Ξεσκεπάζοντας τον κοινωνικό φόβο

Σας έχει τύχει ποτέ να νιώσετε φόβο, τρόμο και ντροπή όταν βρίσκεστε μεάλλους ανθρώπους;

Τα λεγόμενα ντροπαλά άτομα συνήθως υποφέρουν στην επαφή τους με τον κόσμο ενώ κρατούν τα επώδυνα συναισθήματά μέσα τους. Φοβούνται ότι θα κοκκινίσουν, ότι θα γίνουν ρεζίλι, ότι οι άλλοι θα αντιληφθούν την ντροπή τους και θα εκτεθούν. Μπορεί να νιώθουν τρέμουλο, ταχυκαρδία, κοκκίνισμα, τάσεις λιποθυμίας και να παθαίνουν ακόμη και κρίσεις πανικού στη σκέψη και μόνο ενδεχόμενης ταπείνωσης στα πλαίσια μιας συναναστροφής. Οταν ο φόβος αυτός καθορίζει την καθημερινότητα του ατόμου με τρόπο που υποδαυλίζει την ποιότητά της, τότε ενδεχομένως το άτομο πάσχει από κοινωνική φοβία.

Πρόκειται για μια αγχώδη διαταραχή που εμφανίζεται σε ποσοστό περίπου 2% του γενικού πληθυσμού και συχνότερα στις γυναίκες όπως και σε συγγενείς πρώτου βαθμού. Στα πιθανά αίτια συγκαταλέγονται παράγοντες όπως η γονεϊκή απόρριψη και η αποδοκιμασία στην παιδική ηλικία, αντικοινωνικοί γονείς με έντονες φοβίες, πρώιμο γονεϊκό περιβάλλον όπου κυριαρχούν άρρητες και άκαμπτες επιταγές γύρω από τη σημαντικότητα της γνώμης των άλλων και της κοινωνικής εικόνας σε συνδυασμό με έντονα στρεσογόνα γεγονότα ζωής (π.χ. απώλεια, ασθένεια) που δρουν ως εκλυτικοί παράγοντες.

Η κοινωνική φοβία εκδηλώνεται με μια σταδιακή αποφυγή των κοινωνικών καταστάσεων, με έντονο άγχος και καθημερινές αυτόματες αρνητικές σκέψεις («Δεν αξίζω», «αν μιλήσω θα γίνω ρεζίλι», «δεν μπορώ να τα καταφέρω», «φαίνομαι ηλίθιος», «θα καταλάβουν ότι κοκκίνισα»). Οι σκέψεις αυτές παραλύουν τη συμπεριφορά του ατόμου και το κάνουν να νιώθει ανήμπορο. Οσο αποφεύγει να εκτεθεί σε κοινωνικά πλαίσια τόσο εμποδίζει τον εαυτό του να διαπιστώσει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απειλητικά όσο τα σκέφτεται. Εγκλωβίζεται σταδιακά σε έναν φαύλο κύκλο, χάνει την αυτοπεποίθησή του, γίνεται λιγότερο διεκδικητικό και ζει μια απομονωμένη ζωή. Η ψυχοθεραπεία κρίνεται απαραίτητη και σε ορισμένες περιπτώσεις η ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι η θεραπεία επιλογής. Στις πιο οξείες καταστάσεις κοινωνικής φοβίας ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει κατάθλιψη ή κρίσεις πανικούπροτείνεται ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και ψυχοφαρμακευτικής αγωγής.