Στο ευμετάβλητο και άκρως συγκεχυμένο ιστορικό περιβάλλον το οποίο διανύουμε, πολύς λόγος έχει γίνει για την περίφημη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Εχουν αναλυθεί εκ νέου οι λόγοι και τα αίτια της πτώσης, η πολιτική δομή, ενώ παράλληλα προστέθηκαν νέες προσεγγίσεις περί των κομματικών δυνάμεων και του κοινωνικού ιστού, με στόχο την αποσαφήνιση του ναζιστικού φαινομένου. Το ιστορικό και το αστυνομικό μυθιστόρημα δεν έμεινε αμέτοχο στο σχετικό διάλογο. Η σημερινή συγκυρία διαθέτει άλλα βέβαια χαρακτηριστικά όπως επίσης το πολιτικό προσωπικό της Ευρώπης και της Γερμανίας τότε είχε άλλο ιστορικό και προέλευση. Παρ’ όλα αυτά, η πρώτη ύλη είναι εδώ και, με την πρώτη ευκαιρία, κάθε τόσο μας χτυπά επίμονα την πόρτα.
Ο Φόλκερ Κούτσερ, με σπουδές Φιλοσοφίας και Ιστορίας, ήταν για χρόνια συντάκτης στον ημερήσιο Τύπο. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα με τη ναζιστική περίοδο. Γράφει ένα χορταστικό, παραδοσιακού ύφους αστυνομικό μυθιστόρημα εξαντλητικής έρευνας και χαρακτήρων. Υιοθετεί τον προφορικό λόγο της εποχής και τους συμπεριφορικούς κώδικες του περιώνυμου Τμήματος Ανθρωποκτονιών της Αλεξάντερπλατς. Ενός ιεραρχημένου οργανισμού που δεν του λείπει ο παραλογισμός την ώρα ταυτόχρονα που λειτουργεί με απόλυτη νηφαλιότητα. Ενα πρώτο δείγμα των όσων υπαινίσσεται πολιτικά ο συγγραφέας.
Στιλπνός ρεαλισμός
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Θα ξεκινήσουμε από το Βερολίνο. Οσο και αν σας φαίνεται κλισέ ή νομίζετε ότι γνωρίζετε την πάλαι ποτέ πρωτεύουσα της Πρωσίας, θα βρεθείτε αντιμέτωποι με τον στιλπνό ρεαλισμό του συγγραφέα, που αποδίδει με κάθε αυθεντική λεπτομέρεια τις γωνιές της. Εκεί που δεν μπαίνει το βλέμμα του τουρίστα. Μια πόλη που αναπλάθεται συνεχώς, μεταξύ ένδοξου παρελθόντος και νεωτερικότητας, με τα νέα μιούζικ χολ και τα καταγώγια, με τη φτώχεια και τις συγκρούσεις, με την ανατολική και την δυτική πλευρά εντέλει. Μία πόλη με δύο τουλάχιστον ταυτότητες κατά τον Κούτσερ.
Βασικός ήρωας ο αστυνόμος Γκέρεον Ρατ που προέρχεται από την Κολωνία. Βύσμα του πατέρα του, που τον φυγάδευσε για να γλιτώσει από μια τοπική βεντέτα. Κατατάσσεται αρχικά στο Ηθών και η φιλοδοξία του χτυπάει κόκκινο. Θέλει να πετύχει με οποιοδήποτε τίμημα. Είναι εργατικός, μα κρύβει μια ύπουλη πλευρά. Αλλάζει χαρακτήρες και διαθέσεις ανάλογα με την περίσταση. Ελίσσεται με δαιμονιώδη τρόπο. Ωρες ώρες η οξυδέρκειά του τρομάζει. Η μοίρα θα του φέρει στα πόδια του μια σειρά από ανεξιχνίαστες δολοφονίες. Ανεξιχνίαστες υποθέσεις, που στην τότε βερολινέζικη αργκό είναι τα «βρεγμένα ψάρια», εξού και ο τίτλος του βιβλίου. Πολύ σύντομα, το αίμα θα τον αγγίξει και αυτόν. Ο Γκέρεον Ρατ βρίσκεται βουτηγμένος σε μια κινούμενη άμμο. Θα πρέπει να αποφασίσει εάν θα ρισκάρει τη ζωή του για να φτάσει ώς το τέλος.
Σκηνικό ψευδοανακωχής
Στα τέλη της δεκαετίας του ’20, αρχές του ’30, η βερολινέζικη κοινωνία βρίσκεται σε αναταραχή. Ενα σκηνικό ψευδοανακωχής με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, όπως μας μεταφέρει το βιβλίο. Η κυβέρνηση αποτελείται από μια χαλαρή συμμαχία πέντε κομμάτων, με πυρήνα τους Σοσιαλδημοκράτες. Οι οποίοι βρίσκονται σε διαμάχη με το Κομμουνιστικό Κόμμα όπως και με τη Δεξιά. Ο πόλεμος που έχει ανοίξει η σοσιαλδημοκρατική διοίκηση με τους κομμουνιστές είναι σφοδρότατος και εδράζεται στην ισχυρή υπόνοια ότι υπάρχουν εξοπλισμένες παραστρατιωτικές δυνάμεις αφοσιωμένες στον Στάλιν. Ενας μίνι εμφύλιος ξεσπά στους δρόμους του Βερολίνου την τριετία 1926-1929. Είναι ο ιστορικός χρόνος κατά τον οποίο διαδραματίζεται το μυθιστόρημα.
Αλλά οι διαμάχες δεν σταματούν εκεί. Στο Βερολίνο γράφεται η Ιστορία του 20ού αιώνα. Η πόλη διοικείται υπόγεια από τα πανίσχυρα συνδικάτα του εγκλήματος, όπως η διαβόητη Μπερολίνα. Αόρατοι φεουδάρχες του τράφικινγκ ανθρώπινων ζωών και πεπρωμένων. Από δίπλα μυστικοί πράκτορες του τσάρου, πρώην μέλη της Οχράνα, κυνικοί τυχοδιώκτες, βετεράνοι του πολέμου που δεν δέχθηκαν ποτέ τον συμβιβασμό της ήττας, επαναστάτες με διπλές ταυτότητες, τραβεστί και κατάσκοποι που γυρνούν πάντα απ’ το κρύο. Κυνηγούν το χρήμα και την πάσης φύσεως επιβίωση. Σ’ αυτό το διαβρωτικό σκηνικό ξεμυτίζουν τα τάγματα εφόδου. Δεν βρίσκονται όμως ψηλά στην ατζέντα της αστυνομίας. Συσπειρώνονται σε μικρές αγέλες γύρω από την Κουρφούστερνταμ (τον κεντρικότερο δρόμο του Βερολίνου) και ενίοτε μπλέκουν σε καβγάδες. Χαμίνια και μικροαστοί των κατώτερων στρωμάτων, που το παίζουν στρατιώτες και δεν μπλέκονται με τους παραπάνω. Ο Κούτσερ, αναπαριστώντας τα ήθη της συγκυρίας, θεωρεί πως οι συμπολίτες τους, τους εκλάμβαναν ως μια σέχτα γραφικών.
Ο λαϊκός χάρτης
Ο Φόλκερ Κούτσερ, σε αντίθεση με τον πολύ γνώριμο στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό Φίλιπ Κερ, ξαναζωντανεύει τον λαϊκό χάρτη του Βερολίνου. Τις τάξεις και τις συμπεριφορές, τη γραφειοκρατία και την τύφλωση. Ο καιροσκόπος και περιστασιακός εραστής Γκέρεον Ρατ, με το στεγνό του χιούμορ και την χοντροκοπιά του, ξεφεύγει από τη βολή της προκαθορισμένης καριέρας του και βουτά στα βρώμικα νερά του εγκλήματος. Σε μια εποχή μάλιστα που η Γερμανία ταλανιζόταν από ποικίλες μορφές παραβατικότητας. Η ανεργία, σε συνδυασμό με τη δυσβάσταχτη φτωχοποίηση, έχει οδηγήσει τους πολίτες της χώρας στην εξαθλίωση. Η βία κατά πάντων φαντάζει ως μοναδική διέξοδος στα δεινά. Οι υφιστάμενοι πολιτικοί σχηματισμοί δεν ικανοποιούν πλέον τις πλατιές μάζες. Ενα πλέγμα καχυποψίας και μνησικακίας διατρέχει τους πάντες. Οι φόνοι δείχνουν προς μια κατεύθυνση που δεν θέλει να παραδεχθεί κανείς ότι υπάρχει.

