Μπορεί ένας αρχιτέκτονας να λύσει ένα αστυνομικό μυστήριο με μόνο «εργαλείο» την επιστήμη του και χωρίς τη βοήθεια ειδικών πρακτόρων και εξειδικευμένων εργαστηρίων; Μπορεί το σύννεφο σκόνης που σηκώνεται μετά τον βομβαρδισμό ενός κτιρίου να αποκαλύψει τα υλικά κατασκευής της οικοδομής που έχει καταστραφεί; Ερωτήσεις που μοιάζουν να παραπέμπουν σε σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Μόνο που οι απαντήσεις δίνονται με σαφήνεια από την Αρχιτεκτονική της Εγκληματολογίας: έναν οργανισμό που χρησιμοποιεί αρχιτεκτονικά τεκμήρια για να αποδείξει εγκλήματα πολέμου ή παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο οποίος θα παρουσιάσει τις πλέον πρόσφατες και ενδιαφέρουσες έρευνές του τις επόμενες ημέρες στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης του Λονδίνου.

ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΚΑΣΕΛ. Ηταν το 2006 όταν ένας άνδρας μπήκε σε ένα Ιντερνετ καφέ στο Κάσελ της Γερμανίας και πυροβόλησε έναν 21χρονο, μέλος της οικογένειας των τουρκογερμανών ιδιοκτητών της επιχείρησης. Επρόκειτο για την ένατη από μια σειρά ρατσιστικών δολοφονιών με δράστες νεοναζί, αν και η αστυνομία αρνούνταν επίμονα να δεχθεί το συγκεκριμένο κίνητρο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε ωστόσο ότι ένας μυστικός πράκτορας του κρατιδίου της Εσσης ήταν παρών στο καφέ την ώρα της δολοφονίας και συνδεόταν –σε διπλανό δωμάτιο –με υπηρεσίες γνωριμιών. Το εντυπωσιακό της υπόθεσης είναι ότι ο πράκτορας δήλωσε πως δεν αντιλήφθηκε τον φόνο και ελλείψει άλλων αποδεικτικών στοιχείων έγινε δεκτή η κατάθεσή του. Μέχρι τη στιγμή που η Αρχιτεκτονική της Εγκληματολογίας ανέλαβε δράση: δημιούργησε μια μακέτα σε κλίμακα 1/1 του εσωτερικού του καφέ και ανέλυσε τον ήχο των δύο πυροβολισμών –οι οποίοι ήταν δυνατοί παρά τον σιγαστήρα -, τη διασπορά του καπνού τους και την ορατότητα του πράκτορα, αποδεικνύοντας ότι θα ήταν αδύνατον να μην έχει αντιληφθεί τι συνέβη. Τα αποτελέσματα μάλιστα παρουσιάστηκαν στην πλέον πρόσφατη εκδοχή της εικαστικής διοργάνωσης documenta, στο Κάσελ. «Κατά κάποιον τρόπο λειτουργούμε σαν αστυνομικό αρχιτεκτονικό γραφείο με πρωταρχικό στόχο την ανάπτυξη αποδεικτικών συστημάτων», λέει ο βρετανοϊσραηλινός ιδρυτής και διευθυντής του οργανισμού με έδρα το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου Γκόλντσμιθς, Ιαλ Γουάιζμαν.

ΑΠΑΓΩΓΕΣ, ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ. Συνεργάτες του είναι κυρίως μη κυβερνητικές οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δικηγόροι, ώστε να ξεκαθαρίζει τις ιστορίες που διηγούνται από διαφορετική οπτική γωνία αστυνομικοί και στρατιωτικοί, κυβερνήσεις και εταιρείες σε χώρες όπως το Ισραήλ και η Παλαιστίνη, ενώ καταπιάνεται και με συγκεκριμένες υποθέσεις όπως η εξαφάνιση μαθητών στο Μεξικό, ένα κέντρο κράτησης στο Καμερούν όπου γίνονταν βασανιστήρια και εκτελέσεις με την ανοχή του αμερικανικού προσωπικού που είχε τη βάση του εκεί, αλλά και η υπόθεση της δολοφονικής επίθεσης των νεοναζί στη Γερμανία.

