Σίγουρα θα τα έχετε μάθει τα νέα, τουλάχιστον οι πιο σινεφίλ από εσάς: ο Γκιγέρμο ντελ Τόρο, σκηνοθέτης και σεναριογράφος της υπέροχης «Μορφής του νερού», κατηγορείται έντονα για λογοκλοπή από την οικογένεια του βραβευμένου με Πούλιτζερ θεατρικού συγγραφέα Πολ Ζίντελ. «Η μορφή του νερού», ισχυρίζονται, έχει «εξόφθαλμες ομοιότητες» με το έργο του Ζίντελ (που μας άφησε χρόνους το 2003) «Let me hear you whisper», που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1969. Παραδόξως, οι απόγονοι του Ζίντελ δεν έδειξαν τον ίδιο ζήλο όταν η ταινία κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας, ένα από τα σημαντικότερα της υφηλίου. Θα μου πείτε, μπορεί να μην το είχαν δει μέχρι τότε. Μα το ζήτημά τους είναι ο βασικός σεναριακός ιστός, γνωστός από τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σου λέει, και στο θεατρικό εκείνο μια μοναχική καθαρίστρια που εργάζεται σε μια μυστική στρατιωτική βάση, στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, ερωτεύεται ένα θαλάσσιο τέρας. Τα ξέραμε αυτά από τότε, και είχαν γίνει παγκοσμίως γνωστά. Γιατί τώρα; Και η απάντηση είναι για… Οσκαρ!
Καλώς ήρθατε στον κόσμο της κλοπής ιδεών. Η αλήθεια είναι πως, στο Χόλιγουντ, πολλές φορές οι φίλοι κλέβουν από φίλους (ή κατηγορούν τους φίλους τους για κλοπή). Αλλες φορές δανείζονται από βιβλία, από άλλες ταινίες ή από την τηλεόραση. Μερικές φορές ένας παραγωγός ακούει μια ιδέα και αποφασίζει ότι είναι δική του. Η κλοπή μπορεί προφανώς να είναι σκόπιμη ή και εντελώς τυχαία. Και η αλήθεια είναι πως, αν καθήσετε και γράψετε ένα πετυχημένο σενάριο, έχετε ισχυρές πιθανότητες να βγάλετε λεφτά: όσες και να σας τρέξουν στα δικαστήρια! Σε μια βιομηχανία όπου η φαντασία και η δημιουργικότητα είναι το κλειδί για την επιτυχία, η κλοπή ιδεών επικρατεί –και από την άλλη, πολλοί ελπίζουν να βγάλουν χρήματα στην πλάτη άλλων.
Ο «Κυνόδοντας» και ο Ριπστάιν
Οχι πως αυτά αποτελούν αυστηρά αμερικανικό φαινόμενο. Σάμπως μίλησε κανείς όταν ο «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου κέρδισε το πρώτο βραβείο του τμήματος «Ενα Κάποιο Βλέμμα» στο Φεστιβάλ Καννών το 2009; Μόνο όταν άρχισε το μεγάλο σουξέ της ταινίας στο εξωτερικό, που κορυφώθηκε με την υποψηφιότητά της για Οσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας βούιξε ο τόπος για τη μεξικάνικη ταινία του Αρτούρο Ριπστάιν «Tο κάστρο της Αγνότητας», παραγωγής 1973 (ζήτημα να την είχαν δει μια χούφτα άνθρωποι μέχρι τότε). Είπαμε, η τέχνη τέχνη, αλλά και το Οσκαρ, Οσκαρ. Και τι δεν άκουσε ο Λάνθιμος τότε από διάφορους φιλότεχνους μεν αλλά και λίγο… ψεκασμένους: Ο ένας έγραφε πως ο σκηνοθέτης «πέτυχε» γιατί είχε ισχυρούς δεσμούς με την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, ο άλλος πως υπερίσχυσε σε διασημότητα των πρωτότυπων έργων που κατέκλεψε επειδή είχε τα μέσα. Που, ο άνθρωπος, με ψίχουλα γύρισε την αμέσως επόμενη ταινία του (τις «Αλπεις»), ποντάροντας στην καλή πίστη του συνεργείου, των φίλων και των συντελεστών (δεν είναι μυστικό πως η ολοκληρωτική αδιαφορία του κράτους ήταν αυτή που έσπρωξε τον Λάνθιμο μακριά από την Ελλάδα).
