Η ολική επαναφορά της Αθήνας στους παγκόσμιους τουριστικούς προορισμούς κάνει τους ειδικούς να ανασύρουν από την εργαλειοθήκη τους τρεις προτάσεις- μητροπολιτικές παρεμβάσεις για την καλύτερη οργάνωση της πόλης.
Στόχος είναι η αναβάθμιση του κέντρου, η επίτευξη ασφάλειας, οι αναπλάσεις, η διασφάλιση της δημόσιας υγείας αλλά και η αξιοποίηση των εκατοντάδων εγκαταλελειμμένων κτιρίων. Ολες οι μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια εστιάζουν στην αναμόρφωση της Αθήνας με στόχο την οικονομική ανάκαμψη, αλλά με ταυτόχρονη ανάκτηση του δημόσιου χώρου.
Τα σχέδια όμως με τις παρεμβάσεις στην πόλη εδώ και χρόνια αραχνιάζουν στα συρτάρια των αρμόδιων υπηρεσιών. Ετσι, μπορεί σήμερα να παρατηρείται άνοδος στην τουριστική κίνηση που εκτινάσσει την οικοδομική δραστηριότητα, μιας και οι ανάγκες για καταλύματα αλλά και ενοικιαζόμενα διαμερίσματα συνεχώς αυξάνεται, ωστόσο, σύμφωνα με ειδικούς, η αναδιάρθρωση του δημόσιου χώρου δεν έχει επιτευχθεί.
Για την Αθήνα, όπως λένε συνεργάτες του δημάρχου Γιώργου Καμίνη, αν και υπάρχει το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (που έχει την υπογραφή 11 υπουργείων), από την κυβέρνηση φαίνεται πως «δεν θέλουν να πατήσουν πάνω σε αυτό προκειμένου να αρχίσουν οι ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στην πόλη».
Η αξιοποίηση – αναδιάρθρωση του δημόσιου χώρου δεν είναι ένα εφεύρημα των ελλήνων πολεοδόμων. Πρόκειται για ευρωπαϊκή –και όχι μόνο –πολιτική που τις τελευταίες δεκαετίες δίνει έμφαση στα κέντρα των πόλεων.
Τα τελευταία περίπου 25 χρόνια, στην Ευρώπη ξαναγυρίζουν στα κέντρα των πόλεων, στα οποία έχουν γίνει σημαντικές αναπλάσεις με στόχο την αύξηση της πυκνότητας των πόλεων. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτελούν, για παράδειγμα, τα Docklands στο Λονδίνο και η περιοχή Défence Halles στο Παρίσι.
Στοχευμένες αναπλάσεις
Προς την κατεύθυνση αυτή, οι ειδικοί προτείνουν, μεταξύ άλλων, τρεις μητροπολιτικές παρεμβάσεις που αφορούν:
α) τη μετατροπή του Κεραμεικού σε δυτική πύλη της Αθήνας με τις απαραίτητες αναπλάσεις,
β) την αλλαγή της σημερινής εικόνας στον Σταθμό Λαρίσης, αλλά και
γ) τη δημιουργία μιας «νέας» νότιας πύλης της Αθήνας στη συμβολή της Λεωφόρου Συγγρού με την Καλλιρρόης, την Ελευθερίου Βενιζέλου και τη Χαμοστέρνας / Λαγουμιτζή.
Οι μελέτες για τις παρεμβάσεις που προτείνονται έγιναν στο πλαίσιο της έρευνας «Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο της Αθήνας» με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) Γιώργο Παρμενίδη. Η έρευνα έγινε το διάστημα 2014-2015 για λογαριασμό της Περιφέρειας Αττικής.
Η σύγχρονη τάση στην πολεοδομία «απορρίπτει» πλέον τη λογική των μεμονωμένων παρεμβάσεων –σε κάθε περιοχή ξεχωριστά –και προκρίνει τη στήριξη ολοκληρωμένων σχεδίων σε μεγάλη γεωγραφική έκταση (λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα, όπως είναι για παράδειγμα ο αριθμός των κτιρίων) προκειμένου, μεταξύ άλλων, να εξασφαλιστεί και η απαραίτητη χρηματοδότηση από κοινοτικά κονδύλια.
«Οι παρεμβάσεις στα κέντρα των πόλεων λειτουργούν μέσα στα πλαίσια που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, δεν διώχνουν τους κάτοικους στα προάστια και δημιουργούν νέα κίνητρα απασχόλησης και επιχειρηματικής δραστηριότητας» επισημαίνει ο ομότιμος καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) Γιάννης Πολύζος. «Κι αυτές οι επενδύσεις σε έργα υποδομής μπορούν να κινητοποιήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια και να δώσουν δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους».
