Πώς ήταν τα Βαλκάνια κάποτε; Οπως ήταν χθες η Πλατεία Συντάγματος. Μια περιοχή όπου κυριαρχούσαν ο εθνικισμός, ο φόβος και το μίσος απέναντι στον άλλον, η εσωστρέφεια, η επιθετικότητα και μια μεγάλη ιδέα για την εθνική ταυτότητα σε διαρκή σύγκρουση με διαβρωτικό ένα συναίσθημα εθνικής μειονεξίας. Η Πλατεία Συντάγματος έγινε χθες η μινιατούρα της ιστορίας των Βαλκανίων. Κι έγινε τη στιγμή που σχεδόν παντού στα Βαλκάνια οι εθνικισμοί έχουν αρχίσει να θάβονται στη χωματερή της Ιστορίας, να αποβάλλονται ως τοξικά απόβλητα. Παντού εκτός από την απόφυσή τους.
Αν το ένα ερώτημα είναι γιατί ο εθνικισμός εξακολουθεί να θάλλει στη χώρα που ιστορικά ήταν η μοναδική «δυτική» των Βαλκανίων, το άλλο είναι γιατί υποδαυλίζεται τόσο εύκολα το εθνικιστικό συναίσθημα. Γιατί μέσα σε λίγα χρόνια η πλατεία γέμισε δυο φορές με σημαίες και συνθήματα εναντίον ενός φανταστικού κατακτητή τη μία και μιας φανταστικής απειλής την άλλη. Γιατί οι «Σκοπιανοί» πήραν τόσο εύκολα τη θέση των «Γερμαναράδων» και πόσο εύκολα, ακόμη πιο εύκολα, υποδεικνύεται ένας εσωτερικός εχθρός –τότε ήταν οι «Γερμανοτσολιάδες» και οι «Κουίσλινγκ» των Μνημονίων, σήμερα είναι οι «προδότες» που αξίζουν τουλάχιστον μια σφαίρα παραπάνω και από τον «εχθρό».
Αξίζει να θυμηθεί κανείς, πριν απαντήσει, ότι και στις δυο περιπτώσεις κόμματα και μέσα ενημέρωσης καβάλησαν το κύμα. Η ίδια η ελίτ έγινε μεγάφωνο αυτής της υποτιθέμενης αλάνθαστης vox populi, μοιράστηκε τον εθνικιστικό παροξυσμό του πλήθους όταν δεν τον εφοδίαζε με ιδέες, συνθήματα, ακόμη και επιμελητειακή αρωγή. Και στις δυο περιπτώσεις προτίμησε να εκμεταλλευτεί αντί να καθοδηγήσει, να εκφράσει και να μεγεθύνει τα πάθη αντί να τα κατευνάσει. Τα υπόλοιπα θα τα γράψει η –τόσο βαλκανική μας –Ιστορία.
