Τι κρατάει στο δισάκι του ένας μύστης που πηγαίνει στα Ελευσίνια Μυστήρια; Τα επίσημα ρούχα του ή μήπως το κολατσιό του; Τι έχει στο χέρι του ο ιεροφάντης Αγνούσιος: στάχυα ή παπαρούνες; Γιατί ποτέ δεν μάθαμε τι συνέβαινε στο Τελεστήριο της Ελευσίνας, όπου πραγματοποιούνταν οι πιο φημισμένες μυστηριακές τελετές του αρχαίου ελληνικού κόσμου; Επειδή η ποινή για όποιον αποκάλυπτε το μυστικό ήταν ο θάνατος ή η δήμευση περιουσίας αναλόγως ή επειδή αυτό που βίωναν οι μύστες ήταν μια εμπειρία που δεν μπορούσε να περιγραφεί με λόγια; Ερωτήσεις που τίθενται σε όποιον περάσει το κατώφλι της αίθουσας των περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης, η οποία έχει διαμορφωθεί ώστε να παραπέμπει στο Τελεστήριο, τον κατ’ εξοχήν χώρο φιλοξενίας των μυστηρίων προς τιμήν της Δήμητρας και της κόρης της, Περσεφόνης.

Και οι απαντήσεις; Δύσκολο να δοθούν, καθώς «η αρχαιολογία δεν είναι επιστήμη, αλλά βεντέτα», όπως είπε χαριτολογώντας η «ψυχή» του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας, αρχαιολόγος Πόπη Παπαγγελή, που επιδόθηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης σε ένα «πινγκ-πονγκ» επιχειρημάτων και χιούμορ με τον οικοδεσπότη της έκθεσης «Η Ελευσίνα και τα μεγάλα μυστήρια», πρόεδρο του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή. Κι αν οι απαντήσεις καλύπτονται από πέπλο μυστηρίου, η περιήγηση είναι άκρως αποκαλυπτική, αφού «ξεκλειδώνει» πολλές αθέατες πτυχές του ιερού της Ελευσίνας, που στα κλασικά χρόνια αποτέλεσε το μοναδικό πανελλήνιας εμβέλειας της Αττικής και στα ρωμαϊκά είχε αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα. Αν και μόλις 21 χλμ. μακριά από το κέντρο της πόλης και απολύτως συνδεδεμένο μαζί του (τα ιερά σκεύη μεταφέρονταν για πέντε μέρες κάθε χρόνο στο άστυ), παραμένει εν πολλοίς άγνωστο, ενώ παλεύει για να αποκτήσει ένα μουσείο αντάξιο της σπουδαιότητάς του.

ΠΡΕΜΙΕΡΑ. Το αναθηματικό ανάγλυφο που βρέθηκε στο Ολυμπιείο εκτίθεται για πρώτη φορά. Ο ιεροφάντης Αγνούσιος (οι ανώτατοι λειτουργοί των μυστηρίων καλούνταν μόνο με το όνομα του γένους στο οποίο ανήκαν) αφιέρωσε στη Δήμητρα και την Κόρη, που τον υποδέχονται, το συγκεκριμένο έργο. Για πρώτη φορά όμως βγαίνει από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και ένας πήλινος πίνακας που αποτελεί μία από τις ελάχιστες εικονογραφικές μαρτυρίες γύρω από τα Ελευσίνια Μυστήρια κι απεικονίζει την άφιξη της πομπής των μυστών στην τελική φάση της τελετής. Αφιέρωμα γυναίκας με το όνομα Νίνιον, ο πίνακας αποκαλύπτει για πρώτη φορά στους επισκέπτες και την πίσω όψη του, στην οποία διακρίνονται χαραγμένα (μαγικά;) σύμβολα.
Η ΔΑΔΑ. Με την πρώτη ματιά θυμίζει κίονα και ως τέτοιος χρησιμοποιήθηκε από τους πρώτους χριστιανούς που τη μετέφεραν σε εκκλησία αφού πρώτα την καθαγίασαν χαράσσοντάς της έναν σταυρό. Η μαρμάρινη δάδα των ρωμαϊκών χρόνων είναι μία από τις δύο ολόκληρες και μία ακόμη σε θραύσματα που σώζονται στην Ελευσίνα, καθώς το φως έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην τελετή των μυστηρίων.
ΤΟ ΓΟΥΡΟΥΝΑΚΙ. Μαρμάρινος και χαμογελαστός ο μικρός χοίρος χαίρεται που θα θυσιαστεί για χάρη της θεάς Δημήτρας. Η ζωντανή εκδοχή του αποτελούσε απαραίτητο συνοδευτικό για τους υποψήφιους μύστες, οι οποίοι έπρεπε πρώτα να το υποβάλουν σε τελετή καθαρμού στη θάλασσα. Η ανάγκη να βρεθεί μεγάλος αριθμός μικρόσωμων και οικονομικών ζώων που να μπορούν να συνοδεύουν τους μύστες οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου.
ΤΑ «ΕΛΓΙΝΕΙΑ». Η Ελευσίνα έχει τα δικά της ξενιτεμένα ευρήματα, που όμως δεν βρίσκονται στο Βρετανικό, αλλά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το αποτέλεσμα ωστόσο δεν απέχει από εκείνο που συναντά ο επισκέπτης στον δεύτερο όροφο του Μουσείου Ακρόπολης με τα άλογα της ζωφόρου,των οποίων το σώμα βρίσκεται στην Αθήνα και τα πόδια στο Λονδίνο. Ετσι κι εδώ υπάρχουν τμήματα του αετώματος του λεγόμενου ναού F, το οποίο είναι αντίγραφο (σε κλίμακα 1/3) του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα, όπου μισή μορφή βρίσκεται στο ΕΑΜ κι η άλλη μισή στην Ελευσίνα, με αποτέλεσμα στην έκθεση να υπάρχουν μορφές κατά το ήμισυ μαρμάρινες και συμπληρωμένες με γύψο.
ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ. Προσέξτε τις οπές στο πίσω μέρος της κεφαλής της διάσημης Φεύγουσας Κόρης: εκεί ήταν στερεωμένα τα χάλκινα μακριά μαλλιά της που ανέμιζαν αντίθετα προς την κίνησή της. Τα ανάγλυφα αφιερώματα που απεικονίζουν γυναικεία αιδοία κι αποτελούσαν αφιερώματα στην Αφροδίτη στο ιερό της στο Δαφνί. Τις οπές στη βάση των κέρνων (αγγείων για προσφορές καρπών) ώστε να περνά ιμάντας για να δένονται στο κεφάλι των μυστών. Το ανάγλυφο που απεικονίζει τη Δήμητρα να κάθεται στην Αγέλαστο Πέτρα. Δείτε το 15λεπτο πλήρως κατατοπιστικό βίντεο του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη.

INFO

«Η Ελευσίνα και τα μεγάλα μυστήρια» από τη Δευτέρα στο Μουσείο Ακρόπολης (Δ. Αρεοπαγίτου 15). Εως 31 Μαΐου

Τελευταία Νέα