Η σιωπή Καραμανλή, οι σχέσεις με τον Κυριάκο και η Προεδρία

Οταν τη νύχτα της 4ης Οκτωβρίου του 2009 ο Κώστας Καραμανλής, εμφανώς απογοητευμένος από το εύρος της εκλογικής του ήττας, ανακοίνωνε την παραίτησή του και από την ηγεσία της ΝΔ, είχε ήδη έτοιμο τον σχεδιασμό του για την επόμενη μέρα. Ενας πολιτικός που ακόμη και οι αντίπαλοί του αναγνωρίζουν ότι έχει στρατηγική σκέψη δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Ακόμη και η προκήρυξη των εκλογών εκείνη τη δεδομένη χρονική στιγμή, μια απόφαση με την οποία διαφώνησαν οι περισσότεροι εκ των υπουργών του, δεν ήταν τυχαία.

Ο Κώστας Καραμανλής είχε κάνει λίγους μήνες πριν μια απέλπιδα προσπάθεια (πολύ αργά, τον κατηγορούν ακόμη και μέσα στη ΝΔ) να διαμορφώσει ένα εθνικό μέτωπο απέναντι στην οικονομική κρίση που ερχόταν και όταν αυτή η επιλογή δεν του «βγήκε» αποφάσισε να παραδώσει την εξουσία. Να δώσει χρόνο στην επόμενη κυβέρνηση να προετοιμαστεί για να αντιμετωπίσει τα χειρότερα που ακολουθούσαν. Προφανώς οι εκλογές του 2009 έγιναν με τους χειρότερους δυνατούς όρους για τη συντηρητική παράταξη.

Εδωσε τη μάχη τραυματισμένη από την υπόθεση του Βατοπεδίου, από τα θλιβερά επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας λίγους μήνες νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 2008, ενώ ο βασικός της αντίπαλος ήταν η κόπωση του εκλογικού σώματος. Ο τότε πρωθυπουργός πήρε μόνος του την απόφαση, γνωρίζοντας ότι η ήττα έχει ισχυρές πιθανότητες και μάλλον περισσότερες από τη νίκη. Αυτό που δεν περίμενε (και μάλλον κανείς στη ΝΔ γενικότερα) ήταν οι 11 μονάδες διαφορά από το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου.

Εκείνη τη νύχτα, λοιπόν, πήγε στο Ζάππειο, ζήτησε από όλους να τον αφήσουν μόνο μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες για να κάνει την καθιερωμένη δήλωση. Ανέλαβε το βάρος της εκλογικής ήττας και ανακοίνωσε την παραίτησή του από την ηγεσία της ΝΔ. Εκείνη τη στιγμή, ξεκινούσε για τον Κώστα Καραμανλή το δικό του… Παρίσι. Μια ιδιότυπη αυτοεξορία από τη δημόσια – πολιτική ζωή της χώρας, επιλογή που είχε κάνει και ο θείος του, ιδρυτής της ΝΔ Κωνσταντίνος Καραμανλής, στις 9 Δεκεμβρίου του 1963. Μόνο που οι όροι δεν ήταν οι ίδιοι, όπως και η Ελλάδα του 2009 δεν ήταν η ίδια με την Ελλάδα του ’60.

