Οταν στέλνουν πανηγυρικά tweets η Μαρίν Λεπέν και ο Νάιτζελ Φάρατζ, η Ευρώπη έχει βάσιμους λόγους να φοβάται. Και αυτές ακριβώς τις αντιδράσεις προκάλεσαν τα εκλογικά αποτελέσματα στην Ιταλία. Μετά τη νίκη του Brexit και την εκλογή του Τραμπ, η ΕΕ βιώνει το τρίτο μεγάλο σοκ –αυτό που απέφυγε πέρυσι στη Γαλλία χάρη στον Εμανουέλ Μακρόν και το σύστημα των δύο εκλογικών γύρων. Οι λαϊκιστικές και ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις θριάμβευσαν. Το αντισυστημικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S) έγινε πρώτο κόμμα, η ακροδεξιά Λέγκα προσπέρασε για πρώτη φορά τη (σύμμαχό της) Φόρτσα Ιτάλια. Δύο βαριά ονόματα, Σίλβιο Μπερλουσκόνι και Ματέο Ρέντσι, υπέστησαν βαριά ήττα. Ο Ρέντσι ήδη παραιτήθηκε από την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος, ο Μπερλουσκόνι χαρακτηρίζεται οριστικά πια τελειωμένος. Χωρίς εμφανή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, η Ιταλία εισέρχεται σε ένα μακρύ τούνελ με αβέβαιη κατάληξη.

Πρώτος ξεσπάθωσε ο Ματέο Σαλβίνι, ο ηγέτης της Λέγκας, που πήρε το 2013 το κόμμα από το 4% και το έφτασε τρίτη δύναμη, στο 17,6%, εκμεταλλευόμενος πρωτίστως τους φόβους των Ιταλών για αυτό που ο γάλλος πρόεδρος αποκάλεσε χθες, επιχειρώντας μια εξήγηση, «ισχυρή μεταναστευτική πίεση». Η δεξιά συμμαχία έχει «δικαίωμα και καθήκον να κυβερνήσει», διακήρυξε ο Σαλβίνι διεκδικώντας παράλληλα την πρωθυπουργία. «Εχουμε ευθύνη να δώσουμε στην Ιταλία μια κυβέρνηση… Είμαστε μια πολιτική δύναμη που εκπροσωπεί όλη τη χώρα, κάτι που δεν μπορώ να πω για τους άλλους σχηματισμούς», αντεπιτέθηκε λίγο αργότερα ο Λουίτζι ντι Μάιο, ο 31χρονος τον οποίο έχει αφήσει στο πόδι του ο Μπέπε Γκρίλο. Για την αντίδραση του Ματέο Ρέντσι, του πρώην πρωθυπουργού που είδε το κόμμα του να καταποντίζεται από 40,8% στις ευρωεκλογές του 2014 στο 18,8%, χρειάστηκε να περιμένουμε μέχρι το απόγευμα. Οι φήμες ήδη οργίαζαν βέβαια και ο Ρέντσι τις επιβεβαίωσε: συγκαλεί συνέδριο του PD «ώστε να επιλεγεί νέος γραμματέας μέσω προκριματικών εκλογών». Ο Μπερλουσκόνι, πάλι, δεν εμφανίστηκε, παρέμεινε στη βίλα του κοντά στο Μιλάνο όπου συναντήθηκε με τον Σαλβίνι.

«Τι μπουρδέλο»: ο χθεσινός τίτλος της «Il Tiempo» έκανε τον γύρο του κόσμου. Η σεναριολογία έδινε και έπαιρνε. Ο Σαλβίνι απέκλεισε αρχικά την ιδέα μιας συμμαχίας με το M5S, κατόπιν όμως δήλωσε πως η Λέγκα είναι πρόθυμη να μιλήσει με όλους. Ο Ρέντσι απέκλεισε κάθε σύμπραξη με το M5S· με την αποχώρησή του ωστόσο μπορεί να προκύψει στο PD μια ηγεσία λιγότερο αδιάλλακτη, σχολίαζαν οι «Financial Times». «Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε», σημείωνε ο ανταποκριτής της «Monde» στην Ιταλία, «είναι πως ξαναρχίζουμε από το μηδέν. Οι συζητήσεις θα διαρκέσουν εβδομάδες. Ειλικρινά τίποτα δεν είναι απίθανο. Συμπεριλαμβανομένης μιας παρατεταμένης απουσίας κυβέρνησης με νέες εκλογές στο τέλος του έτους». Τέσσερα είναι τα σενάρια για τη συνέχεια.

