Η ποίηση, εδώ και πολλά χρόνια, είναι μία μορφή τέχνης με λίγους αναγνώστες και ελάχιστο ακροατήριο. Οι ποιητές, ως ποιητές, πάντα δυσκολεύονταν να τα βγάλουν πέρα ως προς το ζην. Είναι τόσο πιθανό στις μέρες μας να υπάρξει ποιητής με τραπεζικό λογαριασμό από τα ποιήματά του, όσο πιθανό είναι και να απαλλαγεί από τις λωρίδες της η ζέβρα –εκτός αν κερδίσει ένα μεγάλο βραβείο. Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Ζούμε στην εποχή της απληστίας και της ματαιότητας, στην εποχή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, των υψηλών ταχυτήτων, της απραξίας και της αδιαφορίας για τα κοινά. Ο τρόπος που ζει σήμερα ο άνθρωπος δεν είναι καθόλου ποιητικός. Εντούτοις, τα πάντα που μας περιβάλλουν είναι ποίηση: ό,τι θαυμάζουμε και μας εκπλήσσει και μας εκστασιάζει και μας συγκινεί και μας μαγεύει είναι ποίηση. Ζούμε μέσα στο χάος της πεζότητας του πεζού πολιτικού λόγου, αναπνέοντας πεζολογίες από τα social media και από τους δέκτες της τηλεόρασης. Υπάρχει τόση πολιτική ασυναρτησία και πεζολογία γύρω μας και μας κάνει τόσο μεγάλη ψυχική ζημιά και μας βλάπτει τόσο πολύ ώστε έχουμε ξεχάσει πόσο καλό θα μπορούσε να μας κάνει η ποίηση, έστω και σε μικρές δόσεις. Ζούμε μέσα σε μια αρλούμπα τόσο κακογραμμένη, κωφεύοντας ως προς το τι είναι ικανή να κάμει η γλώσσα, που ξεχάσαμε τι σημαίνει ποίηση.
Η κρίση του Οδυσσέα
Πριν από διακόσια χρόνια ο γερμανός λυρικός ποιητής Γιόχαν Κρίστιαν Φρίντριχ Χέλντερλιν αναρωτιόταν: «Και οι ποιητές τι χρειάζονται σε έναν μικρόψυχο καιρό;». Μα ακριβώς στους μικρόψυχους καιρούς και στις δύσκολες εποχές, εποχές κρίσης, είναι που γράφεται η μεγάλη και σπουδαία ποίηση. H «Ιλιάδα» δεν θα είχε γραφτεί αν δεν υπήρχε η κρίση που προκάλεσε η φυγή της Ελένης με τον Πάρι. Το ίδιο ισχύει και για την «Οδύσσεια»: ο Οδυσσέας βρισκόταν σε μια συνεχή κρίση, σε ένα δεκαετές ταξίδι επιστροφής στην Ιθάκη. Ο «Ερωτόκριτος» δεν είναι μια κρίση και μια δοκιμασία της αγάπης; Ο Κάλβος και ο σύγχρονός του Σολωμός έγραψαν τις μεγάλες τους συνθέσεις εξαιτίας της σκλαβιάς των Ελλήνων και της συνεπακόλουθης Επανάστασης –μια εθνική κρίση. Ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Εγγονόπουλος, ο Ρίτσος έγραψαν σπουδαία ποιήματα ενώ μαινόταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως άλλωστε και ο Πάουντ και ο Ελιοτ. Οι ποιητές ευημερούν με τις κρίσεις –φανταστικές ή πραγματικές και βιωματικές. Υπό αυτή την έννοια και σήμερα υπάρχει ποίηση που γράφεται και που ξεχειλίζει από κοινωνικές, πολιτικές και οικολογικές εκρήξεις.
Δεν ζούμε χωρίς δράμα
Σε έναν κόσμο διάτρητο και αποσαθρωμένο από την αρπακτικότητα, οι έλληνες ποιητές έχουν τις δυνατότητες να προσφέρουν τις αλληγορίες τους ως αντίδοτο στην κατάθλιψη, στην απαισιοδοξία και στην κακομοιριά. Εκτός από την κωμωδία, οι Ελληνες αγαπάμε και το δράμα και δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Στη διάρκεια μιας ημέρας ζούμε πολλές ζωές, απλώς και μόνον επειδή η ζωή στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου ανιαρή, αλλά είναι γεμάτη παραδοξότητες και εκπλήξεις. Αυτές οι εκπλήξεις ανθούν στη σύγχρονη, σπουδαία ποίηση και μας ανοίγουν ένα παράθυρο απ’ όπου βλέπουμε τον κόσμο λες για πρώτη φορά. Οι μεγαλύτεροι φιλόσοφοι και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες είναι κατά βάση ποιητές, όμως δεν μιλάνε με ποιητική γλώσσα. Εξ άλλου, κατά τον Εκτορα Κακναβάτο, «Στον οραματισμό η μήτρα είναι η ποίηση και στην γραφή είναι τα μαθηματικά».
