Εννέα φορές πέρασε την πόρτα του γραφείου της Εισαγγελίας Διαφθοράς η προστατευόμενη μάρτυρας με την κωδική ονομασία «Αικατερίνη Κελέση», η οποία εμφανίζεται να ήταν πολύ κοντά στον πρώην αντιπρόεδρο της Novartis Κωνσταντίνο Φρουζή. Η μάρτυρας είναι το πρόσωπο εκείνο που βάζει στο κάδρο της ιστορίας του δύο πρώην πρωθυπουργούς με… χρονοκαθυστέρηση, αλλά και πολλούς πρώην υπουργούς, συμβούλους τους, καθώς και πρόσωπα που υπηρετούσαν σε νευραλγικές θέσεις που είχαν να κάνουν με το χώρο του φαρμάκου. Ολους τους εμφανίζει ως δωροδοκούμενους, αλλά δεν εξηγεί με πειστικό τρόπο την πηγή της γνώσης κρίσιμων περιστατικών που περιγράφει. Φέρεται να είχε άμεση πρόσβαση σε ημερολόγιο που τηρούσε ο κ. Φρουζής και με βάση αυτό αναφέρεται σε περισσότερες από δέκα συναντήσεις σε συγκεκριμένες ημεροχρονολογίες από τον Σεπτέμβριο του 2013 μέχρι και το 2015 που φέρεται να είχε το άλλοτε υψηλόβαθμο στέλεχος της Novartis με πολιτικούς αλλά και με άτομα που βρίσκονταν κοντά τους.
Η εμφανιζόμενη ως «Κελέση», καθώς από την Εισαγγελία Διαφθοράς ελήφθησαν όλα τα αναγκαία μέτρα για την ένταξή της στο πρόγραμμα των προστατευομένων μαρτύρων, δίνει την πρώτη της κατάθεση στην επικεφαλής της Εισαγγελίας Ελένη Τουλουπάκη και τους επίκουρους συναδέλφους της Χρήστο Ντζούρα και Στέλιο Μανώλη το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου 2017. Η τελευταία φορά που εξετάζεται από την ομάδα των εισαγγελικών λειτουργών είναι το απόγευμα της περασμένης Κυριακής, ημέρα που συνέπεσε με το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα για το Σκοπιανό.
Στην πρώτη της κατάθεση η μάρτυρας περιγράφει τις «ανορθόδοξες πρακτικές » που ακολουθούσε η εταιρεία Νovartis, καθώς, όπως λέει, «διακινούσε εκτός του τραπεζικού συστήματος μεγάλα χρηματικά ποσά τα οποία παρέδιδε σε πολιτικά πρόσωπα (περίοδος 2008 – Ιανουάριος 2015)».
Τα χρηματικά αυτά ποσά, όπως λέει, «προέρχονταν από τον λογαριασμό της εταιρείας όπου είχε δικαίωμα υπογραφής ο τότε αντιπρόεδρός της, όπου αφού τα ξέπλενε με διάφορους τρόπους, τα παρέδιδε σε δεσμίδες χαρτονομισμάτων με πορτοκαλί ταινίες, όπου ήταν τυπωμένα τα ποσά, σε φακέλους κίτρινους και μέσα σε βαλίτσες τύπου τρόλεϊ. Ο κ. Φρουζής είχε πάντα στη διάθεσή του μεγάλα χρηματικά ποσά πριν τις συναντήσεις του με πολιτικούς και λοιπούς αξιωματούχους από τον χώρο του φαρμάκου, τα οποία πάντα μετέφερε μαζί του στις συναντήσεις αυτές και προφανώς τα παρέδιδε».
Η μάρτυρας, όπως προκύπτει από το σύνολο των καταθέσεων που έχει δώσει, ουδεμία φορά ήταν η ίδια αυτόπτης μάρτυρας όσων περιγράφει ενώπιον των εισαγγελέων ενώ σε κάποια σημεία επικαλείται «διαδόσεις» ή «εκτιμήσεις» που είχαν περιέλθει σε γνώσης της.
