Το 1943 το χωριό κάηκε ολοσχερώς από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις. Σύμφωνα με μαρτυρίες, από εκείνη την καταστροφή διασώθηκε μόνο ο ναός του Αγίου Γεωργίου, που αναγέρθηκε το 1814. Η Βοβούσα του Ανατολικού Ζαγορίου είναι μία από τις οκτώ περιοχές που αναμένεται να χαρακτηριστούν μαρτυρικές.
Στο τέλος Φεβρουαρίου ολοκλήρωσε το έργο της η Επιτροπή για τον χαρακτηρισμό πόλεων και χωριών ως μαρτυρικών, η οποία συστάθηκε έπειτα από απόφαση του υπουργού Εσωτερικών Πάνου Σκουρλέτη.
Η τριμελής Επιτροπή, αποτελούμενη από τον καθηγητή του ΕΚΠΑ Ευάνθη Χατζηβασιλείου, τον δήμαρχο Καλαβρύτων Γιώργο Λαζουρά και τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Διοικητικής Υποστήριξης του υπουργείου Εσωτερικών Γιώργο Δέδε, εξέτασε συνολικά 12 αιτήματα δήμων που αφορούν 26 χωριά και τοπικές κοινότητες της χώρας. Από αυτά, κατέληξε σε οκτώ χωριά, τα οποία πληρούσαν τα κριτήρια: Κοντομαρί Χανίων, Καλλικράτη Σφακίων, Μελάνθιο και Νίκη Δήμου Ορεστίδος, Ερμακιά Δήμου Εορδαίας και τρία χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου (Βοβούσα, Ηλιοχώρι και Λεπτοκαρυά). Η πρόταση της Επιτροπής θα εξεταστεί από το υπουργείο Εσωτερικών και με προεδρικό διάταγμα θα ενταχθούν στη λίστα των μαρτυρικών πόλεων και χωριών. Μάλιστα, με τη νέα προσθήκη οι μαρτυρικές πόλεις και τα χωριά θα φτάσουν τα 118 σε 53 καλλικρατικούς δήμους.
Η πρώτη πόλη που χαρακτηρίστηκε με νόμο μαρτυρική ήταν τα Καλάβρυτα το 1993. Εκεί, στις 13 Δεκεμβρίου 1943 οι κατοχικές δυνάμεις εκτέλεσαν 600 άνδρες άνω των 13 ετών και πυρπόλησαν τα σπίτια από τα οποία σώθηκαν δύο.
Οπως τονίζει στα «ΝΕΑ» ο δήμαρχος Καλαβρύτων και πρόεδρος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών Περιόδου 1940-1945 Γιώργος Λαζουράς, το 1997 ορίστηκε πως οι περιοχές δεν θα χαρακτηρίζονται μαρτυρικές πλέον με νόμο αλλά μέσω της Επιτροπής, «η οποία με απόφαση του υπουργείου συνεδριάζει σχεδόν κάθε χρόνο εξετάζοντας κατά μέσο όρο 10-15 αιτήματα τη φορά».
ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ. Η ολική καταστροφή κατοικιών από πυρπόληση, ανατίναξη ή βομβαρδισμό· η απώλεια του 10% επί του συνόλου του τοπικού πληθυσμού από ομαδικές ή μεμονωμένες εκτελέσεις, καθώς και από άλλες αιτίες, όπως τυφλοί πυροβολισμοί άμαχου πληθυσμού· η καταστροφή των κατοικιών που να προσεγγίζει το 80% επί του συνόλου τους από πυρπόληση, ανατίναξη ή βομβαρδισμό και απώλεια του πληθυσμού την περίοδο 1941-1944 που να προσεγγίζει το 10% επί του συνόλου από ομαδικές ή μεμονωμένες εκτελέσεις, λαμβανομένων υπόψη και των απόλυτων μεγεθών των απωλειών, είναι τα τρία βασικά κριτήρια πάνω στα οποία βασίζεται η Επιτροπή για να καταλήξει στις προτάσεις της.
Οπως συνέβη στο Δίστομο, που στις 10 Ιουνίου 1944 πυρπολήθηκε και 218 κάτοικοί του –άνδρες, γυναίκες και παιδιά –εκτελέστηκαν. «Διαφορετικά, θα έπρεπε να χαρακτηριστεί όλη η Ελλάδα μαρτυρική, καθώς εκείνη την περίοδο όλες οι περιοχές σε μεγάλο ή μικρό βαθμό είχαν απώλειες. Ενα από τα αιτήματα που έφτασε στην Επιτροπή ήταν κι αυτό της πόλης της Καλαμάτας, η οποία σε όλο το διάστημα της Κατοχής είχε 150 εκτελεσθέντες σε έναν πληθυσμό 30.000 κατοίκων», προσθέτει ο Γιώργος Λαζουράς. Από την Επιτροπή εξετάζονται, πάντως, ακόμη δύο αιτήματα, αυτά της Κρυοπηγής Πρεβέζης και της Μεγαλόπολης.
Το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών Περιόδου 1940-1945 ιδρύθηκε το 2000 με στόχο τη διατήρηση της μνήμης και την ανάδειξη των ολοκαυτωμάτων αλλά και τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων, η οποία είναι, όπως σημειώνει ο πρόεδρος του Δικτύου, συνεχής. «Κι αυτό που ζητάμε είναι να τεθεί το ζήτημα των αποζημιώσεων σε διακρατικό επίπεδο» λέει.
