Αναζήτηση
Είδηση 1η. Το 2014, η αλυσίδα Zara λάνσαρε πιτζάμες με οριζόντιες ρίγες κι έναν χρυσό σταυρό. Η εταιρεία υποστήριξε ότι εμπνεύστηκε την ιδέα από το τι θα φορούσε ένας σερίφης στο Φαρ Ουέστ. Το twitter όμως γέμισε από μηνύματα χρηστών που είπαν ότι το σχέδιο τούς θύμιζε τις στολές στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Είδηση 2η. Το 2016, μια ιστοσελίδα αναδημοσίευσε ένα κομμάτι για ένα εστιατόριο που για να προσελκύσει πελάτες ξεκίνησε μια εκστρατεία με σύνθημα «Ούτε και σ’ εμάς αρέσουν οι μαύροι». Ο ιδιοκτήτης, εκτός από ρατσιστής, είναι αντίθετος και στους γάμους των ομοφυλοφίλων.
Για να φτάσει η πρώτη είδηση τα 200 retweets χρειάστηκαν 7,3 ώρες. Για να φτάσει η δεύτερη είδηση τον ίδιο αριθμό retweets, χρειάστηκαν 4,2 ώρες. Η πρώτη είδηση ήταν αληθινή, η δεύτερη fake.
Δεν πρόκειται για μεμονωμένο γεγονός. Ερευνα του ΜΙΤ που δημοσιεύτηκε προχθές στο περιοδικό «Science», και αφορά την περίοδο από το 2006 που δημιουργήθηκε το twitter μέχρι το 2017, δείχνει ότι οι ψευδείς ειδήσεις έχουν 70% περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν στο twitter από τις πραγματικές. Τα fake news ταξιδεύουν πιο γρήγορα, πιο μακριά και πιο βαθιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τα true news.
Ποιος ευθύνεται; Τα ρομπότ του λογισμικού; Οχι, οι ερευνητές του ΜΙΤ απέσπασαν τα ίδια αποτελέσματα είτε χρησιμοποίησαν bots είτε όχι. Οι Ρώσοι; Ούτε, τα τρολ του Πούτιν δεν ασχολούνται με τις πιτζάμες του Zara. Ναι, το καταλάβατε: εμείς φταίμε. Εμείς οι πολίτες, όχι εμείς οι δημοσιογράφοι. Εμείς τσιμπάμε περισσότερο με τα παραμύθια παρά με την αλήθεια. Γιατί; Επειδή –διαπίστωσαν οι ερευνητές –τα πρώτα προκαλούν ισχυρά αισθήματα έκπληξης και αηδίας, ενώ η δεύτερη συνδέεται απλώς με προσδοκία, χαρά και λύπη. Η μόνη παρηγοριά είναι ότι τα fake news δεν επηρεάζουν εν τέλει τη συμπεριφορά μας τόσο πολύ. Ή μάλλον δεν επηρεάζουν τη συμπεριφορά των Αμερικανών, για τους Ελληνες δεν παίρνουμε όρκο.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η δουλειά που κάνει ο ιστότοπος ellinikahoaxes.gr όπου συγκεντρώνονται καθημερινά –με ονοματεπώνυμα –οι απάτες του Διαδικτύου. Αξίζει να δει κανείς πώς στήθηκε η «είδηση» για τη δήθεν δέσμευση των τραπεζικών λογαριασμών του Γιάννη Στουρνάρα και της συζύγου του. Ή ποιοι διακινούν και με ποιον τρόπο τα μεγαλύτερα fake news γύρω από τη σύλληψη των δύο ελλήνων στρατιωτικών στον Εβρο.
Ευθύνη για την αντιμετώπιση του φαινομένου έχουν ασφαλώς οι πλατφόρμες όπως το facebook και η Google, όπως έχει και το κράτος. Ηδη στην Ιταλία διδάσκεται σε ορισμένα σχολεία μάθημα για το πώς να ξεχωρίζεις την αλήθεια από το ψέμα. Ας μη γελιόμαστε όμως: εμείς είμαστε οι φορείς των ψευδών ειδήσεων, από εμάς πρέπει να ξεκινήσει και η αποστολή της εξυγίανσης. Είναι ζήτημα δημοκρατίας.
