Η τεχνολογία, ο υπεράνθρωπος, η ύβρις

Γνωρίζουμε από παλαιότερες επισκέψεις στη βιβλιοθήκη του φαντασιακού χωροχρόνου, αλλά και σε εμβληματικά πονήματα περί των καβαλιστών, ότι «Γκόλεμ ήταν το όνομα του ανθρώπου που δημιουργήθηκε από συνδυασμούς γραμμάτων· κατά λέξη σημαίνει άμορφος ή άψυχος σβόλος χώματος [. . . ] Ο Ελεάζαρ της Βορμς φύλαξε τη μυστική φόρμουλα για τη δημιουργία ενός Γκόλεμ. Οι περίπλοκες διαδικασίες καλύπτουν κάπου είκοσι τρεις σελίδες βιβλίου μεγάλου σχήματος και απαιτούν τη γνώση των «αλφαβήτων των 221 πυλών», που πρέπει να απαγγέλλονται για κάθε όργανο του Γκόλεμ. Η λέξη ΕΜΕΤ, που σημαίνει αλήθεια, πρέπει να χαραχτεί στο μέτωπό του. Για να εξαφανιστεί το δημιούργημα, αρκεί να αφαιρέσει κανείς το πρώτο γράμμα. Σχηματίζεται έτσι η λέξη ΜΕΤ, που σημαίνει θάνατος [. . . ] σ’ ένα βιβλίο που το έχει εμπνεύσει η άπειρη σοφία, τίποτε απολύτως δεν είναι τυχαίο –ούτε ο αριθμός των λέξεων, ούτε ακόμα και η διάταξη των γραμμάτων του. Αυτό πίστευαν οι καβαλιστές, που αφιέρωσαν τη σκέψη τους στο έργο της καταμέτρησης των γραμμάτων των Γραφών, φλογισμένοι από την επιθυμία να διαπεράσουν τα μυστικά του Θεού. Ο Δάντης διατύπωσε την άποψη ότι κάθε παράγραφος της Βίβλου έχει τέσσερα νοήματα: το κατά λέξη, το αλληγορικό, το ηθικό και το πνευματικό. Ο Ιωάννης Σκώτος Εριγένης, πιο κοντά στην αντίληψη του θείου, είχε ήδη πει ότι τα νοήματα των Γραφών είναι άπειρα, σαν τις αποχρώσεις της ουράς του παγονιού. Οι καβαλιστές είχαν δεχτεί αυτή την άποψη».

Σύνδεση με Μπόρχες

Παρέθεσα για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής ορισμένα ενδεικτικά, κατά λέξη, στοιχεία από το ομώνυμο κεφάλαιο του «Βιβλίου των φανταστικών όντων» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση του υπογράφοντος. Αλλωστε η πρόσφορη διασύνδεση του Γκόλεμ με το μπορχεσιανό κεκτημένο δηλώνεται και με την άμεση παραπομπή στο αφήγημα Funes el memorioso, ήτοι Φούνες ο μνήμων του μεγάλου αργεντινού συγγραφέα. Ιδίως όταν καταγράφονται με έμφαση οι εξαιρετικές ικανότητες της υπερμνησίας του σημερινού δημιουργήματος του Πιερ Ασουλίν.

Η ανάγκη της ανάδειξης του ανθρώπου σε ανακαινιστή και αποκλειστικό ρυθμιστή του βίου του, δηλαδή σε απροκάλυπτο δημιουργό, τον φέρνει κατά κανόνα στα μονοπάτια της ύβρεως. Η διαχείριση του εγώ στο μεταίχμιο απλώς δυνατών όρων ζωής και καταφανώς υπερφυσικών παραμέτρων συνιστά, ως γνωστόν, υπόθεση τόσο της επιστήμης εκείνης, η οποία αρνείται εκ των προτέρων να θέσει οποιαδήποτε όρια, «ηθικά» ή μη, στις έρευνές της, όσο και της λογοτεχνίας. Εκείνης ακριβώς που δεν διστάζει με τη σειρά της να πειραματίζεται ειδολογικά, με τον εαυτό της πάντα σε διέγερση. Η δε πεισματική καταστρατήγηση των όσων λογίζονται «κανονικότητα ζωής» και η συνεπακόλουθη κατάκτηση μιας απόλυτης υπέρβασης των τυπικών δυνατοτήτων του νου συνιστούν τις αφορμές ανάπτυξης του παρόντος κειμένου, το οποίο αποτυπώνει την αγωνία, τον τρόμο, τις αυταπάτες, αλλά και τον διακαή πόθο του προσώπου εκείνου που θέλει εμμανώς να καταστεί επιτέλους Υπεράνθρωπος. Την γέννηση του οποίου ασφαλώς θα ενέκρινε και ο Φρίντριχ Νίτσε. Ο πυρήνας αυτός των διηγητικών αναπτύξεων του Γκόλεμ διαφαίνεται μάλιστα από τις πρώτες κιόλας σελίδες του.

