Προστασία της πρώτης τους κατοικίας μέσω της υπαγωγής στον νόμο Κατσέλη – Σταθάκη μπορούν να έχουν έως και τις 31 Δεκεμβρίου 2018 οι δανειολήπτες με ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τις τράπεζες, την Εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία εφόσον το εισόδημα και η αξία της κατοικίας τους δεν υπερβαίνουν συγκεκριμένα όρια και υπό την προϋπόθεση ότι αποδέχονται την εκποίηση κάθε άλλου περιουσιακού τους στοιχείου. Μετά το πέρας της ημερομηνίας αυτής, και εφόσον η κυβέρνηση δεν επιτύχει παράταση του νόμου, θα απελευθερωθούν πλήρως οι πλειστηριασμοί για όλους. Δηλαδή, για όσους δεν προλάβουν να υπαχθούν στις διατάξεις του συγκεκριμένου νόμου έως και τη λήξη του, ο οποίος πάντως αναμένεται να τροποποιηθεί τον ερχόμενο Μάιο με αυστηρότερα κριτήρια.
Μέχρι σήμερα στις ευεργετικές διατάξεις του νόμου Κατσέλη – Σταθάκη έχουν προστρέξει περί τους 150.000 δανειολήπτες, τα δάνεια των οποίων προς τράπεζες υπολογίζονται σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος στα 17,5 δισ. ευρώ. Μάλιστα το 61,5% των κόκκινων στεγαστικών έχει υπαχθεί σε καθεστώς νομικής προστασίας ενώ το 1/4 των δανειοληπτών, σύμφωνα με εκτιμήσεις τραπεζών, αποτελεί τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ. Σε έγγραφο της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή και της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους προς απάντηση ερώτησης στη Βουλή διευκρινίζονται τα κριτήρια για την υπαγωγή στον νόμο.
Η προστασία που παρέχει ο νόμος αφορά φυσικά πρόσωπα τα οποία δεν έχουν εμπορική δραστηριότητα και πληρούν συγκεκριμένα οικονομικά κριτήρια.
Ειδικότερα, προστασία της πρώτης του κατοικίας μπορεί να ζητήσει κάποιος εφόσον η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας δεν υπερβαίνει τις 180.000 ευρώ για έναν ενήλικο (προσαυξάνεται ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του οφειλέτη σε 220.000 για το ζευγάρι, 240.000 για οικογένεια με 1 τέκνο, 260.000 για οικογένεια με δύο τέκνα και 280.000 για οικογένεια με τρία τέκνα).
Το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα του οφειλέτη δεν υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης προσαυξημένες κατά 70%, δηλαδή κυμαίνεται από 13.906 ευρώ έως 40.800 ευρώ ανάλογα με την οικογενειακή του κατάσταση. Συγκεκριμένα το οικογενειακό εισόδημα για ενήλικο θα πρέπει να είναι έως 13.906 ευρώ, για το ζευγάρι 23.659 ευρώ με προσαύξηση για το κάθε παιδί έως και το τρίτο 5.714 ευρώ.
Απαραίτητη προϋπόθεση ένταξης είναι η αποδοχή της εκποίησης όλων των άλλων περιουσιακών στοιχείων που διαθέτει ο οφειλέτης ενώ το δάνειό του θα αναδιαρθρωθεί με βάση τις δυνατότητες αποπληρωμής και τις εύλογες δαπάνες διαβίωσής του. Από τη στιγμή της κατάθεσης της αίτησής του στη Γραμματεία του Ειρηνοδικείου ο οφειλέτης χρήζει πλήρους δικαστικής κάλυψης από κατασχέσεις και πλειστηριασμούς ενώ στην τελική φάση το δικαστήριο μπορεί ακόμα και να αποφασίσει να διαγράψει τις οφειλές του.
ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΟΜΑΔΕΣ. Ο νόμος προβλέπει επίσης ότι για συγκεκριμένες περιπτώσεις ευάλωτων κοινωνικά ομάδων ανέργων ή εξαιρετικά χαμηλών εισοδημάτων το Δημόσιο παρεμβαίνει πληρώνοντας μέρος της δόσης. Στις περιπτώσεις αυτές η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας κυμαίνεται μεταξύ 120.000 και 220.000 ευρώ, προσαυξημένη ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του οφειλέτη (ένας ενήλικος: 120.000 ευρώ, ζευγάρι: 160.000 και 20.000 ανά τέκνο έως το τρίτο παιδί) και το ετήσιο εισόδημα δεν υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, δηλαδή κυμαίνεται από 8.180 έως 24.000 ευρώ (άγαμος: 8.180, ζευγάρι: 13.917 και κάθε παιδί 3.361 ευρώ). Στις περιπτώσεις αυτές το Δημόσιο καλύπτει έως και το 95% των μηνιαίων καταβολών για τρία χρόνια.
Προστασία πάντως μπορούν να επιτύχουν και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, όσοι έχουν ατομικές επιχειρήσεις αλλά και οι ιδιοκτήτες μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δεν μπορούν να ενταχθούν στον νόμο Κατσέλη – Σταθάκη αλλά μπορούν όμως να κάνουν χρήση του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών μέσω της αυτοματοποιημένης διαδικασίας όπου και σε αυτή την περίπτωση βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων μπορούν οι οφειλέτες να αποφύγουν τον πλειστηριασμό της πρώτης κατοικίας τους και να ρυθμίσουν τις οφειλές τους προς το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία, τις τράπεζες και τους λοιπούς πιστωτές.
ΟΙ ΚΑΚΟΠΛΗΡΩΤΕΣ. Ωστόσο δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις δανειοληπτών που ενώ έχουν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τις οφειλές τους αξιοποιούν τα παραθυράκια του νόμου κερδίζοντας χρόνο. Με σκοπό την αντιμετώπιση των στρατηγικών κακοπληρωτών η κυβέρνηση επεξεργάζεται τις δυνατότητες αξιοποίησης της τεχνολογίας με σκοπό την επιτάχυνση και τη θωράκιση της διαδικασίας ελέγχου των κριτηρίων υπαγωγής των αιτούντων στον νόμο μέσα από την αυτοματοποίηση της διαδικασίας συλλογής των στοιχείων των οφειλών καθώς και των εισοδηματικών και περιουσιακών στοιχείων όσων καταθέτουν αιτήσεις υπαγωγής.