Μια συμμορία πληρωμένων δολοφόνων μπαίνει σε ένα σπίτι όπου ζουν δύο οικογένειες. Εξολοθρεύουν την πρώτη οικογένεια. Σκοτώνουν τους γονείς της δεύτερης και βασανίζουν τα παιδιά. Λεηλατούν και καίνε το σπίτι. Θα μπορούσε κάποιος καλόπιστα να πει ότι η δεύτερη οικογένεια είναι υπεύθυνη για τον φόνο της πρώτης;
Αν διαβάσει κανείς αυτό το tweet του πολωνού πρωθυπουργού, θα φανταστεί ότι αναφέρεται σε κάποιο έγκλημα του κοινού ποινικού δικαίου. Και η απάντησή του στο ερώτημα θα είναι φυσικά αρνητική. Ομως ο Ματέους Μοραβιέτσκι αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα! Η συμμορία είναι οι Ναζί. Και οι οικογένειες είναι οι Πολωνοί. Ο θύτης και το θύμα. Οι δήμιοι και οι ήρωες. Καθαρά πράγματα. Κι όποιος τολμήσει να αμφισβητήσει αυτή την εικόνα θα καταλήγει στη φυλακή.
Η αλήθεια βέβαια είναι διαφορετική. Υπήρξαν πρόσωπα όπως η Ιρένα Σέντλερ που έσωσαν εκατοντάδες Εβραιόπουλα από το γκέτο της Βαρσοβίας. Υπήρξαν όμως και πολωνοί καταδότες που εργάζονταν για τους Ναζί. Οπως υπήρξε και το Γεντβάμπνε, όπου 40 πολωνοί χριστιανοί έκαψαν εκατοντάδες εβραίους γείτονές τους. «Οι περισσότεροι Πολωνοί αποτελούσαν μέρος του ναζιστικού μηχανισμού του Ολοκαυτώματος, είτε επειδή πληρώνονταν είτε επειδή φοβόντουσαν για τη ζωή τους» λέει η Μπάρμπαρα Ενγκελκινγκ, πρόεδρος του διεθνούς συμβουλίου του μουσείου του Αουσβιτς.
Το ίδιο συνέβη και σε άλλες χώρες, όπως ασφαλώς και στην Ελλάδα. Ευθύνη για την εξόντωση των δεκάδων χιλιάδων Εβραίων της Θεσσαλονίκης φέρουν και οι τοπικοί πληθυσμοί, καθώς και ο ελληνικός κρατικός μηχανισμός. Ο ελληνικός Τύπος είχε αρχίσει να δημοσιεύει χρόνια πριν άρθρα αντισημιτικής προπαγάνδας. Το εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης δεν καταστράφηκε το 1942 από τους Ναζί, αλλά από 500 εργάτες του δήμου με εντολή και παρουσία του διαβόητου γενικού διοικητή Μακεδονίας. Ο Μαρκ Μαζάουερ γράφει ότι στη διάρκεια της Κατοχής δεν υπήρξε καμιά αντίδραση στον διωγμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από επαγγελματικές οργανώσεις ή εκκλησιαστικούς φορείς. Η ιστορικός Ρένα Μόλχο υπολογίζει ότι ένας στους τρεις χριστιανούς της πόλης συνεργάστηκε με τον κατακτητή.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σημειώθηκαν πράξεις ηρωισμού. Ούτε βέβαια ότι για τον φόνο της μιας οικογένειας φταίνε τα παιδιά της άλλης. Αλλά η διάλυση των εθνικών μύθων και η παραδοχή των ιστορικών ευθυνών αποτελούν υποχρέωση ενός σύγχρονου δημοκρατικού κράτους. Θεμελιώνοντας χθες μαζί με τον ισραηλινό πρόεδρο το Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη, ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε μονολεκτικά στους «συνεργάτες» των ναζιστικών Αρχών. Δεν είναι αρκετό. Η ιστορική αλήθεια πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία. Χωρίς συμπλέγματα, αλλά και χωρίς τυφλώσεις. Η μνήμη αποτελεί εθνικό πλούτο.
Στην τελετή βράβευσης διαφόρων προσωπικοτήτων της πολιτικής, της τέχνης και του αθλητισμού, ο Ρούβεν Ρίβλιν δήλωσε ότι οι Ελληνες και οι Εβραίοι είναι αδελφοί λαοί. Από κοινού λοιπόν πρέπει να διαφυλάσσουν τη μνήμη. Οπως και να αγωνίζονται εναντίον κάθε μορφής ρατσισμού.