Οπως εξηγεί ο καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων – Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) Παναγιώτης Τουρνικιώτης, «η προοπτική των επενδύσεων στο κέντρο της πόλης, στους τομείς του τουρισμού, του εμπορίου και του πολιτισμού, ήταν μια αναμενόμενη στροφή, δεδομένης της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών».
Και συμπληρώνει: «Ολοι οι σχεδιασμοί προέβλεπαν η ανάπτυξη να γίνει συντεταγμένα με αναβάθμιση του δημόσιου χώρου προς όφελος όλων. Σήμερα όμως η όποια ανάπτυξη γίνεται αποσπασματικά χωρίς συνολικό σχεδιασμό».
Για να πετύχει ένα πρόγραμμα παρεμβάσεων θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να στοχεύει στην ασφαλή διαβίωση όσων κατοικούν ή μετακινούνται στο κέντρο. Δυστυχώς σήμερα είναι πλέον κοινό μυστικό πως υπάρχει «έλλειμμα ασφάλειας»…
«Η ζωή και τα ιδιωτικά κεφάλαια ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις, οι δομές όμως κοιμούνται» υποστηρίζει ο αρχιτέκτονας, δρ πολεοδόμος Σπύρος Τσαγκαράτος.
«Η Αθήνα πλέον επανήλθε δυναμικά στον χάρτη των πρωτευουσών – τουριστικών προορισμών χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια. Αυτή η ευκαιρία κάνει πλέον αναγκαία τα έργα αναμόρφωσης της πόλης επειδή με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα τα διάφορα είδη τουρισμού που αναπτύσσονται στις πόλεις, όπως ο αρχαιολογικός – ιστορικός, ο γαστρονομικός κ.ά.».
Εργαλεία ανάπτυξης
Η ανάδειξη της δυτικής πύλης της Αθήνας έχει ως πρωταρχικό στόχο τη βελτίωση της σύνδεσης του κέντρου της πόλης κυρίως με το Περιστέρι και το Αιγάλεω αλλά και τον Πειραιά.
Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων, προτείνεται η αναβάθμιση της Ιεράς Οδού και της Λένορμαν σε αστικές λεωφόρους όπου θα συνυπάρχουν πεζοί, ποδηλάτες, έντονη αστική φύτευση, ενώ θα περιοριστεί ο αριθμός των ΙΧ αυτοκινήτων που κινούνται σε αυτές. Σύμφωνα με τον Γιάννη Πολύζο, το σχέδιο των Κλεάνθη – Σάουμπερτ του 1833 προέβλεπε στον Κεραμεικό την κατασκευή του παλατιού του Οθωνα. Οπως λέει, οι παρεμβάσεις αφορούν και την επανάχρηση υφιστάμενων κτιρίων. Σε ό,τι αφορά τον Σταθμό Λαρίσης, στόχος είναι να αλλάξει η εικόνα τόσο των περιοχών εκατέρωθεν του σταθμού αλλά και να δημιουργηθεί άλλη μια σύγχρονη πύλη εισόδου στην πόλη παίρνοντας θέση δίπλα στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος και το λιμάνι του Πειραιά.
Στόχος επίσης είναι να αποτελέσει ο σταθμός «συνδετήριο κρίκο» του Κολωνού με τα Πατήσια. Προς την κατεύθυνση αυτή σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει η αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων υπόγειων –κυρίως –χώρων, αλλά και η ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, όπως η Ακαδημία Πλάτωνος.
«Εργαλείο» για την προαναφερόμενη αλλαγή της εικόνας είναι (και) η λειτουργία σήμερα ανά μία ώρα της προαστιακής γραμμής Πειραιάς – Αθήνα – Ελευθέριος Βενιζέλος. Σύμφωνα με τις εξαγγελίες του ΟΣΕ, με την ολοκλήρωση των έργων στη σήραγγα Καλλιδρόμου η απόσταση Αθήνα – Θεσσαλονίκη θα γίνεται σε περίπου τρεισήμισι ώρες. Η νότια πύλη στοχεύει στην καλύτερη σύνδεση του κέντρου με Πειραιά και Φαληρικό Ορμο. Απώτερος στόχος, η σύνδεση με το παράκτιο μέτωπο να γίνει με μέσο σταθερής τροχιάς. Τα έργα υποδομής και αναπλάσεων θα μπορούσαν, σύμφωνα με ειδικούς, να αποτελέσουν την ατμομηχανή για την έξοδο από την κρίση.
