«Θα σε πάω στον εισαγγελέα». Η γνωστή αυτή φράση μοιάζει στη σύγχρονη εποχή να είναι ξεπερασμένη από άλλες διεθνείς εναλλακτικές μορφές Δικαιοσύνης που λειτουργούν εκτός ελληνικών συνόρων αλλά μπορεί να προσφύγει κάθε πολίτης για να βρει το δίκιο του.
Ιδιαίτερα στις μέρες μας όπου αναφύονται σε νομικό επίπεδο νέα ζητήματα που συνδέονται με σειρά παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων οι γρήγορες, ευέλικτες και αποτελεσματικές μορφές απονομής δικαιοσύνης αποτελούν καταφύγιο και είναι αναγκαίες για την προστασία των πολιτών.
Από τα πιο γνωστά δικαιοδοτικά όργανα που αφορούν τον έλληνα πολίτη είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου (ΕΔΔΑ) και οι Επιτροπές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που λειτουργούν υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για τα θύματα των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι Ειδικές Διαδικασίες
Εκτός όμως από τα γνωστά αυτά δικαστήρια που απαιτούν πολυετή αναμονή για να εκδώσουν απόφαση υπάρχουν και οι Ειδικές Διαδικασίες του ΟΗΕ και κυρίως οι Ειδικοί Εισηγητές που παρέχουν άμεση και πρακτικά αποτελεσματική προστασία στους προσφεύγοντες.
Οι Ειδικές Διαδικασίες (Special Procedures) είναι το γενικό όνομα που δίνεται στους μηχανισμούς που καθιερώθηκαν αρχικά από την Επιτροπή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για να εξετάζουν, να ελέγχουν, να συμβουλεύουν και να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Συγκεκριμένα, υπάρχουν 41 ειδικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων των Ειδικών Εισηγητών, των Εκπροσώπων, των Ειδικών Εκπροσώπων, των Ανεξάρτητων Εμπειρογνωμόνων και των Ομάδων Εργασίας.
Οι κλασικές μορφές δικαστηρίων παρέχουν μεν μια σοβαρή ομπρέλα προστασίας αλλά έχουν το μειονέκτημα ότι τα δικαστήρια αυτά δεν είναι ευέλικτα, καθυστερούν στην έκδοση των αποφάσεων και έχουν διαδικαστικές προϋποθέσεις (π.χ. το ΕΔΔΑ για την άσκηση της ατομικής προσφυγής απαιτεί εξάμηνη προθεσμία από την αμετάκλητη απόφαση, όλα δε έχουν ως προϋπόθεση την επικύρωση διεθνών ή περιφερειακών Συμβάσεων ή Συμφώνων από το κράτος, την εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων κ.ά.). Αποτέλεσμα αυτών είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ατομικών προσφυγών απορρίπτονται ως απαράδεκτες και οι προσφεύγοντες στερούνται στην πράξη την εξέταση των παραπόνων τους».
Ετσι, το ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια στρέφεται σε διεθνείς διαδικασίες και όργανα που μπορούν να παρέχουν άμεση και ευέλικτη προστασία χωρίς διαδικαστικά προσκόμματα και απαράδεκτα.
Νέες μορφές Δικαιοσύνης
Οι εναλλακτικές μορφές διεθνών δικαστηρίωνλειτουργούν απλά και γρήγορα. Οποιοσδήποτε πολίτης που υποστηρίζει ότι είναι θύμα παραβιάσεων μιαςσειράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να προσφύγει με επώνυμη και ενυπόγραφη καταγγελία – αναφορά που μπορεί να την στείλει με fax ή με e-mail ή με συστημένη επιστολή και να παραπονεθεί για την τυχόν παραβίαση που πρέπει βεβαίως να τη συγκεκριμενοποιεί.
Ποιες είναι αυτές οι νέες μορφές ευρωπαϊκής Δικαιοσύνης;
– ΕΙΔΙΚΟΙ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΗΕ :
Υπάρχουν 41 ειδικές διαδικασίες, που αποτελούν δίχτυ προστασίας για όλα τα μείζονα κοινωνικά ζητήματα . Οι σημαντικότεροι εξ αυτών είναι:
1) Ειδικός Εισηγητής για την ανεξαρτησία των δικαστών και των δικηγόρων
2)Ειδικός Εισηγητής για τα βασανιστήρια, τη σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή ποινή
3) Ειδικός Εισηγητής για τις σύγχρονες μορφές ρατσισμού, φυλετικών διακρίσεων και ξενοφοβίας
4) Ειδικός Εισηγητής για την ελευθερία της θρησκείας ή της πίστης
5) Ειδικός Εισηγητής για την προώθηση και την προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της άποψης και της έκφρασης
6) Ειδικός Εισηγητής για την πώληση των παιδιών, την παιδική πορνεία και παιδική πορνογραφία
7) Ειδικός Εισηγητής για την βία κατά των γυναικών και των αιτιών και των συνεπειών της
8) Ειδικός Εισηγητής για τα δυσμενή αποτελέσματα από τα παράνομα τοξικά και επικίνδυνα προϊόντα, απόβλητα κ.λπ.,
9) Ειδικός Εισηγητής για την λαθραία μετακίνηση προσώπων, ειδικά δε των γυναικών και των παιδιών
10) Ειδικός Εισηγητής για τις εξωδικαστικές, συνοπτικές ή αυθαίρετες εκτελέσεις
11) Ειδικός Εισηγητής για την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας
12) Ειδικός Εισηγητής για τα δικαιώματα των μεταναστών.
– ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι ένα οιονεί διεθνές δικαιοδοτικό όργανο που εφαρμόζει το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων. Η Επιτροπή έχει το πλεονέκτημα σε σχέση με το ΕΔΔΑ της ταχύτερης εκδίκασης των ατομικών προσφυγών που εξετάζει κατά μέσο όρο σε 1½ με 3 χρόνια.
– Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ
Σκοπός είναι η κατάργηση της φυλετικής διάκρισης υπό οποιαδήποτε μορφή και εκδήλωση, η παρεμπόδιση και η καταπολέμηση της φυλετικής απομόνωσης, της φυλετικής ανωτερότητας, του μίσους, του apartheid σε όλο τον κόσμο.
– Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Βασικός άξονας είναι η εξάλειψη των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων και την καταπολέμηση του στερεότυπου ρόλου των ανδρών και γυναικών.
Η χώρα μας επίσης κύρωσε με τον Ν. 2952/2001 το «Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεως κατά των γυναικών», με το οποίο δίδεται στην Επιτροπή η δυνατότητα να εξετάζει και ατομικές προσφυγές .
– Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ, ΑΠΑΝΘΡΩΠΗΣ Ή ΤΑΠΕΙΝΩΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Ή ΤΙΜΩΡΙΑΣ
Κάθε πολίτης που έχει υποστεί ταπεινωτική συμπεριφορά ή έχει πέσει θύμα βασανιστηρίων έχει το δικαίωμα να υποβάλει Ατομική Προσφυγή προς την Επιτροπή. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και οι στενοί συγγενείς του ή δικηγόρος έχοντας σχετική γραπτή εξουσιοδότηση.