Σε αυτή την πρώτη κατάθεσή της αναφέρεται στον πρώην υπουργό Υγείας Ανδρέα Λοβέρδο, σε συνεργάτες του και σε έναν πρώην γενικό γραμματέα του υπουργείου Οικονομίας. Λίγες μέρες αργότερα στις 8 Νοεμβρίου 2017 η μάρτυρας καταθέτει για την περίοδο που υπουργός Υγείας ήταν ο Ανδρέας Λυκουρέντζος , υποστηρίζοντας ότι είχε λάβει 200.000 ευρώ. Και στη συνέχεια εστιάζει στην περίοδο υπουργίας του Αδωνη Γεωργιάδη για τον οποίο έχει υποστηρίξει πως «την περίοδο της μεγάλης οικονομικής στενότητας για την Ελλάδα εξασφάλισε χρήματα για την αποπληρωμή των χρεών του Δημοσίου προς τη Novartis ποσού 65 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο ήταν δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με το ποσό που καταβλήθηκε στις άλλες φαρμακευτικές εταιρείες για την ίδια αιτία». Για την «εξυπηρέτηση», όπως χαρακτηρίζει η μάρτυρας την ενέργεια αυτή, λέει ότι ο τότε υπουργός Υγείας έλαβε 2 εκατομμύρια ευρώ «με βαλιτσάκι στο υπουργικό του γραφείο».
Ο Σαμαράς και ο Στουρνάρας. Την τέταρτη πλέον φορά που η κ. «Κελέση» εμφανίστηκε για κατάθεση, στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, η μάρτυρας δίνει δύο νέα ονόματα που δεν είναι καθόλου τυχαία, αφού πρόκειται για τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά και τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα, για τον οποίο λέει ότι «είναι βέβαιο πως έλαβε συνολικά δώρα τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ευρώ».
Συγκεκριμένα για τον Αντώνη Σαμαρά, η μάρτυρας υποστηρίζει: «Περί τα μέσα του 2013, αν θυμάμαι καλά, ο Φρουζής συναντήθηκε με τον τότε πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου. Είχε μαζί του μία μαύρη βαλίτσα τύπου τρόλεϊ, την οποία είχε γεμίσει με δεσμίδες χαρτονομισμάτων χρώματος μοβ, κίτρινου και πράσινου, τα οποία παρέδωσε στον Αντώνη Σαμαρά».
Ο Πικραμμένος. Και όταν πια φτάνει στην έκτη κατά σειρά κατάθεσή της, που δίδεται προπαραμονές Πρωτοχρονιάς , στις 29 Δεκεμβρίου 2017, η μάρτυρας προσθέτει ένα ακόμα όνομα πρώην πρωθυπουργού στο ψηφιδωτό της υπόθεση Νοvartis, του Παναγιώτη Πικραμμένου, επικαλούμενη όχι άμεση γνώση της, αλλά ισχυρισμούς που διέδιδε ο Φρουζής. «Χαρακτηριστικά για το συγκεκριμένο πρόσωπο ο Φρουζής διέδιδε ότι του έδωσε ένα μικρό δωράκι γύρω στα 100 χιλιάρικα», υποστηρίζει.
Την όγδοη φορά που την εξετάζουν οι εισαγγελείς, στις 28 Ιανουαρίου 2018, την ρωτούν: «Στην από 1-12-17 κατάθεσή σας αναφέρατε ότι περί τα μέσα του 2013 ο Φρουζής συναντήθηκε με τον τότε πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου έχοντας μαζί του μία μαύρη βαλίτσα γεμάτη με δεσμίδες χαρτονομισμάτων. Πώς κανονίστηκε η συνάντηση και πώς γνωρίζετε ότι παραδόθηκαν τα χρήματα στον Α. Σαμαρά;».
