικό κοινό. Σ’ αυτό το είδος σπάνια πρωταγωνιστούν προλετάριοι, άνεργοι, παρίες κοινωνικοί, ιδεοληπτικοί επαναστάτες, ανηθικολόγοι και ανατροπείς της καθεστηκυίας τάξης. Κυρίως τα θέματα περιφέρονται γύρω από τις μικρές ή μεγάλες ρήξεις της οικογενειακής συνοχής, έρωτες, απιστίες, νόθα παιδιά, οικονομικές δυσχέρειες, μισοτελειωμένες φιλοδοξίες, όνειρα ματαιωμένα. Ο,τι μπορεί να συμβεί σε κάθε σπίτι στην αστική κοινωνία με αστικά ήθη ισορροπίας συνύπαρξης. Το έργο στο θέατρο Δανδουλάκη υπογράφει ο αμερικανός συγγραφέας Τζόε Ντιπιέτρο και αναφέρεται στις διαταραγμένες «προς στιγμήν» οικογενειακές σχέσεις σε ένα τετράγωνο γονείς, γιος και νύφη. Θέμα η διαταραχή του γάμου και η αποκατάσταση της σαλεμένης ισορροπίας.

Ο συγγραφέας ένας δεξιοτέχνης του είδους, ξέρει να οργανώνει εντάσεις, να κρατά τα κρυμμένα χαρτιά και να παίζει με μπλόφα. Κυρίως όμως γνωρίζει να διαπλάθει σχέσεις, ιδέες, ήθη και συμπεριφορές ανθρώπων της διπλανής πόρτας.

Ο Πέτρος Φιλιππίδης και ο γιος του έχουν αποδώσει με κέφι το έργο και ο Πέτρος το έχει σκηνοθετήσει με οίστρο και έξοχες ισορροπίες και δοσολογίες εντάσεων, χιούμορ και σασπένς. Ο Γαβαλάς έχει κατασκευάσει ένα έξοχο μεγάλο αστικό σαλόνι και η Κοκορού σχεδίασε θεατρικά και της μόδας κοστούμια, ο Παυλόπουλος φώτισε όπως ξέρει να εκπλήσσει και ο Ιάκωβος Δρόσος παρενέβαλε μουσικά εύστοχα διαλείμματα.

Η διανομή φυσάει γιατί το έργο στη διανομή ποντάρει και για βιρτουόζους γράφηκε.

Ο Αλμπέρτος Φάις έχει νεύρο, ισορροπία αισθήματος και ελεγχόμενα μέσα, η Δανάη Σκιάδη άλλη μια φορά αποδεικνύει ότι διαθέτει μια ευρεία κλίμακα σωματικών σημάτων φόρτισης και ψυχολογικών διακυμάνσεων που εκκινούν από την απλή αντίδραση και φτάνουν σε περίπλοκες συνθέσεις.

«Ηρωες»

Στο θέατρο Βασιλάκου ο σκηνοθέτης Νικίτα Μιλιβόγεβιτς είναι τυχερός. Γιατί κλήθηκε να σκηνοθετήσει ένα απλό έργο, ειλικρινές στις προθέσεις του και τίμιο στη διαχείριση των στόχων του, αλλά χωρίς προβληματισμούς που να χρειάζονται μία σε βάθος αντιμετώπιση. Πρόκειται για το έργο του Ζεράρ Σιμπλεϊράς «Ηρωες». Τρεις πρώην στρατιωτικοί και εφαρμοστές των ιδανικών της αποικιοκρατίας, τώρα υπερήλικοι, ασταθείς σωματικά, περνούν τις μέρες τους σ’ ένα γηροκομείο. Γκρίνια, παραξενιές, αναμνήσεις και απονενοημένες απόπειρες εξόδου από το παγκάκι του ασύλου γερόντων. Ο συγγραφέας επαναλαμβάνει γνωστή συνθήκη που έχουμε ξαναδεί στο θέατρο παλιότερα από συγγραφείς με σπουδαιότερα φόντα, όπως ο Στόρεϊ που στο θέατρο θριάμβευσε με πρωταγωνιστές τον Ρίτσαρτσον και τον Γκίλγουντ (τους δύο μεγάλους σερ του αγγλικού θεάτρου). Οπως ο Στόρεϊ και ο Σιμπλεϊράς γράφει έργα για σολίστες. Γράφουν παρτιτούρα για να δοθεί η ευκαιρία σε δεξιοτέχνες ηθοποιούς να μονολογήσουν, να συνεκφωνήσουν, να αυτοσχεδιάσουν και να αναπτύξουν τα τεχνικά τους ασκημένα ερευνητικά όργανα. Το έργο έχει τη διάρκεια που έχουν τα συνήθη έργα στη σκηνή. Θα μπορούσε να είναι χρονικά το μισό, το διπλάσιο, το τριπλάσιο. Δεν τελειώνει, ως γνωστόν, η γκρίνια των γερόντων, η καταφυγή στο παρελθόν, η διαστροφή της πραγματικότητας και η υφέρπουσα αγωνία για το τέλος που συχνά καλύπτεται από απελπισμένες απόπειρες απόδρασης.

Το εύρημα του συγγραφέα είναι ότι οι «ήρωές» του είναι στρατιωτικοί, δηλαδή άνθρωποι που ανέλαβαν τολμηρές επιχειρήσεις, οδήγησαν βίαια ανθρώπους σε επικίνδυνες αποστολές και τιμώρησαν συχνά ανελέητα δειλούς ή αυθάδεις στρατιώτες. Και τώρα είναι τρία ανήμπορα γερόντια με ρευματισμούς, δίαιτα, φάρμακα και απωθημένα. Αν κάτι ηρωικό υπάρχει στη ζωή τους τώρα είναι το πείσμα τους να ζουν και να υποφέρουν μια ζωή τελειωμένη.

Ο Μιλιβόγεβιτς, χωρίς να θέλω να υποτιμήσω την προσφορά του, είχε στη διάθεσή του τρεις βιρτουόζους με έντονη και διακρίνουσα, ξεχωριστή ο καθένας προσωπικότητα. Ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης, στον καλύτερο έως τώρα ρόλο του, μακριά από μανιέρες και ευκολίες, σχεδίασε και υλοποίησε μια έξοχη περσόνα. Ο Δημήτρης Πιατάς κατόρθωσε να ξεπεράσει κάθε προηγούμενη επιτυχή του δημιουργία και να διακριθεί τόσο ώστε κυριάρχησε λόγω και της ιδιαιτερότητας του ρόλου του. Ο Γιάννης Φέρτης, γενναιόδωρος, τσαλάκωσε τον αειθαλή ζεν πρεμιέ και μπόρεσε να δημιουργήσει μέσα στην κωμωδία της ζωής το τραγικό της υπόβαθρο.