Οταν πριν από τρία χρόνια ξέσπασε το σκάνδαλο ντίζελ, η Volkswagen ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων, ενώ το προφίλ της υπέστη ανυπολόγιστο πλήγμα. Φαίνεται όμως ότι δεν είχαμε δει ακόμη πού μπορεί να φτάσει η αυτοκινητοβιομηχανία προκειμένου να αυξήσει τα κέρδη της.

Οπως αποκάλυψε η «Stuttgarter Zeitung», η Ευρωπαϊκή Ερευνητική Ενωση για το Περιβάλλον και την Υγεία στον Τομέα των Μεταφορών (EUGT), που είχε ιδρυθεί από τη Volkswagen, την Daimler και την BMW, χρηματοδότησε την περίοδο 2012-2015 πειράματα, στο πλαίσιο των οποίων 25 υγιείς φοιτητές, 19 άνδρες και 6 γυναίκες, εισέπνεαν για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα διοξείδιο του αζώτου –τοξικό αέριο που περιέχεται στις εκπομπές των εξατμίσεων αυτοκινήτων. To πείραμα διεξήχθη σε ινστιτούτο που ανήκει στο Πανεπιστήμιο του Ααχεν. Στόχος της έρευνας ήταν να αποδειχθεί ότι η χρήση ντίζελ είναι λιγότερο επικίνδυνη από ό,τι θεωρούνταν. Η EUGT είχε χρηματοδοτήσει το 2012 μία άλλη έρευνα η οποία αμφισβητούσε απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σύμφωνα με την οποία τα καυσαέρια που παράγονται από τους ντιζελοκινητήρες είναι καρκινογόνα, αλλά και σειρά μεταγενέστερων ερευνών που έθεταν εν αμφιβόλω τη σύνδεση της απαγόρευσης χρήσης ντίζελ με τη μείωση των ρύπων στις πόλεις.

Οι «New York Times» αποκάλυψαν μία ακόμη έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση της EUGT. Αυτή τη φορά, σε πειράματα υποβλήθηκαν 10 πίθηκοι σε εργαστήριο στην Αλμπουκέρκη των ΗΠΑ, οι οποίοι, ενώ παρακολουθούσαν κινούμενα σχέδια σε έναν αεροστεγώς σφραγισμένο θάλαμο, εισέπνεαν τοξικά αέρια που εκλύονταν από εξατμίσεις αυτοκινήτων, ανάμεσά τους και ενός Σκαραβαίου της Volkswagen, εφοδιασμένου με λογισμικό που παραποιούσε τις τιμές εκπομπών καυσαερίων.

Η αντίδραση της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης ήταν άμεση. «Αυτές οι έρευνες σε ανθρώπους και πιθήκους δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να δικαιολογηθούν με βάση τη δεοντολογία της επιστημονικής έρευνας» ανακοίνωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ.

H εισπνοή διοξειδίου του αζώτου μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση. Ανάλογα με τη συχνότητα και τη διάρκεια εισπνοής, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στη βλεννογόνο μεμβράνη καθώς και πνευμονολογικές παθήσεις, όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, σε ακραίες περιπτώσεις, εξάρσεις της χρόνιας βρογχίτιδας, ακόμη και θάνατο.