Για να λάβουν την εξής απάντηση: «Μία εβδομάδα περίπου πριν τη συνάντηση ο Φρουζής είχε συναντηθεί με στενό συνεργάτη του Α. Σαμαρά, με τον οποίο είχε αναπτύξει επαφή. Ακολούθως μέσω της γραμματέως του Σαμαρά, κλείστηκε το ραντεβού μεσημβρινές ώρες. Ζητήθηκε από τον Φρουζή να φέρει μαζί του την αστυνομική ταυτότητα για να του επιτραπεί η είσοδος με αυτοκίνητο και έδωσε τον αριθμό της πινακίδας. Φεύγοντας από τα γραφεία της Novartis, έχοντας τοποθετήσει τη βαλίτσα στο χώρο αποσκευών του αυτοκινήτου και ενώ μεσολάβησε διάστημα μίας ώρας, ενημέρωσε τη γραμματεία στο Μέγαρο Μαξίμου ότι επίκειται η άφιξή του για να του επιτραπεί η είσοδος στο χώρο στάθμευσης του Μεγάρου».
«Ιωάννης Αναστασίου»
Μια κατάθεση που θυμίζει ανακοινώσεις
Ο μάρτυρας με την κωδική ονομασία «Ιωάννης Αναστασίου» υποστηρίζει στην κατάθεσή του πως η Novartis ήταν γνωστή για τις αθέμιτες πρακτικές της στον τομέα του φαρμάκου. Και καταγγέλλει πως πρόσωπα από τον ΕΟΦ και την επιτροπή τιμών φαρμάκου την περίοδο υπουργίας Ανδρέα Λοβέρδου και Αδωνη Γεωργιάδη έπαιξαν ρόλο σε υπερτιμολογήσεις φαρμάκων ευνοώντας τη συγκεκριμένη φαρμακευτική εταιρία.
Ο ίδιος μάρτυρας καταγγέλλει πως συγκεκριμένα πρόσωπα, ανάλογα με την πολιτική ηγεσία, είχαν πιο ενεργή συμμετοχή στην προετοιμασία και στη διαμόρφωση των δελτίων τιμών και συνακόλουθα είχαν τη δυνατότητα να οδηγήσουν σε υπερτιμολογήσεις που ευνοούσαν τη Novartis.
Στα πρόσωπα αυτά περιλαμβάνονται, όπως αναφέρει, το 2011 και επί υπουργίας Λοβέρδου η πρόεδρος της τότε επιτροπής τιμών, ο προϊστάμενος Διεύθυνσης Φαρμάκου του υπουργείου Υγείας και ακόμη ένα πρόσωπο που το αναφέρει ως εξωθεσμικό όργανο. Συμπληρώνει, δε, ότι την περίοδο εκείνη υπήρχαν πολλές υπερτιμολογήσεις φαρμάκων.
Πρόσωπα που εμπλέκονται με ενέργειες υπερτιμολογήσεων κατονομάζει και για την περίοδο υπουργίας Αδωνη Γεωργιάδη (Ιούνιος 2013-Ιούνιος 2014). Σημαντικό ρόλο, λέει, έχουν διαδραματίσει δύο πρόσωπα από την πλευρά του ΕΟΦ, καθώς και μέλη της επιτροπής τιμών. Συμπληρώνει μάλιστα πως και σ’ αυτήν την περίπτωση γνωρίζει πως τα παραπάνω άτομα διαμόρφωναν τις τιμές επ’ ωφελεία της Novartis και θεωρεί λογικά αδύνατον να γίνονταν αυτά εν αγνοία του τότε υπουργού.
Αναφορά κάνει ο μάρτυρας «Αναστασίου» και στο λεγόμενο Harvard πρότζεκτ της Novartis που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 2013 και ισχυρίζεται πως μεταξύ άλλων είχε στόχο να εξασφαλίσει αποδοχή από σημαντικούς λήπτες αποφάσεων ή συμβούλους στο υπουργείο Οικονομικών και στο ίδιο το περιβάλλον του πρωθυπουργικού γραφείου και των παρακείμενων δεξαμενών σκέψης. Αναφέρει μάλιστα συγκεκριμένα ονόματα από το περιβάλλον του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά.
