Ατιμώρητα εγκλήματα και βία δίχως τέλος

Το Ελ Σαλβαδόρ είναι η μικρότερη και η πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Κεντρικής Αμερικής. Στο μικρό αυτό κράτος περισσεύουν τα ηφαίστεια, οι σεισμοί και το οργανωμένο έγκλημα. Εκεί οφείλεται άλλωστε το ότι θεωρείται μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες στον κόσμο.

Η φωτιά του εμφυλίου πολέμου που κατάφερε να κατακάψει σχεδόν ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, στις δεκαετίες του ’70 – ’90, έφθασε και στα σύνορα του Ελ Σαλβαδόρ το 1979, όταν ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και του αριστερού μετώπου Φαραμπούντο Μαρτί (FMLN). Οι κοινωνικές ανισότητες, η φτώχεια και οι βαθιές αδικίες στάθηκαν αφορμή για έναν αδελφοκτόνο πόλεμο που κράτησε σχεδόν 13 χρόνια κοστίζοντας τη ζωή σε περίπου 75.000 ανθρώπους, ενώ ακόμα και σήμερα εκατοντάδες άνθρωποι παραμένουν αγνοούμενοι.

Μια αληθινή ιστορία

Το βιβλίο του Χόρχε Γκαλάν είναι βασισμένο στην αληθινή ιστορία μιας αποτρόπαιας δολοφονίας. Ερευνά την εν ψυχρώ εκτέλεση έξι ιησουιτών ιερέων και δύο γυναικών τον Νοέμβριο του 1989 από μια παραστρατιωτική ομάδα που εισέβαλε στην εστία του Καθολικού Πανεπιστημίου του Σαν Σαλβαδόρ (UCA) σκορπίζοντας τον τρόμο και τον θάνατο. Το «αμάρτημα» των ιησουιτών μοναχών ήταν η εμπλοκή τους στην προσπάθεια διαμεσολάβησης μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων, που είχαν εγκαταστήσει ένα σχεδόν στρατιωτικό καθεστώς, και των ανταρτών για τον τερματισμό της εμφύλιας σύρραξης. Οι εκτελεστές, έχοντας ως σκοπό των εκτροχιασμό των ειρηνευτικών συνομιλιών, προχώρησαν σε μια σφαγή που συντάραξε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική πυροδοτώντας τη διεθνή οργή.

Μετά το «Δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού» (εκδ. Ψυχογιός), ο 45χρονος συγγραφέας επανέρχεται με ένα νέο βιβλίο – καταγγελία και αναλαμβάνει να διαχειριστεί μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας του Ελ Σαλβαδόρ. Επειτα από έρευνα που κράτησε περισσότερο από μία δεκαετία ο Χόρχε Γκαλάν φέρνει στο φως σοκαριστικές μαρτυρίες αλλά και τα αληθινά ονόματα όλων των εμπλεκομένων στη σφαγή των ιησουιτών ιερέων. Ο ασκός του Αιόλου που άνοιξε με την έκδοση του βιβλίου έχει υποχρεώσει τον συγγραφέα να εγκαταλείψει τη χώρα του και να ζει πλέον αυτοεξόριστος στην Ισπανία. Οι απειλές για τη ζωή του και τα στοιχεία που αποκαλύπτει τον έχουν μετατρέψει σε persona non grata για το Ελ Σαλβαδόρ.

Η γραμμή του αίματος όμως δεν ξεκίνησε το 1989. Οι δολοφονίες των ιησουιτών μοναχών ήταν μόνο το αποκορύφωμα στην κυκλική πορεία της βίας που έχει σημαδέψει ανεξίτηλα το Ελ Σαλβαδόρ. Ηδη από το 1977, σε μια χώρα με καταρρακωμένη οικονομία και σαθρό κοινωνικό πρόσωπο, η Εκκλησία πληρώνει βαρύ φόρο αίματος με την αναίτια εκτέλεση του ιερέα Ρουτίλιο Γκράντε από στρατιωτικούς. Επόμενο θύμα ο αρχιεπίσκοπος Οσκαρ Ρομέρο που δολοφονείται το 1980 μέσα στον ιερό ναό, κατά τη διάρκεια της λειτουργίας. Στυγνά εγκλήματα που παραμένουν ακόμα και σήμερα ατιμώρητα επιτρέποντας στους δολοφόνους τους να κυκλοφορούν ελεύθεροι.

Σπάζοντας τη σιωπή

Στα σχεδόν 30 χρόνια που έχουν περάσει από τη σφαγή των ιησουιτών κανείς δεν τόλμησε να καταπιαστεί με αυτό το θέμα. Δεν γράφτηκαν βιβλία, δεν υπήρχαν αναφορές και δημοσιεύματα στον Τύπο. Ο φόβος κράτησε καλά κλεισμένα τα στόματα ακόμα και των μαρτύρων που είδαν, άκουσαν αλλά τελικά σιώπησαν μην μπορώντας να αντιταχθούν στις σκοτεινές δυνάμεις που κρύβονταν πίσω από την συνωμοσία.

Ο «Νοέμβριος» σπάει αυτή τη σιωπή. Καταδύεται στον χρόνο αναζητώντας τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν τη χώρα του στη δίνη του εμφυλίου για περισσότερα από 12 χρόνια.

Ο Χόρχε Γκαλάν μαζεύει ψηφίδα ψηφίδα τα πραγματικά περιστατικά και καυτηριάζει με την πένα του τα ιστορικά σφάλματα του παρελθόντος στο Ελ Σαλβαδόρ. Χωρίζει το βιβλίο του σε μικρά κεφάλαια τα οποία άλλοτε ανασυνθέτουν μυθιστορηματικά την ταραγμένη εποχή του εμφυλίου και άλλοτε, με τη μορφή συνεντεύξεων, αποκαλύπτουν στοιχεία που έως τώρα είχαν μείνει καλά κρυμμένα κάτω από τη σκόνη του χρόνου και της λησμονιάς.

Παρεκκλίνει με αυτόν τον τρόπο από τη λογοτεχνική φόρμα του μυθιστορήματος δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στη διάσωση της ιστορικής μνήμης, στην καταγραφή γεγονότων που σκοπό έχουν να αφυπνίσουν συνειδήσεις και να αποτελέσουν κληρονομιά γνώσης προς τις επόμενες γενιές.