Η Μάργκαρετ Ντάγκλας, πρόεδρος συμβουλευτικής επιτροπής του συστήματος δημόσιας υγείας της Σκωτίας, μιλώντας στους «New York Times» παραλλήλισε τις πρακτικές των αυτοκινητοβιομηχανιών με εκείνες των καπνοβιομηχανιών. «Οπως οι καπνοβιομηχανίες προωθούν την εξάρτηση από τη νικοτίνη, έτσι και οι αυτοκινητοβιομηχανίες ασκούν πιέσεις για φοροελαφρύνσεις που αναγκάζουν τους οδηγούς στην Ευρώπη να εξαρτώνται από τους ντιζελοκινητήρες. Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία στον τρόπο με τον οποίο οι δύο βιομηχανίες προσπαθούν να υποβαθμίσουν τις βλαβερές συνέπειες των προϊόντων τους και να προκαλέσουν στους καταναλωτές εξάρτηση από αυτά» λέει χαρακτηριστικά. Η EUGT διαλύθηκε στα μέσα του 2017. Η «Süddeutsche Zeitung» αποδίδει τη διάλυσή της στο γεγονός ότι ξέσπασε το σκάνδαλο ντίζελ. Δεδομένου ότι στο διοικητικό συμβούλιο του ερευνητικού οργανισμού συμμετείχαν κατά κανόνα μάνατζερ των τριών αυτοκινητοβιομηχανιών, στην πραγματικότητα η EUGT είχε συσταθεί με μοναδικό στόχο να ασκεί πίεση για εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ομίλων, έχοντας όμως ένα επιστημονικό προσωπείο. Εφόσον ο οργανισμός δεν μπορούσε πλέον «να τους κάνει χάρες», τον διέλυσαν, επισημαίνει η εφημερίδα.
Η επιτροπή δεοντολογίας

Οι τρεις αυτοκινητοβιομηχανίες επεσήμαναν ότι η EUGΤ πραγματοποιούσε νόμιμες επιστημονικές έρευνες. «Η έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Ααχεν επιβλεπόταν από μια επιτροπή δεοντολογίας αποτελούμενη από επιστήμονες που συνεργάζονται με φημισμένα πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα», σύμφωνα με ανακοίνωση της Daimler.

Πιο συγκεκριμένα, η επιτροπή απαρτιζόταν εκτός από γιατρούς, από έναν/μία νομικό, φαρμακοποιό, ειδικό σε θέματα ηθικής και εντολοδόχο των συμμετεχόντων, που στην πλειονότητά τους ανήκουν στο προσωπικό του πανεπιστημίου. Πρόκειται για συνηθισμένη σύνθεση πανεπιστημιακής επιτροπής δεοντολογίας, επισημαίνει στην «Deutsche Welle» ο Μπερτ Χάινριχς, καθηγητής στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Δεοντολογίας του Πανεπιστημίου της Βόννης, παρότι τέτοιου είδους επιτροπές επιβλέπουν συνήθως φαρμακευτικές έρευνες, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξουν επικίνδυνες συνέπειες από τη χρήση φαρμάκων για τους συμμετέχοντες. Στην περίπτωση των πειραμάτων με το διοξείδιο του αζώτου, εφόσον δεν γινόταν χρήση φαρμακευτικής δραστικής ουσίας, τα πράγματα περιπλέκονται. Πάντως, σημειώνει ο Χάινριχς, λογικά η επιτροπή δεοντολογίας «θα είχε σοβαρούς λόγους» να εγκρίνει την πραγματοποίηση της έρευνας. Επισημαίνει, εντούτοις, ότι είναι ασυνήθιστο να χρησιμοποιούνται ρύποι σε έρευνες με ανθρώπους, ακόμη και εάν πρόκειται για τις μικρότερες δυνατές συγκεντρώσεις ενός αερίου, εφόσον υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθούν προβλήματα υγείας. Οσο για τα κίνητρα των εθελοντών, διερωτάται: «Αξίζει άραγε τον κόπο να θέσεις τον εαυτό σου σε τέτοιο κίνδυνο;».

Συγγνώμη από τη Volkswagen

«Ζητάμε συγγνώμη για το παράπτωμα και την έλλειψη ελέγχου των προσώπων. Είμαστε πεπεισμένοι ότι οι επιστημονικές μέθοδοι που επελέγησαν τότε ήταν λάθος. Θα ήταν καλύτερα να ολοκληρώναμε τη μελέτη από την πρώτη στιγμή, χωρίς την συγκεκριμένη δοκιμή», δήλωσε η Volkswagen.