Ο μάρτυρας κατονομάζει ακόμη – όταν ερωτάται – τους άμεσα και στενούς συμβούλους και συνεργάτες στο υπουργικό γραφείο του Αδωνη Γεωργιάδη.
Με περιγραφή και φρασεολογία που θυμίζει περισσότερο ανακοινώσεις, ο «Αναστασίου» αναφέρει πως από το 2000 και μετά στην Ελλάδα παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης σημειώνοντας παγκοσμίως πρωτόγνωρους αυξητικούς ρυθμούς σε ετήσια βάση. Προσθέτει δε πως είναι ευρέως γνωστό στους παράγοντες της φαρμακευτικής αγοράς ότι την περίοδο εκείνη συντελέστηκε ένα μεγάλο «πάρτι». Αυτή η τεράστια φούσκα στη φαρμακευτική δαπάνη οφείλεται – όπως καταγγέλλει – σε συνδυασμό παραγόντων, όπως η αλόγιστη χρήση και η προκλητή ζήτηση για φάρμακα από υπερσυνταγογράφηηση καθώς και σε υπερτιμολογήσεις φαρμάκων. Παραθέτει ακόμη και στοιχεία έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2013 από την οποία είχε προκύψει η ύπαρξη εκτεταμένης διαφθοράς στο σύστημα υγείας και στον τομέαα φαρμάκων στην Ελλάδα.
Αθέμιτες πρακτικές. Στην ίδια κατάθεση ο μάρτυρας «Αναστασίου» αναφέρει ακόμη πως η εταιρεία Novartis ήταν γνωστή στην αγορά για τις αθέμιτες πρακτικές και την επιθετικότητά της. Ενδεικτικό, λέει, είναι πως το μερίδιό της στην ελληνική αγορά ήταν περίπου το 10%, δηλαδή το τρίτο υψηλότερο στην Ευρώπη. Ακόμη υποστηρίζει πως τα δέκα κορυφαία σε πωλήσεις προϊόντα της στην περίοδο 2009-2015 έκαναν αστρονομικούς τζίρους σε ετήσια βάση. Παραθέτει, μάλιστα, ενώπιον της εισαγγελέως αναλυτικά στοιχεία πωλήσεων για πάρα πολλά φάρμακα (μέσες τιμές ανά έτος, μέγιστες κ.ά.) που θα ήταν πολύ δύσκολο να τις θυμάται κάποιος από μνήμης.
Σε ό,τι αφορά τη ζημιά που προκλήθηκε στο Δημόσιο από τις πρακτικές της Novartis για την περίοδο 2009-2015 ο μάρτυρας εκτιμά πως η Ελλάδα θα είχε ξοδέψει 19,7 δισ. ευρώ λιγότερα αν δαπανούσε για φάρμακα όσο κατά μέσο όρο και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Παραδείγματα αύξησης τιμών φαρμάκων της Novartis παραθέτει ο μάρτυρας όταν ερωτάται σχετικά, υποστηρίζοντας ότι όλα προκύπτουν από τη βάση «Γαληνός». Καταλήγει δε πως οι αυξήσεις αυτές έγιναν την περίοδο των Μνημονίων, ότι δεν επιτρέπονταν από τη νομοθεσία και ζημίωσαν το Δημόσιο.
«Μάξιμος Σαράφης»
Ο Αβραμόπουλος, τα εμβόλια και ο πρωθυπουργός που τελούσε εν αγνοία
Συνολικά επτά καταθέσεις για την υπόθεση Novartis έδωσε στο διάστημα μεταξύ 12 Ιανουαρίου και 2 Φεβρουαρίου ο προστατευόμενος μάρτυρας με την κωδική ονομασία «Μάξιμος Σαράφης». Σε αυτές εμπλέκει τόσο τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά όσο και τους πρώην υπουργούς Υγείας Δημήτρη Αβραμόπουλο, Ανδρέα Λοβέρδο, Αδωνη Γεωργιάδη, τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Υγείας Μάριο Σαλμά, τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα και τον πρώην πρόεδρο του ΕΟΦ Δημήτρη Λιντζέρη.
