Τα σκάνδαλα της Υγείας στη χώρα μας δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο για τη σημερινή εποχή. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος απομακρύνθηκε μεταξύ των άλλων και για καταγγελίες της εποχής που σχετίζονταν με το σκάνδαλο του κινίνου.
Το 1995 οι φαρμακευτικές δαπάνες βρίσκονταν πολύ κάτω από το 1 δισ. ευρώ. Εκτοτε και κάθε χρόνο παρατηρήθηκε προοδευτική αύξηση των δαπανών που το 2000 έφτασαν συνολικά στο 1,5 δισ. ευρώ, για να εκτιναχθούν έως το 2009 στο επίπεδο των 5,1 δισ. ευρώ. Σήμερα, μετά τις παρεμβάσεις της τρόικας, κυρίως του πρώτου Μνημονίου, κατήλθαν στο επίπεδο των 1,95 δισ. ευρώ και διατηρούνται σε αυτό το επίπεδο μέχρι σήμερα. Δηλαδή στο επίπεδο περίπου όπου βρίσκονταν το έτος 2000. Αραγε, πού και πώς διανεμήθηκε αυτή η τεράστια διαφορά των δισεκατομμυρίων;
Ετσι περιγράφεται με αριθμούς το μέγεθος της παραοικονομίας του φαρμάκου. Ετσι εξηγούνται στην πράξη πώς φάρμακα και ιατρικές συσκευές μειώθηκαν από 2.500 ευρώ στα 150 ευρώ (stent). Αυτοί οι αριθμοί περιγράφουν το περιώνυμο «πάρτι στην Υγεία». Ενα πάρτι που υπήρχε από παλιά και που εκτοξεύτηκε δραματικά μετά το 2004, για να καταλήξει σήμερα στο σκάνδαλο Novartis, το οποίο δυστυχώς δεν αφορά μόνο τη Novartis αλλά το μεγαλύτερο μέρος των φαρμακευτικών εταιρειών.
Ομως το 1995 ο τότε υπουργός Υγείας, παρότι η δαπάνη βρισκόταν κάτω από 1 δισ., διέγνωσε τον κίνδυνο από την παραοικονομία της Υγείας. Τότε είχε καλέσει 7 καθηγητές εμπειρογνώμονες των μεγαλύτερων πανεπιστημίων, οι οποίοι είχαν οικοδομήσει στις χώρες τους εθνικά συστήματα Υγείας, να τον συμβουλεύσουν για το πώς θα αντιμετωπιστεί το θέμα αυτό. Επικεφαλής της επιτροπής ήταν ο καθηγητής Abel-Smith, πρύτανης της London School of Economics.
Σε μια επίσκεψή του στο σημερινό Νοσοκομείο Γεννηματάς, ο Abel-Smith συνέλεξε σε μια τσάντα φάρμακα που του έδιναν οι προϊσταμένες των διαφόρων τμημάτων του νοσοκομείου, στις οποίες προφασιζόταν άλλοτε δυσφορία στο στήθος, άλλοτε μυαλγίες, άλλοτε πονοκέφαλο, άλλοτε αδυναμία και καταβολή κ.ο.κ. Κρατώντας την τσάντα αυτή στο χέρι, επισκέφθηκε τον τότε υπουργό Υγείας και του είπε: «Αυτή είναι η εικόνα της Υγείας της χώρας, κύριε υπουργέ». Και ο υπουργός τού ζήτησε την πρότασή του. Οι 7 εμπειρογνώμονες εισηγήθηκαν τότε έναν δρακόντειο νόμο προκειμένου να αντιμετωπιστούν η ασυδοσία και η διαφθορά στον χώρο της Υγείας. Ο νόμος αυτός αφενός είχε στόχο να υποχρεώσει τις εταιρείες να προσφέρουν τιμές ανάλογες με τις τιμές στις οποίες θα προσέφεραν τα προϊόντα τους στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη –και όχι με αυθαίρετες υπερτιμολογήσεις -, αφετέρου να ελέγχονται τα μέλη των επιτροπών προμηθειών όσο γίνεται αποτελεσματικότερα.
Συγκεκριμένα, ο νόμος αυτός προέβλεπε ότι εάν οι εταιρείες κατέθεταν ψευδή στοιχεία για τις τιμές των προϊόντων τους στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τότε ύστερα από τον γενόμενο έλεγχο θα αποκλείονταν εφεξής από τις προμήθειες του Δημοσίου. Με απλά λόγια, στην πράξη η τιμωρία θα ήταν το κλείσιμο της εταιρείας για την Ελλάδα.
Οσον αφορά τα μέλη των επιτροπών, ήταν υποχρεωμένα με υπεύθυνη δήλωσή τους να δηλώσουν ότι οι ίδιοι ή οι πρώτου βαθμού συγγενείς τους δεν χρηματοδοτούνται άμεσα για πράξεις τους από φαρμακευτικές εταιρείες ακόμα και μέσω κοινωφελών ιδρυμάτων στα οποία μπορεί οι ίδιοι να συμμετείχαν. Η ποινή στην πράξη για τους παραβάτες ήταν η απώλεια της θέσης τους στο Δημόσιο.
Μετά την ψήφιση του νόμου αυτού, πρώτα αντέδρασαν τα οργανωμένα καρτέλ των εταιρειών, τα οποία στο σύνολό τους δεν προσκόμιζαν κανένα στοιχείο των πωλήσεών τους σε ευρωπαϊκές χώρες, αναγκάζοντας έτσι τα νοσοκομεία σε άτακτη υποχώρηση προκειμένου να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για τη ζωή των ασθενών φάρμακα και ιατρικές συσκευές.
Γιατί ο υπουργός εκείνος δεν έλαβε πρόσθετα μέτρα; Δυστυχώς, ων εξωκοινοβουλευτικός, δεν συμπεριελήφθη στο επόμενο κυβερνητικό σχήμα και επανήλθε στις πανεπιστημιακές του δραστηριότητες.
Ο νόμος υπάρχει και παραμένει μέχρι σήμερα αδρανής. Ομως στην Ελλάδα αποτελεί κοινή πρακτική ότι όταν ένας υπουργός αποχωρεί, οι νόμοι που ψηφίζονται είτε αλλοιώνονται είτε δεν εφαρμόζονται ποτέ. Ακόμη και σήμερα, βέβαια επικαιροποιημένος, αυτός ο νόμος μπορεί να αποτελέσει την απαρχή της εξάρθρωσης της παραοικονομίας της Υγείας. Το περίφημο σκάνδαλο Novartis, που δεν είναι αποκλειστικότητα της Novartis, είναι σκάνδαλο που παρατηρείται σε όλες τις χώρες εκείνες που λειτουργούν με ελάχιστες νομικές και θεσμικές αντιστάσεις. Αλλωστε, η εποπτεία των δανειστών μετά το τέλος του τρίτου Μνημονίου ασφαλώς έχει σχέση με όσα συνέβησαν και συμβαίνουν ακόμα στον χώρο της Υγείας. Κατά συνέπεια, το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις σχέσεις της εκπαίδευσης – μετεκπαίδευσης ιατρών, νοσηλευτών και των φαρμακευτικών εταιρειών, διά των εκατοντάδων συνεδρίων που γίνονται, πρέπει πλήρως να αναθεωρηθεί.
Ο καθηγητής Δημήτρης Θ. Κρεμαστινός είναι αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, πρώην υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων