Η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με την αντικαπνιστική καμπάνια που διεξάγεται από ταγμένους φορείς στη χώρα μας φαίνεται να έχουν θετικά αποτελέσματα, καθώς χρόνο με τον χρόνο μειώνονται οι καπνιστές. Εντούτοις, όπως προκύπτει (και) σύμφωνα με πρόσφατη παγκόσμια έρευνα, τουλάχιστον ένα στα δέκα Ελληνόπουλα πειραματίζεται με το τσιγάρο. Παράλληλα, νέα προϊόντα καπνού όπως το ηλεκτρονικό τσιγάρο μετατρέπονται σε ένα ακόμη σύμβολο πρόωρης ενηλικίωσης, συχνά οι ανήλικοι διαμορφώνουν με το άτμισμα ένα δήθεν δυναμικό και επαναστατικό προφίλ.
Υπ’ αυτό το πρίσμα παραμένουν ανησυχητικά τα δεδομένα. Η μέση ηλικία έναρξης του καπνίσματος στα Ελληνόπουλα είναι τα 13,7 έτη στα αγόρια και 13 στα κορίτσια Και δυστυχώς, 70% των ανηλίκων που ξεκινούν το κάπνισμα στην εφηβική ηλικία παραμένουν καπνιστές και στην ενήλικη ζωή τους.
Αντίστοιχα, σε ό,τι αφορά το ηλεκτρονικό τσιγάρο στοιχεία που αφορούν τις ΗΠΑ δείχνουν ότι έχει σημαντική απήχηση στους εφήβους καθώς από το 2011 ώς το 2015 καταγράφεται αύξηση στη χρήση του κατά 900% σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου, με παρόμοιες τάσεις και σε άλλες χώρες.
«Δούρειος ίππος». «Και όλα αυτά ενώ αμφισβητείται η αποτελεσματικότητά του σχετικά με τη διακοπή του συμβατικού καπνίσματος ενώ από την άλλη φαίνεται ότι αποτελεί το δούρειο ίππο για την έναρξή του. Μάλιστα μια πρόσφατη μελέτη από τον Καναδά ( 2017) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι χρήστες του ηλεκτρονικού τσιγάρου διατρέχουν σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να ξεκινήσουν το συμβατικό κάπνισμα ή να κάνουν διπλή χρήση» σημειώνει η δρ Αννα Παρδάλη, παιδίατρος, επιμελήτρια στο Νοσοκομείο Ιασώ Παίδων. Η ίδια δε επισημαίνει μία ακόμη παγίδα του ηλεκτρονικού τσιγάρου: «οι χρήστες του επηρεάζονται λιγότερο από την αντικαπνιστική εκστρατεία και ζουν με την ψευδαίσθηση ότι μπορούν ανά πασά στιγμή να το διακόψουν».
Σε κάθε περίπτωση το κάπνισμα γενικά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των ανηλίκων, με τους ειδικούς να επιμένουν ότι τόσο το οικογενειακό περιβάλλον όσο και το σχολικό οφείλουν να λειτουργούν ως το «άγρυπνο μάτι».
Υπό τα δεδομένα αυτά η κυρία Παρδάλη προειδοποιεί ότι υπάρχει άμεσος συσχετισμός του βρογχικού άσθματος με το κάπνισμα. Ειδικότερα, «σε μελέτες πληθυσμών όπου το ποσοστό έφηβων καπνιστών ήταν 14%, ένα ποσοστό 50-70% από αυτούς εκδήλωναν συμπτώματα βρογχικού άσθματος. Ειδικά το άσθμα όψιμης έναρξης, δηλαδή αυτό που ξεκινά να εμφανίζεται μετά την ηλικία των 13 ετών, συσχετίζεται με το ενεργητικό κάπνισμα». Επιπλέον, επιταχύνεται η επιβάρυνση του καρδιαγγειακού συστήματος και κυρίως των αρτηριών. Οπως σημειώνει η ειδικός, επικαλούμενη μελέτη της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ακόμη και η άτμιση (εφόσον περιέχεται νικοτίνη στο ηλεκτρονικό τσιγάρο) για διάστημα τριάντα λεπτών αυξάνει την πίεση στην αορτή στον ίδιο βαθμό με το συμβατικό τσιγάρο.