Πάντως, στην καθ’ ημάς Δύση, η φήμη του Γκόλεμ και η όλη μυθολογία, που συνδέεται άρρηκτα με αυτόν, οφείλεται κυρίως στο ομώνυμο μυθιστόρημα του αυστριακού συγγραφέα Γκούσταβ Μέιρινκ (Βιέννη 1868 – Στάρνμπεργκ 1932), έργο του 1915. O εν λόγω θεωρείται και δικαίως από τους αντιπροσωπευτικότερους εκπροσώπους της λογοτεχνίας του φανταστικού στον γερμανόφωνο χώρο. Σημειωτέον ότι το 1927 προσχώρησε στον βουδισμό της απόκλισης Μαχαγιάνα. Εναν αιώνα μετά, ο Πιερ Ασουλίν επαναφέρει το θέμα της θεαματικής μεταστοιχείωσης του ανθρώπου σε καθόλα λειτουργικό υπεράτομο. Δηλαδή σε μιαν οιονεί μονάδα ζωής, σαφώς υπεραυξημένη, προφανώς μετα-ουμανιστικών προδιαγραφών, όπου οι λειτουργίες του εγκεφάλου τελούνται σε υψηλότατο πεδίο εφαρμογών, εμφανώς απρόσιτο από τον κοινό νου, προσεγγίζοντας ό,τι παλαιότερα θα πίστευαν ότι συνιστούσε ουσίωση μιας συγκεκριμένης δαιμονικής διάστασης. Συγκρατώ ότι οι έμμεσες πλην σαφείς αναφορές στο ευρύτερο κεκτημένο των προγενεστέρων κειμένων του είδους προσδίδει στο παρόν, άρτια συγκερασμένο μυθιστόρημα, μια συναρπαστική ιδιότητα. Εννοώ αυτήν του πολυκειμένου.

Κοντολογίς, αποτελεί ένα υβρίδιο της ομολογουμένως έμπειρης γραφής ενός επαΐοντος. Διαβάζεται συνεπώς ως δοκίμιο για τις δυνατότητες της ύπαρξης να υπερβεί τα ίδια τα γνωστά της όρια, ως ευθύβολο θρίλερ, ως διεξοδική έκφανση ανιχνευτικής πλοκής, με αλλεπάλληλες ανατροπές, ως φουτουριστική, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο συγγραφέας, εκδοχή του αρχετυπικού εκείνου μυθολογήματός του, ως υπόμνηση, στο πλαίσιο της δημιουργικής πάντα γραφής, των ιατρικών ερευνών, οι οποίες προσανατολίζονται στην ακραία βελτίωση των λειτουργιών του εγκεφάλου, με τη βοήθεια τολμηρών, πρωτοποριακών χειρουργικών επεμβάσεων και της προσθήκης κατάλληλων εμφυτευμάτων, ιδιαίτερα συναρπαστικής απόδοσης.

«Μάθε να υποφέρεις»

Η δε εκούσια απομάκρυνση από συγγενείς και φίλους του δαιμόνιου, επιληπτικού, αήττητου παρά ταύτα σκακιστή Γκιστάβ Μεγιέρ, του χαρακτήρα δηλαδή που πρωταγωνιστεί στο παρόν Γκόλεμ, ο οποίος επιπροσθέτως καταζητείται σε πλείστες ευρωπαϊκές πόλεις από τις διωκτικές Αρχές ως ύποπτος φόνου και μάλιστα της συζύγου του, υπομνηματίζει συνειδητά, μεταξύ άλλων, τη μικροοδύσσεια του πρωταγωνιστή στη Φυγή του κυρίου Μοντ του Ζορζ Σιμενόν, τις κειμενικές αρετές της οποίας εξαίρει συχνά ο πολυβραβευμένος Τζον Μπάνβιλ. Κυκλοφορεί και στα ελληνικά σε μετάφραση της Αργυρώς Μακάρωφ από τις εκδόσεις της Αγρας. Ειδικότερα, στο μυθιστόρημα του Πιερ Ασουλίν, η πλήρης απεξάρτηση του Γκιστάβ Μεγιέρ από την υλικότητα των συναλλαγών, η πλήρης ακύρωση των δεσμών με τους οικείους του, η καταφυγή του σ’ έναν αδιαπραγμάτευτο ασκητισμό ώς και το ενδεχόμενο του σολοικισμού της αυτοχειρίας συναποτελούν τις ενδείξεις της συνειδητής αντίστασης του διαρκώς αναστοχαζόμενου διηγητικού ήρωα στην ανέκκλητη μετάλλαξή του. Δεν παύει εν τω μεταξύ να ισχυρίζεται ότι «το παν δεν είναι να είσαι δυστυχισμένος, πρέπει να ξέρεις να υποφέρεις» (βλ. σελ. 179).