Σήμερα, τα περισσότερα σχέδια που εξαγγέλθηκαν –ακόμη και στις αρχές του 2000 είτε εξακολουθούν να αραχνιάζουν στα συρτάρια των υπουργείων είτε κόπηκαν. Τον περασμένο μήνα έγινε γνωστό ότι η κυβέρνηση μέσω της σύστασης μιας νέας εταιρείας (Ανάπλαση ΑΕ) προτίθεται να προχωρήσει στην υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αναμόρφωσης της Αθήνας. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των έργων.
Τα μεγάλα έργα που έμειναν στα χαρτιά
Ανάπλαση της Πανεπιστημίου. Το έργο μετά τις οριστικές μελέτες, που πήραν τις σχετικές άδειες, επρόκειτο να δημοπρατηθεί το 2014. Ωστόσο, πάγωσε το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς στη διαδικασία της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης. Για τις μελέτες δαπανήθηκαν περίπου 10 εκατομμύρια ευρώ (από το Ιδρυμα Ωνάση). «Η Πανεπιστημίου θα μπορούσε να μετατραπεί σε διάδρομο για τη δημόσια συγκοινωνία, το ποδήλατο και το περπάτημα» επισημαίνει ο συγκοινωνιολόγος – πολεοδόμος, καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Θάνος Βλαστός. «Θα μπορούσε να είναι πόλης έλξης για τους τουρίστες, καθώς μετά τα αρχαιολογικά μνημεία αποτελεί το δεύτερο σημείο στη λίστα με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον».
Ανάπλαση Λεωφόρου Βασιλίσσης Ολγας. Οι εργασίες παραμένουν στα αζήτητα εάν και η μελέτη εφαρμογής είναι πλήρης. Το σχέδιο προβλέπει την πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Ολγας και διέλευση μόνο Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Στόχος του έργου είναι η ενοποίηση του Ζαππείου και του Εθνικού Κήπου με τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου.
Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν νεότερα για την υλοποίηση μητροπολιτικού πάρκου, συνολικής έκτασης 4.500 τετραγωνικών μέτρων. Σημειώνεται ότι το Μπάντμιντον έχει κριθεί κατεδαφιστέο από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Διπλή ανάπλαση. Το σχέδιο που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη μεταφορά του γηπέδου του ΠΑΟ στον Βοτανικό και ταυτόχρονα τη μετατροπή του γηπέδου της Αλεξάνδρας σε χώρο πρασίνου έχει παγώσει και ένα μισοτελειωμένο εμπορικό κέντρο (που έχει περιέλθει στις πιστώτριες τράπεζες) αναζητά επενδυτή.
Επιπλέον φαίνεται, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, ότι η πρόθεση της κυβέρνησης για τη μεταφορά του γηπέδου του ΠΑΟ στο Γουδί δεν προχωράει.
Εγκαταλελειμμένα κτίρια. Σήμερα είναι σε εκκρεμότητα η προώθηση από το υπουργείο Περιβάλλοντος του σχεδίου για την αντιμετώπιση εγκαταλελειμμένων κτιρίων στην Αθήνα άλλα και στα κέντρα των άλλων μεγάλων πόλεων. Σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή, στην περιοχή του Δήμου Αθηναίων υπάρχουν περίπου 1.800 εγκαταλελειμμένα κτίρια, τα οποία στην πλειονότητά τους αποτελούν εστίες ρύπανσης και παράνομων δραστηριοτήτων. Μεταξύ των εγκαταλελειμμένων κτιρίων βρίσκονται και πολλά διατηρητέα. Η εκτίμηση είναι ότι σε όλη την Ελλάδα τα διατηρητέα ξεπερνούν τα 10.000. Σύμφωνα με ειδικούς, χωρίς την επαναφορά της κατοικίας στο κέντρο δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να χτυπηθούν τα γκέτο που δημιουργούνται. Οι περιοχές με τα περισσότερα εγκαταλελειμμένα κτίρια είναι ο Κεραμεικός, το Μεταξουργείο, ο Βοτανικός, η Πλατεία Αμερικής, το Ρουφ, το Γκάζι, ο Αγιος Παντελεήμονας, η Πλατεία Αττικής, τα Πατήσια και το Θησείο.
Αναβάθμιση Πλατείας Θεάτρου. Τα έργα που προβλέπονται από τον σχεδιασμό θεωρούνται υπερώριμα και στοχεύουν στην αύξηση του δημόσιου χώρου.