Στην πρώτη του κατάθεση, ο μάρτυρας αναφέρει πως επί υπουργίας Δημήτρη Αβραμόπουλου υπήρξε στενή συνεργασία της εταιρείας με το υπουργείο για την πανδημία Η1Ν1. Την περίοδο 2008-2009 το υπουργείο παρήγγειλε εμβόλια για το Η1Ν1 από τη Novartis. «Ο τότε υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος παρέσυρε τον τότε πρωθυπουργό, ο οποίος τελούσε εν αγνοία, να εξαγγείλει ότι η Ελλάδα έπρεπε να παραγγείλει πανδημικά εμβόλια για το σύνολο του πληθυσμού της… Η ζημία του κράτους ήταν διττή: αφενός διά της παραγγελίας υπερβολικά υψηλού αριθμού εμβολίων, αφετέρου διά της καταβολής υψηλών ποσών που διοχετεύτηκαν από το ΚΕΕΛΠΝΟ σε ΜΜΕ για την εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού». Σύμφωνα με τον μάρτυρα, ο αντιπρόεδρος της Novartis Κώστας Φρουζής έλεγε πως δωροδόκησε στελέχη στον τομέα Υγείας, καθώς και τον Δημήτρη Αβραμόπουλο. «Για το ξέπλυμα των χρημάτων που δόθηκαν χρησιμοποιήθηκε – μεταξύ άλλων – ο μηχανισμός της υπερτιμολόγησης εκδηλώσεων και φαρμακοοικονομικών μελετών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. (…) Θεωρώ αντίθετο στη λογική των πραγμάτων και στα μεγέθη τόσο της εταιρείας όσο και της συγκεκριμένης παραγγελίας ο υπουργός Υγείας Αβραμόπουλος να έλαβε ως δώρο ποσό κάτω των 200.000 ευρώ».
Το Harvard Project.Στη συνέχεια ο προστατευόμενος μάρτυρας περιγράφει τέσσερις πρακτικές με τις οποίες φέρεται να ευνοήθηκε η Novartis από το υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΦ.
Οπως αναφέρει, μέσω του Harvard Project η Novartis «επεδίωκε να της καταβληθούν από το ελληνικό κράτος ληξιπρόθεσμα χρέη ύψους 140 εκατομμυρίων ευρώ και παράλληλα να κυκλοφορήσει στην αγορά νέα φαρμακευτικά προϊόντα». Και συνεχίζει: «Αμέσως μετά τον ανασχηματισμό τον Ιούνιο του 2013, οπότε ορίστηκε ως υπουργός Υγείας ο Αδωνις Γεωργιάδης, εκδόθηκε τον Αύγουστο του ίδιου έτους διορθωτικό δελτίο τιμών, στο οποίο σημειώθηκαν σημαντικές αυξήσεις τιμών φαρμάκων της Novartis. Παράλληλα κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά τρία νέα φαρμακευτικά προϊόντα της εταιρείας, τα οποία αναφέρονται στο Harvard Project ως στόχος κυκλοφορίας και τιμολόγησης (…) και τα οποία έλαβαν τιμή υψηλότερη από τον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων τιμών της ΕΕ, όπως ορίζει η κείμενη νομοθεσία. Συγκεκριμένα, ελήφθησαν ως τιμές αναφοράς αυτές της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ιδιαίτερα ακριβών αγορών, καθώς μόνο εκεί είχαν κυκλοφορήσει τα συγκεκριμένα φάρμακα. Με τον τρόπο αυτόν εκτός από τη ζημία που επήλθε στον προϋπολογισμό του ΕΟΠΥΥ και των δημόσιων νοσοκομείων επιτυγχανόταν τεράστιο κέρδος για τη Novartis παγκοσμίως», καθώς η Ελλάδα αποτελεί χώρα αναφοράς για τουλάχιστον 29 χώρες του κόσμου.