Σήμερα έχομε πολλούς τρόπους να προσφέρουμε ποίηση στα πλήθη, αρκεί να έχουν τη δεκτικότητα. Στο σχολείο ένα παιδί που θα μάθει να αναλύει έναν στίχο του Σολωμού ή του Καβάφη ή του Σεφέρη, εκτός του ότι είναι ένας δυνητικός αναγνώστης ποίησης, όταν μεγαλώσει δεν θα έχει κανένα πρόβλημα να καταλάβει τις κενότητες του Ντόναλντ Τραμπ ή του Βλαντίμιρ Πούτιν ή τον πόλεμο στη Συρία ή τη σημερινή κρίση στην Ελλάδα.
Πριν από εκατό χρόνια η ποίηση δεν δημοσιευόταν σε μικρά λογοτεχνικά περιοδικά όπως σήμερα, αλλά στις σελίδες των μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδων και περιοδικών. Κατά τον Ουίλιαμ Λόγκαν «και τα δύο αυτά είδη άρχισαν να παρακμάζουν περίπου όταν σταμάτησαν να δημοσιεύουν ποίηση», λησμονώντας, προσθέτω, ότι η ποίηση μας υπαγορεύει ότι είμαστε πρωτίστως άνθρωποι και ότι μας οδηγεί στην αυτογνωσία. Σε εποχές κρίσης όπως η σημερινή ο μόνος τρόπος να επιζήσουμε είναι να είμαστε ειλικρινείς. Και την ειλικρίνεια της σπουδαίας ποίησης δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς.
Σίγουρα η ποίηση δεν θα έχει ποτέ τη θεαματικότητα ή την ακροαματικότητα του «Survivor» (που δεν περιέχει ούτε μία νύξη της κρίσης) –αυτό μπορεί να το κάνει η τηλεόραση. Γιατί ποίηση είναι μόνο αυτό που μπορεί να κάνει η γλώσσα. Και χωρίς γλώσσα δεν υπάρχουμε.
Ενας μήνας γεμάτος εκδηλώσεις
Αφιερώματα, προβολές, απαγγελίες και φεστιβάλ
Εκδηλώσεις Κύκλου Ποιητών και συνεργαζόμενων φορέων
κατά τον Μάρτιο Μήνα Ποίησης
– 12 Μαρτίου, Ελληνοαμερικανική Ενωση, παρουσίαση του τεύχους – αφιέρωμα του περιοδικού «Οδός Πανός» στον Νάνο Βαλαωρίτη
– 12 Μαρτίου, Γαλλικό Ινστιτούτο, «11o Ρεσιτάλ Λατινοαμερικανικής και Ευρωπαϊκής Ποίησης», με ποιήματα στα γαλλικά, ελληνικά και ισπανικά μετά μουσικής
– 17 Μαρτίου, Αργοστόλι Κεφαλληνίας, Θέατρο Κέφαλος, Γιορτή Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης
– 19 Μαρτίου, Στοά του Βιβλίου, «Ανθρώπινες γεωγραφίες», έκθεση ζωγραφικής του Νάσου Χαλκίδη με θέμα τα προσφυγόπουλα, προβολή του ντοκιμαντέρ «Μη με φωνάζεις ξένο» της Αριάδνης Κουτσαύτη και απαγγελίες ποίησης με το ίδιο θέμα
– 21 Μαρτίου, Στοά του Βιβλίου, Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, «Το παιδί στην ποίηση –ποιήματα για το παιδί» μέλη του Κύκλου Ποιητών απαγγέλλουν μετά μουσικής ποιήματα με θέμα το παιδί
– 21 Μαρτίου, Κοζάνη, Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, περιοδικό «Παρέμβαση» και ΣΥΝ-Βιβλιοπωλείο, «Το παιδί στην ποίηση –ποιήματα για το παιδί»
– 23 Μαρτίου, Θεσσαλονίκη, βιβλιοπωλείο Σαιξπηρικόν,
«Το παιδί στην ποίηση –ποιήματα για το παιδί»
– 23-24 Μαρτίου, Λάρισα, 6ο Πανθεσσαλικό Φεστιβάλ Ποίησης
– 26 Μαρτίου, Καφέ Φίλιον, παρουσίαση του τόμου «Τα ποιήματα του 2016» και του περιοδικού «Tranz.ito»
– 28 Μαρτίου, Λευκάδα, εκδήλωση, «Το παιδί στην ποίηση –ποιήματα για το παιδί» του Συνδέσμου Φιλολόγων Λευκάδας
– 31 Μαρτίου, Στοά του Βιβλίου, ημερίδα «Ποίηση καιΠαγκοσμιοποίηση», με τη συμμετοχή 16 ποιητών και
πανεπιστημιακών
INFO
Τον Οκτώβριο του 1999, στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO στο Παρίσι, η 21η Μαρτίου ανακηρύχθηκε Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Ο Διεθνής Πολιτιστικός Οργανισμός θέλησε με αυτόν τον τρόπο να προωθήσει την τέχνη της ποίησης – και συγκεκριμένα τις προσπάθειες των μικρών εκδοτών να τυπώνουν συλλογές νέων ποιητών, την επιστροφή της προφορικής παράδοσης με την ανάγνωση ποιημάτων ενώπιον κοινού και την αποκατάσταση ενός διαλόγου μεταξύ της ποίησης και των άλλων μορφών τέχνης, πάνω στον αφορισμό του Ντελακρουά «Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ποίηση».