«Babylon Berlin»
Σειρά στο Netflix από τον σκηνοθέτη του «Τρέξε, Λόλα, τρέξε»
Το βιβλίο έχει συζητηθεί εκτενώς στην Γερμανία. Γι’ αυτό τον λόγο ο διάσημος σκηνοθέτης Τόμ Τίκβερ («Τρέξε, Λόλα, τρέξε») πήρε τα δικαιώματα για την τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου. Ο τίτλος της σειράς ονομάζεται «Babylon Berlin» και ήδη το γερμανικό Sky (την έχει αγοράσει και το Netflix) την προβάλλει με μεγάλη επιτυχία. Οι περιπέτειες του Γκέρεον Ρατ στο χαρτί δεν σταματούν εδώ. Συνεχίζονται και θα μεταφραστούν στην ελληνική γλώσσα, όπως μάθαμε. Είναι γεγονός πως ο Φόλκερ Κούτσερ έχει δημιουργήσει ένα παιγνιώδες και ειρωνικό αστυνομικό μυθιστόρημα, απολύτως γερμανικό, το οποίο σε βάζει στο πετσί μιας κοινωνίας που βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού.

Volker Kutscher

Το βρεγμένο ψάρι

Μτφ. Τάσος Ψηλογιαννόπουλος

Εκδ. Ποικίλη Στοά, 2017, σελ. 576

Τιμή: 18 ευρώ