Λίγο πριν γράψει τη δήλωση που επρόκειτο να κάνει στο Ζάππειο, οι σκέψεις ήταν πολλές. Ακόμη και αυτή της παραίτησης από το βουλευτικό αξίωμα. Απογοητευμένος και ταυτόχρονα οργισμένος από το εκλογικό αποτέλεσμα, ένιωθε ότι αδικήθηκε από το εκλογικό σώμα, ότι συκοφαντήθηκε από μερίδα των ΜΜΕ και σε κάθε περίπτωση πως δεν του αναγνωρίστηκε ούτε από τους νεοδημοκράτες που το πρωί εκείνης της μέρας επέλεξαν να καθήσουν στον καναπέ του σπιτιού τους, αντί να πάνε στα εκλογικά κέντρα, η προσπάθεια που κατέβαλε τα πεντέμισι χρόνια της πρωθυπουργίας του. Τελευταία στιγμή, αποφασίζει ότι πρέπει να παραμείνει στη Βουλή και να διασφαλίσει ο ίδιος την ενότητα της παράταξης. Ωστόσο, πιστεύει ότι αυτό είναι το περισσότερο που μπορεί να κάνει εκείνη τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Οι μέρες που ακολούθησαν βρίσκουν τον πρώην πρωθυπουργό να ασχολείται περισσότερο διαδικαστικά με τις προγραμματικές δηλώσεις και την κυβέρνηση Παπανδρέου, το συνέδριο και τις επαφές με βουλευτές και στελέχη. Οσοι τον συναντούν στο νεοκλασικό της οδού Ρηγίλλης μιλούν για έναν Καραμανλή που βιάζεται να παραδώσει το κόμμα στον επόμενο. Είναι φανερό ότι ασφυκτιά μέσα στα κομματικά γραφεία (άλλωστε ποτέ δεν συμπάθησε αυτό που ονομάζεται «κομματικές διεργασίες») και θέλει να φύγει το συντομότερο. Οι εσωκομματικές εκλογές έγιναν με τη γνωστή «ανοιχτή» διαδικασία και ο Αντώνης Σαμαράς είναι πλέον ο νέος πρόεδρος της ΝΔ. Η σελίδα γυρνά πια και για τον Κώστα Καραμανλή. Χρειάστηκε να περάσουν πολλοί μήνες μέχρι να ανοίξει ξανά το πολιτικό του γραφείο. Φεύγει από τον 6ο όροφο της πολυκατοικίας της οδού Πλουτάρχου, από όπου είχε ξεκινήσει το 1997 η πορεία του για την ηγεσία της ΝΔ και την πρωθυπουργία και μετακομίζει στο ισόγειο στην Παναγή Κυριακού, έχοντας δίπλα του μόνον τον αείμνηστο Γιάννη Αγγέλου και τρεις ακόμη πιστούς συνεργάτες του.

Χωρίς συμβούλους, χωρίς επιτελείο. Δείγμα και αυτό της απόφασής του εκείνη την εποχή να μείνει μακριά από τα πολιτικά τεκταινόμενα. Οι συναντήσεις του, εκείνη την περίοδο, επίσης ελάχιστες. Από το γραφείο περνούν τακτικά μόνο δύο πρόσωπα: οι Δημήτρης Σιούφας και Προκόπης Παυλόπουλος. Απορρίπτει όλα σχεδόν τα αιτήματα βουλευτών, κομματικών στελεχών, οργανώσεων κ.λπ. για συναντήσεις και απαντά σε όλους με ένα ρήμα που χρησιμοποιούσε και ο θείος του μετά την πρώτη αποχώρησή του από το Προεδρικό Μέγαρο, το 1985: «Ιδιωτεύω».

Οσον αφορά το ενδεχόμενο δημόσιων παρεμβάσεων, ούτε λέξη… Ακόμη και στην ευθεία πρόκληση του Γιώργου Παπανδρέου στη Βουλή, όπου σε συζήτηση για την οικονομία και το έλλειμμα του 2009 είχε ρωτήσει τον Αντώνη Σαμαρά «Πού είναι ο κ. Καραμανλής, πού τον κρύβετε;», ο πρώην πρωθυπουργός δεν απάντησε.

Η στάση αυτή, που αποτέλεσε και αποτελεί συνειδητή του επιλογή, παραβιάστηκε μόλις δύο φορές από το 2009 μέχρι σήμερα: η πρώτη ήταν στο δημοψήφισμα του καλοκαιριού του 2015 και η δεύτερη στην έναρξη του συνεδρίου της ΝΔ πέρυσι τον Δεκέμβριο. Ολο αυτό το διάστημα ο πρώην πρωθυπουργός επιλέγει τη μέθοδο των διαρροών, κάτι που όχι μόνο παρερμηνεύεται αλλά και ενοχλεί ορισμένα στελέχη της ΝΔ. Οι καλόπιστοι πιστεύουν απλά ότι ο Κώστας Καραμανλής δεν ασχολείται πλέον με μικροκομματικά και τα λεγόμενα «καθημερινά» πολιτικά ζητήματα, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που θεωρούν ότι ο πρώην πρωθυπουργός δεν επιθυμεί να στηρίξει δυναμικά την προσπάθεια της ΝΔ διότι έχει δεύτερες σκέψεις για το προσωπικό πολιτικό του μέλλον.

Στο δεύτερο έχουν συμβάλει τα μέγιστα οι καλές πολιτικές σχέσεις που διατηρεί από το παρελθόν με δύο σημαντικά πρόσωπα του δημόσιου βίου της χώρας: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον αναπληρωτή υπουργό Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Τσίπρα. Σε αυτό θα πρέπει να προστεθεί και η καταγγελία που γίνεται σταθερά από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ ότι ο Αλέξης Τσίπρας όταν μιλά για το «παλιό» πολιτικό σύστημα, εξαιρεί πάντοτε την περίοδο 2004-2009, γεγονός που κάνει τη Φώφη Γεννηματά να μιλά για υπόγειες διαδρομές μεταξύ του «συστήματος Καραμανλή» και της κυβέρνησης.