Ψηλά στη λίστα των επιπτώσεων του καπνίσματος στην υγεία εκείνων που υιοθετούν την βλαπτική αυτή συνήθεια είναι η σχέση του συμβατικού τσιγάρου με την καρκινογένεση «Οι νιτροζαμίνες που παράγονται και από το ηλεκτρονικό τσιγάρο φαίνεται να ευθύνονται και αυτές για βλάβη του DNA των κυττάρων. Ειδικότερα φαίνεται να συσχετίζονται με καρκινογένεση στον πνεύμονα και στην ουροδόχο κύστη μακροπρόθεσμα –δηλαδή κατά την ενήλικη ζωή».
Πέραν όμως, από τον οργανισμό το κάπνισμα βλάπτει και την ψυχολογία των εφήβων. «Το κάπνισμα σε οποιαδήποτε μορφή φαίνεται ότι συντηρεί καταστάσεις άγχους, ψυχολογικής ευαισθησίας και απόγνωσης ενώ έχει συσχετιστεί με χαμηλή αυτοεκτίμηση και παρορμητική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα οι χρήστες να παρασύρονται ευκολότερα από τους συμμαθητές τους. Φαίνεται επίσης να σχετίζεται γενικά με τις εξαρτήσεις», συμπληρώνει η κυρία Παρδάλη.
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους
Το κάπνισμα κατά την εφηβεία μπορεί να μετατραπεί σε χρόνιο πρόβλημα, προειδοποιούν οι ειδικοί της Mayo Clinic. «Για να βοηθήσετε τα παιδιά να αποφύγουν ακόμη και να το δοκιμάσουν, ακολουθήστε τα εξής βήματα», συμβουλεύουν οι ίδιοι τους γονείς.
1. Γίνετε το καλό παράδειγμα. Εχει παρατηρηθεί ότι οι έφηβοι καπνιστές προέρχονται στην πλειονότητά τους από οικογένειες στις οποίες τουλάχιστον ο ένας γονέας καπνίζει. Συνεπώς, κόψτε το. Και μέχρι να το καταφέρετε μην καπνίζετε στο σπίτι, στον κήπο και γενικά μπροστά στο παιδί. Εχει ιδιαίτερη σημασία να εξηγήσετε στα μικρά σας πόσο επίπονη είναι αυτή η προσπάθειά σας, αλλά και πόσο ευτυχείς σας κάνει η επίτευξη του στόχου.
2. Απαγορέψτε το. Οι έφηβοι κατά κανόνα αντιδρούν, πάραυτα η αποδοκιμασία σας «καταγράφεται» και εν τέλει τους επηρεάζει. Εχει φανεί ότι σε ένα αυστηρό οικογενειακό πλαίσιο οι έφηβοι που τελικά τολμούν να καπνίσουν, καπνίζουν τουλάχιστον λιγότερο.
3. «Χτυπήστε» το προφίλ του καπνιστή. Υπενθυμίστε στους εφήβους ότι το κάπνισμα κάνει τα ρούχα, τα χέρια και τα μαλλιά να μυρίζουν άσχημα, ενώ η συνήθεια αυτή κιτρινίζει τα δόντια. Επιπλέον αφήνει άσχημη αναπνοή και συνδέεται με την ανάπτυξη ρυτίδων. Τονίστε ότι το τσιγάρο μειώνει κατακόρυφα τις επιδόσεις των αθλητών και γενικότερα εμποδίζει εκείνες τις δραστηριότητες που απαιτούν έντονη σωματική συμμετοχή.
4. Τα μαθηματικά βοηθούν. Εξηγήστε τους πόσο ακριβό είναι το τσιγάρο.
Υπολογίστε με μαθηματικές πράξεις πόσα πράγματα –π.χ. ρούχα ή gadgets –μπορούν να αγοράσουν με τα χρήματα αυτά.
5. Εκπαιδεύστε τους να λένε «όχι». Δώστε τους τα εφόδια ώστε να αποφεύγουν τις κακές επιρροές και να χειρίζονται δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, μια απάντηση όπως «Οχι ευχαριστώ, δεν καπνίζω», πιθανόν αρκεί.
6. Προβλέψτε το μέλλον. Οι έφηβοι τείνουν να πιστεύουν ότι τα άσχημα –όπως είναι οι σοβαρές ασθένειες –συμβαίνουν μόνον στους άλλους. Χρησιμοποιήστε αληθινά παραδείγματα (φίλους, συγγενείς, γείτονες), εξηγώντας ότι το κάπνισμα επηρέασε την υγεία τους.