Ο «Σαράφης» συνεχίζει καταθέτοντας ότι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους εισήχθησαν στη θετική λίστα φαρμάκων άλλα τρία προϊόντα της Novartis. «Τέλος του έτους προστατεύτηκαν οι τιμές των ογκολογικών φαρμάκων της εταιρείας που είναι και τα πιο ακριβά προϊόντα της», Μάρτιο με Απρίλιο του 2014 κυκλοφόρησαν επτά νέα φάρμακα της Novartis, κάτι που δεν έγινε για άλλες εταιρείες που κατείχαν ανταγωνιστικά προϊόντα, ενώ έλαβαν πρόωρη κυκλοφορία άλλα δύο φάρμακά της, γεγονός για το οποίο άλλη εταιρεία κατέθεσε ένσταση στον ΕΟΦ. «Τον Μάιο του ίδιου έτους απετράπη η κυκλοφορία γενόσημων των Diovan και Excelon, προσφέροντας έτσι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη Novartis. Τον Ιούνιο του 2014 ο τότε πρόεδρος του ΕΟΦ Δημήτριος Λιντζέρης ανακάλεσε απόφαση επιβολής προστίμου της τάξης των περίπου 25.000 ευρώ». Αλλωστε, επισημαίνει ο μάρτυρας, «το πρώτο εξάμηνο του 2014 με πρωτοβουλία του ίδιου του προέδρου του ΕΟΦ όλες οι υπό έγκριση κλινικές μελέτες της Novartis εγκρίθηκαν, σε αντίθεση με αυτές άλλων εταιρειών οι οποίες παρέμειναν υπό έγκριση (…). Ο Φρουζής ανά διαστήματα ζητούσε και εκταμίευε χρήματα από τα μαύρα ταμεία της Novartis Hellas προκειμένου, όπως έλεγε, να δωροδοκήσει τον Λιντζέρη υπό την ιδιότητά του ως προέδρου του ΕΟΦ. (…) Σχετικά με τον Λιντζέρη, ο Φρουζής ανέφερε ότι ο Ευάγγελος Βενιζέλος τον τοποθέτησε ως έμπιστό του στη θέση του προέδρου του ΕΟΦ διότι έχουν πολύ κοντινή σχέση και ότι στην αγορά κυκλοφορούσε ότι ο Λιντζέρης λειτουργεί ως ταμίας του Βενιζέλου στα θέματα του υπουργείου Υγείας. Για όλες τις εξυπηρετήσεις που προσέφερε στη Novartis ο Λιντζέρης αποκλείεται να έλαβε ως δώρο ποσό κάτω των 200.000 ευρώ».
Εταιρείες – οχήματα. Ο μάρτυρας υποστηρίζει ότι ο συνηθέστερος τρόπος δωροδοκίας πολιτικών προσώπων ήταν οι εταιρείες – οχήματα, μέσω των οποίων ξεπλένονταν χρήματα μέχρι να φτάσουν στους τελικούς αποδέκτες.
Αναφέρεται δε στην περίπτωση που τον Απρίλιο του 2012 είχε τεθεί στο υπουργείο Υγείας το ζήτημα να εγκριθεί η χρήση ανταγωνιστικού της Novartis φαρμακευτικού προϊόντος για περιπτώσεις πάθησης της ωχράς κηλίδος. Η εταιρεία προκειμένου να μην προχωρήσει αυτό «δωροδόκησε τον υπουργό Υγείας Ανδρέα Λοβέρδο με το ποσό των 70.000 ευρώ περίπου. Συγκεκριμένα, το ποσό των 100.000 ευρώ μεταφέρθηκε από τον προϋπολογισμό του τμήματος οφθαλμολογίας της Novartis Hellas στο τμήμα πρόσβασης και αφού ξεπλύθηκε μέσω διαφόρων διαφημιστικών εταιρειών, εν συνεχεία, αφού παρακρατήθηκε χοντρικά το 30% του ποσού από τις εταιρείες, επιστράφηκε στον Φρουζή το ποσό των 70.000 ευρώ, το οποίο ο τελευταίος παρέδωσε διά ζώσης στον υπουργό».