Ολα αυτά τα σενάρια «περί υπόγειων διαδρομών», ανοχής Καραμανλή στην κυβέρνηση Τσίπρα κ.λπ. επανήλθαν με αφορμή την υπόθεση Novartis, τις δηλώσεις Παπαγγελόπουλου και με αποκορύφωμα τις τοποθετήσεις Αντώναρου και την καρατόμησή του από τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Η πίεση που ασκήθηκε από τα ίδια τα γεγονότα αλλά και από πρόσωπα στον Κώστα Καραμανλή δεν ήταν μικρή, γεγονός που οδήγησε τον πρώην πρωθυπουργό στη δημόσια αποκήρυξη του πρώην κυβερνητικού εκπροσώπου. Ισως, εάν αυτή γινόταν νωρίτερα, αφού ήταν γνωστό ότι ο Βαγγέλης Αντώναρος δεν συνομιλούσε τόσο τακτικά με τον Κώστα Καραμανλή αλλά με άλλους παράγοντες της δημόσιας ζωής της χώρας, να είχε αποφευχθεί αυτός ο νέος γύρος σεναρίων.

Τα σενάρια πάντως που δεν ακυρώνονται είναι αυτά που αφορούν τα επόμενα πολιτικά βήματα του Κώστα Καραμανλή. Στο εσωκομματικό πεδίο, αν και αποτελεί κοινό μυστικό στη ΝΔ ότι στήριξε την υποψηφιότητα Μεϊμαράκη για την ηγεσία της ΝΔ στην τελευταία κούρσα, διαμήνυσε έγκαιρα σε όλους και στον ίδιο τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι δεν πρόκειται ποτέ να του δημιουργήσει πρόβλημα. Το ίδιο ακριβώς έλεγε και στον Αντώνη Σαμαρά, αν και ο τελευταίος δεν κρύβει την ενόχλησή του για το γεγονός ότι στα δύσκολα, όπως λένε οι συνεργάτες του, δεν υποστηρίχθηκε όπως θα ήθελε από τον πρώην πρωθυπουργό και το περιβάλλον του.

Οταν ο ίδιος ο Καραμανλής ερωτάται από τους πολιτικούς του φίλους για τους στόχους που έχει, άπαντα χαμογελώντας: «Εγώ είμαι πρώην, πλέον. Εφυγα, και δεν έφυγα για να ξανάρθω…». Το πόσους πείθει είναι ένα ακόμη μεγάλο ερώτημα, το οποίο όμως δεν δείχνει να τον απασχολεί ιδιαίτερα. Ωστόσο, όταν οι συνομιλητές του –ακόμη και καλόπιστα –αμφισβητούν τις προθέσεις του, τους απαντά: «Εάν ήθελα να παραμείνω, δεν θα είχα παραιτηθεί από την ηγεσία της ΝΔ το 2009 και το 2011 θα ήμουν και πάλι πρωθυπουργός…». Ρεαλιστική ή όχι, αυτή είναι η προσέγγιση που κανείς σήμερα ο ίδιος.

Σε κάθε περίπτωση, σε αυτό που όλοι συμφωνούν, φίλοι και αντίπαλοι του πρώην πρωθυπουργού, είναι πως όλα θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές εξελίξεις το προσεχές διάστημα και πως τα σχέδια του Καραμανλή, εάν αυτά υπάρχουν στην πραγματικότητα, «περνούν» και από την πορεία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Εάν ο αρχηγός της συντηρητικής παράταξης κερδίσει τις επόμενες εκλογές και σχηματίσει κυβέρνηση, τότε δεν είναι απίθανο, κάθε άλλο μάλιστα, να κάνει την ίδια κίνηση που είχε κάνει και ο πατέρας του προς τον ιδρυτή της ΝΔ το 1990.

Δεν θα είναι η πρώτη φορά που ένας Μητσοτάκης θα προτείνει έναν Καραμανλή για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Μια θέση που δύσκολα θα μπορέσει να αρνηθεί ο πρώην πρωθυπουργός, εφόσον οι κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί «βγαίνουν». Εάν οι πολιτικές εξελίξεις είναι διαφορετικές (αλλεπάλληλες εκλογές, αναμετρήσεις με απλή αναλογική, ένταση της οικονομικής κρίσης κ.λπ.), τότε οι προβλέψεις δεν είναι εύκολες, καθώς η ακυβερνησία δημιουργεί τεράστιους κινδύνους μεν, αλλά και ευκαιρίες…