Ο «Σοφέρ» και το «Coco»
Η «κατάρα» της επιλεκτικής μνήμης πάντως (που ξυπνά μόνο όταν ακούει τα Οσκαρ να έρχονται) κρατά χρόνια. Λίγες δεκαετίες πίσω να πάμε, στο 1989, για να θυμηθούμε τον «Σοφέρ της Κυρίας Ντέιζι» (που οι περισσότεροι τον έχουν ξεχάσει, κι ας κέρδισε τότε το βραβείο καλύτερης ταινίας) και μαζί έρχονται και οι αναμνήσεις της πολύκροτης μήνυσης του συγγραφέα Χένρι Ντένκερ που υποστήριξε πως η νουβέλα του «Ο Χόροβιτς και η Κυρία Ουάσιγκτον» αποτέλεσε τη βασική πηγή έμπνευσης για τους συντελεστές του φιλμ. Στην ταινία, η Ντέιζι, μια ηλικιωμένη εβραία χήρα, καταστρέφει τον περίτεχνο κήπο της γειτόνισσας με το αυτοκίνητό της και ο γιος της Μπούλι επιμένει να της προσλάβει έναν αφροαμερικανό οδηγό παρά τις αντιρρήσεις της. Στο βιβλίο, αλλάζουν τα φύλα και οι ιδιότητες μιας και όλα περιστρέφονται γύρω από τη σχέση ενός ηλικιωμένου Εβραίου και της φυσικοθεραπεύτριάς του. Αρκούσε αυτό; Οχι, κυρίως επειδή ο σεναριογράφος του φιλμ βασίστηκε στις δικές του προσωπικές αναμνήσεις –η ταινία εμπνεύστηκε από τη ζωή της γιαγιάς του! Κι έτσι, η μήνυση δεν «φτούρησε».
Φυσικά ούτε τα κινούμενα σχέδια ξεφεύγουν από τον κανόνα: Το «Coco» της Pixar, που είναι φέτος και αυτό υποψήφιο για Οσκαρ, είναι εμπνευσμένο από τη μεξικάνικη αργία «Día de los muertos» (Ημέρα των Νεκρών), όπως ακριβώς και το φιλμ «Το βιβλίο της ζωής» παραγωγής 2014, επίσης animation βαθιά επηρεασμένο από τη μεξικάνικη κουλτούρα (ίσως και πιο ουσιαστικά) με τους ήρωές τους να περιδιαβαίνουν και αυτοί στον χαμένο τόπο που προσδιορίζεται από την Ημέρα των Νεκρών. Ακούστηκαν πολλά, αλλά ήταν οι συντελεστές του τελευταίου φιλμ που αποφάσισαν να διαλύσουν αυτές τις εντυπώσεις, προς μεγάλη απογοήτευση των δημοσιογράφων που μυρίστηκαν «λαβράκι».
Ισως πάντως πολλοί να είχαν δίκιο όταν στράφηκαν εναντίον του Ντάρεν Αρονόσφκι, που το 2010 σκηνοθέτησε τον «Μαύρο Κύκνο», θεωρώντας πως ο δημιουργός «δανείστηκε» πολλά στοιχεία από το ιαπωνικό φιλμ μυστηρίου «Perfect Blue» όπου μια χορεύτρια ετοιμάζεται για τη μεγάλη παράσταση της καριέρας της και αρχίζει να υποφέρει από έντονες παραισθήσεις. Το πιο «χοντρό» της υπόθεσης είναι πως ο Αρονόφσκι, για μια περίοδο, κατείχε τα πνευματικά δικαιώματα του ιαπωνικού φιλμ, κυρίως επειδή είχε ήδη «δανειστεί» μια δυνατή σκηνή του για τις ανάγκες του «Ρέκβιεμ για ένα όνειρο». Αρνήθηκε βέβαια τις κατηγορίες.
Λεόνε και Κουροσάβα
Και, θα μου πείτε, έχει στ’ αλήθεια σημασία; Ο Σέρτζιο Λεόνε βασίστηκε στο «Γιοζίμπο» του Κουροσάβα για να στήσει το «Για μια χούφτα δολάρια» («Ωραία ταινία έκανες, μόνο που είναι δική μου!» είπε ο ιάπωνας σκηνοθέτης στον Λεόνε πριν τον μηνύσει!) και, στα χρόνια του βωβού, ο Μουρνάου πάτησε πάνω στον Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ για να γυρίσει το «Νοσφεράτου» το 1922. Η χήρα του συγγραφέα τον κυνήγησε δικαστικώς, κέρδισε την υπόθεση, και το δικαστήριο διέταξε την καταστροφή όλων των αντιτύπων του φιλμ. Ευτυχώς, μία κόπια γλίτωσε και χάρη σ’ αυτή την «παρανομία» μπορούμε σήμερα να απολαμβάνουμε ένα μεγάλο αριστούργημα της Εβδομης Τέχνης. Με άλλα λόγια, όλα έχουν ειπωθεί καιρό τώρα και οι ιδέες κάποια στιγμή θα ανακυκλώνονται. Μειώνει αυτό την αξία του Μουρνάου; Ή του Ταραντίνο; Ο τελευταίος άλλωστε σπεύδει να δηλώσει πως όχι μόνο «κλέβει», αλλά «κλέβει» και από τους καλύτερους. Σημασία έχει ποιος το κάνει με στυλ!
Τελευταία Νέα