Ως βασικό υλικό χρησιμοποιούνται όλα τα δεδομένα που μπορούν να προκύψουν από τηλεφωνικές κλήσεις, τηλεοπτικές εκπομπές, μετεωρολογικά δεδομένα, αυτόπτες μάρτυρες, αλλά και χιλιάδες εικόνες που μπορεί να εντοπιστούν στο Διαδίκτυο και κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δημιουργήσουν τις συντεταγμένες ενός πολυδιάστατου χάρτη. Και στόχος είναι σε έναν κόσμο κορεσμένο από εικόνες, όπου φαινομενικά σχεδόν όλα είναι εκτεθειμένα σε κοινή θέα, να γίνουν ορατά όλα όσα παραμένουν αθέατα. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που αναλύουν το σύννεφο που προκαλείται έπειτα από τον βομβαρδισμό ενός κτιρίου. «Το νέφος αυτό είναι επί της ουσίας ολόκληρο το κτίριο σε μορφή αερίου: σοβάς, τσιμέντο, ξύλο και ανθρώπινες σάρκες. Είναι φρικτή, διαβολική σκόνη», εξηγεί ο Γουάιζμαν. Κάθε σύννεφο έχει ένα «δακτυλικό αποτύπωμα», που σημαίνει ότι οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν τον τόπο και τον χρόνο λήψης μιας φωτογραφίας από το σχήμα αυτού του νέφους. Επίσης μπορούν να υπολογιστούν και οι διαστάσεις των βομβών –και ως εκ τούτου το βάρος των εκρηκτικών τους –όταν καταφέρουν να τις εντοπίσουν σε φωτογραφίες στον αέρα, πριν βρουν τον στόχο τους.

Στη Ράφα της Παλαιστίνης τα στοιχεία που συγκέντρωσαν τα μέλη της Αρχιτεκτονικής της Εγκληματολογίας απέδειξαν ότι η σφαγή αμάχων που έγινε την 1η Αυγούστου 2014 είχε στόχο να σκοτώσει έναν ισραηλινό αξιωματικό που είχε αιχμαλωτιστεί και κρατούνταν –όπως πιστευόταν –σε ένα υπόγειο τούνελ. Η κίνηση αυτή εντασσόταν στο πλαίσιο της πολιτικής του ισραηλινού στρατού να σκοτώνει τους στρατιώτες της που έπεφταν στα χέρια του εχθρού και όχι να τους αφήσει ως αιχμαλώτους στο αντίπαλο στρατόπεδο. Οσο για τις τεράστιες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό; Οι εξελίξεις έδειξαν ότι δεν απασχόλησαν όσους έλαβαν την απόφαση μιας τέτοιας ακραίας τακτικής.

ΣΤΑ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΑ. Ολα ξεκίνησαν όταν κατά τη διάρκεια του διδακτορικού του ο Γουάιζμαν αποφάσισε να ασχοληθεί με τους τρόπους με τους οποίους ο πολεοδομικός σχεδιασμός στα κατεχόμενα εδάφη χρησιμοποιήθηκε για να χωρίσει και να καταστείλει. «Προσπαθούσα να δείξω ότι θα μπορούσε να υπάρξει παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την αρχιτεκτονική και τον σχεδιασμό και ότι οι αρχιτέκτονες μπορεί να ήταν συνένοχοι», λέει. Μόνο που όταν εμφανίστηκε σε μια έκθεση νέων ισραηλινών αρχιτεκτόνων το 2002 στο Βερολίνο με τη συγκεκριμένη θεματική, η Ενωση Ισραηλινών Αρχιτεκτόνων προτίμησε να ακυρώσει την έκθεση και να καταστρέψει τους καταλόγους. Τελικά κατάφερε να δείξει τη δουλειά του σε μικρό χρονικό διάστημα από τότε στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Αν και μοιάζει αντιφατικό το γεγονός ότι από τη μία πλευρά η Αρχιτεκτονική της Εγκληματολογίας βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του πυρός και από την άλλη εμφανίζεται σε χώρους τέχνης, όπως η documenta και το Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης, ο ιδρυτής της υποστηρίζει ότι είναι ζωτικής σημασίας να βρει διόδους να περάσει τα μηνύματα του οργανισμού στο ευρύ κοινό. Αλλωστε, ασχέτως με τους χώρους που επιλέγει ώστε να διευρύνει τον κύκλο των ανθρώπων που τη γνωρίζουν, το γεγονός ότι αποτελεί ένα παντοδύναμο όπλο αποδεικνύεται από το ότι η παρουσία της ομάδας σε δικαστικές αίθουσες και τα στοιχεία που παρουσιάζει είναι εκείνα που αναγκάζουν υπουργούς να αλλάξουν τις δηλώσεις τους και ορισμένες φορές και την πολιτική τους.

Τελευταία Νέα