Ενα από τα μεγαλύτερα σοκ που υπέστη ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Λεβ Γκολίνκιν φτάνοντας ως πρόσφυγας, σε ηλικία εννέα χρόνων, τέλη της δεκαετίας του 1980, από το Χάρκοβο της Ουκρανίας στην Αμερική, ήταν η ανακάλυψη πως οι ΗΠΑ είχαν μουσεία αφιερωμένα στο Ολοκαύτωμα. «Εμείς οι σοβιετικοί Εβραίοι δεν χτίζαμε μνημεία», γράφει στους «New York Times», «περνούσαμε δίπλα από ναζιστικούς τόπους θανάτου καθ’ οδόν για το μπακάλικο. Η Ανατολική Ευρώπη είναι γεμάτη ρεματιές με οστά εκατομμυρίων που αντί να σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης σφαγιάστηκαν επί τόπου. Τρισκατάρατοι είναι οι νεκροί Εβραίοι του πρώην κομμουνιστικού μπλοκ: εκτελέστηκαν έξω από τις πόλεις και τα χωριά τους, αγνοήθηκαν από τη Σοβιετική Ενωση και τώρα οι δολοφόνοι τους δοξάζονται μέσω του αναζωπυρούμενου εθνικισμού των σημερινών ανατολικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων».
Παραδείγματα για το «Πώς το Ολοκαύτωμα εξακολουθεί να στοιχειώνει την Ανατολική Ευρώπη», ο Γκολίνκιν έχει πολλά. Η ειδησεογραφία προσφέρει ακόμα ένα: οι πολωνοί βουλευτές υπερψήφισαν την Παρασκευή, παραμονή της 73ης επετείου απελευθέρωσης του Αουσβιτς και της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος, νομοσχέδιο που ποινικοποιεί τη χρήση του όρου «πολωνικά στρατόπεδα θανάτου» υπό την απειλή ποινών έως και τριετούς φυλάκισης, και προβλέπει ποινικές διώξεις για όποιον «αποδίδει στο πολωνικό έθνος ή κράτος ευθύνη ή συνυπευθυνότητα για τα εγκλήματα που διέπραξε το γερμανικό Γ’ Ράιχ». «Το Αουσβιτς-Μπίρκεναου δεν είναι πολωνικό όνομα και το «Arbeit Macht Frei» («Η εργασία θα σας ελευθερώσει», η διαβόητη επιγραφή στην είσοδο του Αουσβιτς) δεν είναι πολωνική φράση», επιχειρηματολόγησε στο twitter ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μαραβιέτσκι.
Το Ισραήλ αντέδρασε έντονα. «Δεν θα αποδεχθούμε την οποιαδήποτε προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας», διακήρυξε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ο πολωνός επιτετραμμένος κλήθηκε στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών, η ισραηλινή πρεσβευτής στη Βαρσοβία διαμαρτυρήθηκε στον πολωνό πρωθυπουργό, επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος κατέθεσαν στην ισραηλινή εφημερίδα «Γεντιότ Αχρονότ» προσωπικές τους εμπειρίες Πολωνών που τους αρνήθηκαν βοήθεια ή τους κατέδωσαν στις γερμανικές Αρχές. «Αυτός ο νόμος απειλεί να παραποιήσει την ιστορική αλήθεια όσον αφορά τη βοήθεια που έλαβαν από μέρος του πολωνικού πληθυσμού οι Γερμανοί στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος», επεσήμανε το Γιαντ Βασέμ, το ισραηλινό κέντρο μνήμης για τη Σοά –αναγνωρίζοντας παράλληλα πως ο όρος «πολωνικά στρατόπεδα θανάτου» συνιστά ιστορική παρερμηνεία.
Συνολικά έξι στρατόπεδα θανάτου, με ζοφερότερα όλων το Αουσβιτς και την Τρεμπλίνκα, λειτούργησαν οι Ναζί στην Πολωνία –το πρώτο άνοιξε τον Δεκέμβριο του 1941, ενάμιση χρόνο μετά την εισβολή τους στη χώρα. Από τους 3,2 εκατ. Εβραίους που ζούσαν στην Πολωνία πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα ελάχιστο κλάσμα επέζησε. Οπως αναγνωρίζει βέβαια το Γιαντ Βασέμ, 30.000-35.000 Εβραίοι, κάπου 1% του συνόλου, διασώθηκαν με τη βοήθεια Πολωνών. Και περισσότεροι από 6.700 Πολωνοί έχουν τιμηθεί ως Δίκαιοι των Εθνών, η πολυπληθέστερη ομάδα από μία και μόνο χώρα.
«Αλλά αυτοί ήταν η εξαίρεση», σημειώνει στη «Χααρέτζ» η ισραηλινή ιστορικός Χάβι Ντρέιφους. Πολλοί Εβραίοι στην Πολωνία δολοφονήθηκαν, όχι στα στρατόπεδα θανάτου, αλλά στα χέρια Πολωνών: «Αυτό είναι κάτι που η Πολωνία δεν θέλει να αναγνωρίσει και που προφανώς προσπαθεί να συγκαλύψει με αυτόν τον νέο νόμο. Για μένα το πιο προβληματικό στον νόμο αυτόν είναι ότι δημιουργεί στην Πολωνία μία ατμόσφαιρα φόβου μέσα στην οποία είναι αδύνατο να μιλήσει κανείς για αυτά τα ζητήματα».
Το επίμαχο νομοσχέδιο πρέπει να περάσει από τη Γερουσία και να επικυρωθεί από τον πολωνό πρόεδρο. Σε τηλεφωνική τους συνομιλία, Νετανιάχου και Μαραβιέτσκι συμφώνησαν «να ξεκινήσει άμεσα διάλογος ανάμεσα σε ομάδες των δύο χωρών».
