Στη νοτιοανατολική παραλία της Θράκης, είκοσι χιλιόμετρα από την Αλεξανδρούπολη, ανάμεσα στον Εβρο και τον Ισμαρο, σαμοθρακίτες άποικοι έχτισαν στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. μια σειρά πόλεις – φρούρια. Οι πόλεις αυτές συγκρότησαν τη Σαμοθρακική Περαία, που γνώρισε μεγάλη άνθηση εξαιτίας της γεωπολιτικής της θέσης: χώρος συνάντησης θαλάσσιων και χερσαίων δρόμων, τόπος επαφής και επικοινωνίας του κόσμου του Αιγαίου με τη θρακική ενδοχώρα. Από τότε στην περιοχή εξικνείται η σύνθεση ενός πολυπολιτισμικού μωσαϊκού. Η Θράκη αποτελούσε ανέκαθεν χώρο συνθέσεων: της φύσης με τα ανθρώπινα δημιουργήματα, του γηγενούς με το αλλότριο, της μνήμης και της ιστορίας με τη σύγχρονη αναπτυξιακή δυναμική.
Από τις αποικίες της Σαμοθράκης, η σημαντικότερη ήταν η Ζώνη. Το όνομά της τεκμαίρεται από τα αρχαία νομίσματα. Τα επιγραφικά ευρήματα και η κεραμεική αποδεικνύουν όχι μόνον τη συνοίκηση, την ειρηνική συμβίωση, αποίκων και γηγενών στην κλασική ελληνική πόλη. Δηλώνουν τον πρώιμο και σε υψηλό βαθμό εξελληνισμό των εντοπίων.
Η Ζώνη –ανασκάπτεται συστηματικά τα τελευταία πενήντα χρόνια –είναι σήμερα ένας από τους καλύτερα οργανωμένους και αναδεδειγμένους αρχαιολογικούς χώρους της Θράκης χάρη στις πολιτικές του υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης την εικοσαετία 1995-2014. Η επισκεψιμότητα της Ζώνης αυξάνεται σταδιακά. Ομως τα περιθώρια ανάπτυξής της είναι ιδιαίτερα υψηλά. Η διέλευση της Εγνατίας Οδού –του μεγαλύτερου αναπτυξιακού έργου στη Βόρεια Ελλάδα –προσφέρει εξαιρετικές δυνατότητες στην Ηπειρο, την Μακεδονία, την Θράκη.
Παράλληλα, η υλοποίηση μεγάλου αριθµού έργων ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων στον βορειοελλαδικό χώρο την περίοδο 2000-2014 δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών, οι οποίες συμβάλλουν καθοριστικά στην εμπέδωση της ιδιαίτερης ιστορικής φυσιογνωμίας της περιοχής και τελικά στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί προνομιακό πεδίο και πρέπει να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη της κοινωνίας. Αποτελεί τον τομέα προσφοράς της Ελλάδας σε παγκόσμια κλίμακα αλλά και το μέσον διεθνούς προβολής της.
Καθώς η ελληνική επικράτεια αποτελεί ένα μνημειακό παλίμψηστο, οι πολιτιστικές διαδρομές αναδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο ευρύτερες περιοχές στη μακρά ιστορική τους διάρκεια. Η δημιουργία μιας πολιτιστικής διαδρομής, καθώς απαιτεί την ανάπτυξη συνεργασίας και συνεργειών μεταξύ των αυτοδιοικητικών δομών, των τοπικών οικονομικών φορέων, των επιμελητηρίων, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολιτιστικής επιχειρηματικότητας στενά συνδεδεμένης με το πολιτισμικό απόθεμα κάθε περιοχής. Οι πολιτιστικές διαδρομές προσδίδουν νέες ερμηνείες και αναγνώσεις στα μνημεία, διασώζουν και προβάλλουν την άυλη κληρονομιά, δημιουργούν δίκτυα, προσφέρουν δουλειά σε δημιουργικούς ανθρώπους και καινοτόμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Φυλλομετρώντας τις εκατοντάδες σελίδες της τετράτομης επιστημονικής δημοσίευσης «Αρχαία Ζώνη» –αποτέλεσμα μόχθου και συστηματικής μελέτης πολυεπιστημονικής ομάδας -, που παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες, σκεπτόμουν ότι η Ζώνη θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία ή καθοριστικό κρίκο σε διαχρονικές διαδρομές ανάδειξης του πολιτισμικού πλούτου του Εβρου, και όχι μόνον.
Η Λίνα Μενδώνη είναι αρχαιολόγος και πρώην γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού.