1. Η λαϊκιστική συμμαχία

Οι δύο μεγάλοι νικητές, M5S και Λέγκα, ενώνουν τις δυνάμεις τους εξασφαλίζοντας άνετη πλειοψηφία. Τα προγράμματά τους άλλωστε επικαλύπτονται σε πολλά. Και οι δύο θέλουν κατάργηση των συνταξιοδοτικών και εργασιακών μεταρρυθμίσεων και υψηλότερα ελλείμματα για μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, αμφότεροι αντιτίθενται στο ελεύθερο εμπόριο, αντιπαθούν τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς, επιθυμούν φιλικές σχέσεις με το Κρεμλίνο. Σε παρόμοιο μήκος κύματος βρίσκονται και για το ευρώ: προεκλογικά κατέβασαν τους τόνους, πιστεύουν όμως πως η Ιταλία έχει πληγεί από το ευρώ («είναι και παραμένει λάθος», δήλωσε χθες ο Σαλβίνι) και το σχέδιο πρέπει ή να αλλάξει ή να εγκαταλειφθεί. Οι κομματικές βάσεις, πάντως, μπορεί να επαναστατήσουν.

2. Η Λέγκα στο τιμόνι

Ως κυρίαρχη δύναμη της κυρίαρχης συμμαχίας, η Λέγκα μπορεί να κληθεί πρώτη από τον ιταλό πρόεδρο να επιχειρήσει τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ο Ματέο Σαλβίνι έχει πει πως «θέλω να κυβερνήσω με την Κεντροδεξιά», πλειοψηφία όμως έτσι δεν έχει. Η μόνη λύση θα ήταν να αναζητήσει πρόθυμους λιποτάκτες από την Κεντροαριστερά ή κεντρώους όπως ο Πιερ Φερντινάντο Καζίνι: θα έπρεπε πιθανότατα να απαρνηθεί τις πρωθυπουργικές του βλέψεις υπέρ μετριοπαθέστερων στελεχών της Λέγκας όπως ο Ρομπέρτο Μαρόνι ή ο Λούκα Ζάια. Αλλά και αυτό ακόμη μπορεί να μη φτάσει, να χρειαστεί να βρει βουλευτές του PD πρόθυμους να πηδήξουν τον φράχτη –μια πολύ δύσκολη αποστολή.

3. Κλίνατε επ’ αριστερά

Αν το M5S αποφασίσει ότι δεν μπορεί να χωνέψει μια συμμαχία με τη Λέγκα, ίσως στραφεί αριστερά και αναζητήσει συμμάχους μεταξύ των υπολειμμάτων της ιταλικής σοσιαλδημοκρατίας. Θα ξεκινήσει ασφαλώς από τους Ελεύθερους και Ισους, μία ομάδα πρώην ανταρτών του PD, συμπεριλαμβανομένου του πρώην γραμματέα του, Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι. Αλλωστε το οικονομικό του πρόγραμμα κλείνει σαφώς προς τα αριστερά. Για να βγουν οι αριθμοί, ωστόσο, θα χρειαστεί το ίδιο το PD, ή τουλάχιστον μεγάλα κομμάτια του. Και οι βουλευτές του PD αφενός παραμένουν σε μεγάλο βαθμό υπέρ των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, αφετέρου δεν ξεχνούν το ανελέητο μπαράζ επιθέσεων του M5S τα τελευταία χρόνια.

4. Ολοι για έναν

Αν κανένα από τα προηγούμενα σενάρια δεν ευοδωθεί, πιθανότατα έπειτα από εβδομάδες συνομιλιών, ο Σέρτζιο Ματαρέλα θα αναγκαστεί να αποδεχθεί πως δεν υπάρχει λειτουργική πλειοψηφία. Μια λύση θα ήταν τότε να καλέσει όλα τα κόμματα να συμφωνήσουν σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας περιορισμένου χρόνου. Θα ήταν μια «κυβέρνηση του προέδρου» που θα μπορούσε, τρόπον τινά, να εγγυηθεί τη μέγιστη δυνατή σταθερότητα. Υπάρχουν όμως σοβαρές δυσκολίες. Ο Ματαρέλα είναι ενστικτωδώς αντίθετος σε νέες εκλογές. Τα κόμματα θα έπρεπε να συμφωνήσουν στην αναθεώρηση του εκλογικού νόμου, και συναίνεση δεν υφίσταται. Επιπλέον, το πιθανότερο είναι πως M5S και Λέγκα θα άρχιζαν πολύ σύντομα να «κλωτσάνε».

Τελευταία Νέα