Στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, ο μεγαλύτερος όμιλος σουπερμάρκετ στη Βρετανία «κήρυξε» τον πόλεμο κατά της σπατάλης τροφίμων, μοιράζοντας το πλεόνασμα, στο τέλος της ημέρας, σε φιλανθρωπικές οργανώσεις που συλλέγουν φαγητό. Κι όμως, η σπατάλη τροφίμων παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις στα νοικοκυριά: στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, κάθε άτομο πετά στα σκουπίδια περίπου 100 κιλά τροφίμων ετησίως.
Παρόλο που οι αριθμοί είναι τρομακτικά μεγάλοι και περιγράφουν τη σπατάλη τροφίμων σαν ένα παγκόσμιο φαινόμενο που ήρθε για να μείνει, φαίνεται πως το διεθνές καταναλωτικό κοινό δεν συγκινείται τόσο όσο θα έπρεπε για να περιοριστεί: κατά μέσο όρο, ο ευρωπαίος πολίτης σπαταλά 173 κιλά τροφίμων ετησίως. Πάνω από το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων σπαταλάται στα νοικοκυριά, στους αγρούς, στα εστιατόρια και στα σουπερμάρκετ.
Ο κύκλος της σπατάλης
Στην περίπτωση της Ελλάδας, φαίνεται πως η οικονομική κρίση έβαλε για λίγο φρένο στη σπατάλη τροφίμων. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύεται και από τον χαμηλότερο μέσο όρο σπατάλης ανά κάτοικο ετησίως. Οπως τονίζει στα «ΝΕΑ» η καθηγήτρια στη Σχολή Περιβάλλοντος, Γεωγραφίας και Εφαρμοσμένης Οικονομίας και αναπληρώτρια πρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Διεθνών Σχέσεων στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Κάτια Λαζαρίδη, από τα 98 κιλά τροφίμων που πετά κάθε Ελληνας ετησίως, το 30% θα μπορούσε να αποφευχθεί. Κι αυτά τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά και μόνο τα απόβλητα που παράγονται στα νοικοκυριά.
«Σύμφωνα με έγκυρες μελέτες, εκτιμάται ότι στην ΕΕ των 28 περίπου 88 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων τροφών και τροφίμων παράγονται κάθε χρόνο. Η μεγαλύτερη πηγή είναι τα νοικοκυριά (46,5%). Σε νομισματικές μονάδες το κόστος του συνόλου των αποβλήτων τροφών και τροφίμων ανέρχεται στα 143 δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Ευρώπη, αλλά έχει παγκόσμιες διαστάσεις. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών εκτιμά ότι περίπου 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι τροφίμων απορρίπτονται ή σπαταλώνται, το κόστος των οποίων ανέρχεται περίπου σε 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως. Επιπλέον, η απώλεια και η σπατάλη τροφών παράγουν το 8% των παγκόσμιων αερίων ρύπων του θερμοκηπίου και καταναλώνουν το 30% του συνόλου του νερού που χρησιμοποιείται στη γεωργία. Οι παραπάνω αριθμοί καταδεικνύουν γιατί η εξεύρεση λύσης για τη σπατάλη τροφών πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα όχι μόνο σε ευρωπαϊκό, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο».
Το ελληνικό πρόβλημα
Πρόσφατη έρευνα του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου έδειξε πως τα ελληνικά νοικοκυριά πετούν στον κάδο απορριμμάτων τρόφιμα είτε γιατί έληξαν είτε εξαιτίας κακού προγραμματισμού στην ποσότητα και τις μερίδες του μαγειρεμένου φαγητού. Μάλιστα, αν ψάξει κανείς στα σκουπίδια μιας ελληνικής οικογένειας, αυτά που θα βρει είναι κυρίως φρούτα, μαγειρεμένο φαγητό, λαχανικά, ψωμί και γαλακτοκομικά προϊόντα.
Η σπατάλη τροφίμων έχει και στη χώρα μας πολλές αιτίες, οι οποίες, σύμφωνα με την Κάτια Λαζαρίδη, κρύβονται στη συνήθεια, η οποία πηγάζει από τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και γαστρονομικές συνθήκες κάθε περιοχής. «Η συνήθεια αλλά και οι αρχές της καλής φιλοξενίας που θέλουν το τραπέζι να στρώνεται πλούσιο, ιδίως σε γιορτές. Κρύβονται επιπλέον στο γεγονός ότι δεν έχουμε συνηθίσει να προγραμματίζουμε το μενού όλης της εβδομάδας, να αξιοποιούμε τα περισσεύματα των γευμάτων για να φτιάξουμε νέα πιάτα, αλλά και να υπολογίζουμε σωστά τις μερίδες που χρειαζόμαστε. Τέλος, συχνά δεν γνωρίζουμε πώς να διαβάζουμε σωστά τις ετικέτες, και συγκεκριμένα τις ημερομηνίες λήξης ή ανάλωσης κατά προτίμηση». Σημειώνεται πως όταν η ετικέτα αναγράφει «ανάλωση έως…» αφορά νωπά προϊόντα και καλό είναι να τηρούμε την ημερομηνία. Η «ανάλωση κατά προτίμηση…» αφορά προϊόντα συνήθως μακράς διάρκειας που μπορούμε να τα καταναλώσουμε και μετά την ημερομηνία λήξης –σε σύντομο βέβαια χρονικό διάστημα.
Πάντως, παλαιότερη έρευνα που έγινε για λογαριασμό της WWF Ελλάς έδειξε πως δύο στους δέκα καταναλωτές δεν κάνουν καν λίστα με τα ψώνια πριν πάνε στο σουπερμάρκετ ή στη λαϊκή αγορά και το 42% των Ελλήνων δεν καταψύχει σχεδόν ποτέ νωπά προϊόντα, που δεν πρόκειται να καταναλώσει άμεσα.
Τα «άσχηµα» τρόφιµα
«Αγκάλιασε τα “άσχημα” λαχανικά» λέει μία από τις εκστρατείες της WWF Ελλάς. Οπως επισημαίνει η υπεύθυνη του προγράμματος «Καλύτερη ζωή» της WWF Ελλάς Βίκυ Μπαρμπόκα, ένα μεγάλο μέρος της σπατάλης οφείλεται σε… εμφανισιακά κριτήρια.
«Στην Ευρώπη, το 30% των φρούτων και λαχανικών δεν φτάνει ποτέ στα ράφια των καταστημάτων, επειδή δεν ανταποκρίνεται στα αυστηρά εμφανισιακά κριτήρια των σουπερμάρκετ. Κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι αγρότες να βλέπουν τις σοδειές τους να σαπίζουν, ενώ παράλληλα έχουν σπαταληθεί νερό, ενέργεια και πρώτες ύλες. Κι αυτό είναι και το σημαντικό που ο κόσμος δεν έχει συνειδητοποιήσει: εκτός από το οικονομικό κόστος, η σπατάλη τροφίμων έχει και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αφού πετώντας για παράδειγμα ένα μήλο πετάμε κι όλο το νερό και τη γη που χρησιμοποιήθηκε, τα λιπάσματα και τις μεταφορές μέχρι να φτάσει στο σπίτι μας» προσθέτει.

«Saving Food Festival»

Το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος της σπατάλης τροφίμων και οι λύσεις για την αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού ζητήματος θα βρεθούν στο επίκεντρο του «Saving Food Festival» που συνδιοργανώνουν το Σάββατο το Μπορούμε, το WWF Ελλάς και το Impact Hub Athens, ενώνοντας για ακόμη μια φορά τις δυνάμεις τους κατά της σπατάλης τροφίμων