Η Αίγυπτος και το Σινά του Φρεντ Μπουασονά

Ηταν 71 ετών. Από τους πιο φημισμένους και περιζήτητους του είδους του. Τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ωστόσο δεν του επέτρεπαν να απολαύσει τη δόξα του. Μια επαγγελματική πρόταση τον οδήγησε στην Αίγυπτο, μια χώρα που μόλις πριν από επτά χρόνια είχε κηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος, πλούσιο σε πολιτισμικούς θησαυρούς, μυστήριο και Ιστορία. Διαβατήριό του για να φτάσει ώς εκεί στάθηκαν τα φωτογραφικά λευκώματα με τα ταξίδια του στην Ελλάδα, τα οποία είχε εκδώσει. Το δέλεαρ των 667 χρυσών αιγυπτιακών λιρών ως προκαταβολή ήταν αρκετό για να βάλει την υπογραφή του στο συμβόλαιο, που από τη μια μεριά έφερε το όνομα του γενικού διευθυντή της ιδιωτικής τράπεζας του βασιλιά Φουάντ Α’, πασά Μοχάμεντ Ζακί ελ Ιμπραχί, κι από την άλλη το δικό του: Φρεντ Μπουασονά. Το ημερολόγιο έδειχνε 4 Απριλίου 1929. Και τις επόμενες ημέρες ο ελβετός φωτογράφος θα άφηνε πίσω του το Κάιρο για ένα ταξίδι ζωής στη χώρα των φαραώ. Ενα ταξίδι που θα γεννούσε τρία χρόνια αργότερα –πάνω στο αποκορύφωμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης –ένα από τα αριστουργηματικά βιβλία του. Αλλά κι ένα δυνατό εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας και διεθνούς προπαγάνδας στα χέρια των αιγυπτιακών Αρχών, υπό τον λιτό τίτλο «Egypte» (Αίγυπτος). Εκατό και πλέον καρέ από τα 200 που συμπεριλήφθηκαν στην πολυτελή εκείνη έκδοση (από τα περίπου 4.000 που τράβηξε ο Μπουασονά), μαζί με εικόνες από ένα επόμενο ταξίδι του στο Σινά, συνθέτουν την έκθεση «Ο Φρεντ Μπουασονά στην Αίγυπτο». Διοργάνωση του Μουσείου Μπενάκη, του Πανεπιστημίου Τεχνών του Λονδίνου και του Ιδρύματος Αγίας Αικατερίνης αποτελεί εμπλουτισμένη εκδοχή εκείνης που παρουσιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία του Λονδίνου, καθώς θα συμπεριλάβει καρέ που θα ταξιδέψουν στην Αθήνα από τη Γενεύη, το Λουξεμβούργο και τη Ζυρίχη, αλλά και σπανιότατες εκδόσεις από τη βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη. «Ο Μπουασονά είναι αγαπητός στο ελληνικό κοινό, αλλά μέσα από αυτή την έκθεση οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν μια όχι τόσο γνωστή πλευρά του» λέει ο δρ Γιώργης Μαγγίνης, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη και συνεπιμελητής της έκθεσης, μαζί με τις Οριάνα Μπάντλεϊ και Εβελίνα Γουόρνερ.

«Αν και βρίσκεται σε μια πολυφωτογραφισμένη και πολυσχεδιασμένη χώρα, όπως η Αίγυπτος, με την οποία ο δυτικός κόσμος είχε αποκτήσει εμμονή μετά την πρώτη συστηματική καταγραφή του πολιτιστικού της πλούτου από τον Ναπολέοντα στο μνημειώδες έργο “Description de l’ Egypt”, καταφέρνει με τα νέα μέσα που διαθέτει να συλλάβει το φως πολύ διαφορετικά και να δημιουργήσει μοντέρνες συνθέσεις με άξονα τη γεωμετρία αποδίδοντας την αγάπη του για το μνημειακό και τη στιγμή. Κοιτάζει το πανάρχαιο με τη μοντέρνα ματιά του ανθρώπου του Μεσοπολέμου».

ΤΟ «ΣΤΗΣΙΜΟ» ΤΩΝ ΒΕΔΟΥΙΝΩΝ. Από τα εμβληματικά μνημεία στο Καρνάκ ώς τις σκηνές της καθημερινότητας στις αγορές των πόλεων και στις οάσεις ο Μπουασονά ενδιαφέρεται για την τελειότητα. Και για να την πετύχει δεν διστάζει ακόμη και να «στήσει» ορισμένες σκηνές, όπως εκείνη με τους βεδουίνους που έχουν κατασκηνώσει τη νύχτα. «Τους έχει ζητήσει προφανώς να ανάψουν δύο φωτιές για να φωτιστούν σωστά και ο βράχος και η καμήλα. Οι νομάδες δεν είχαν κανένα λόγο να ξοδέψουν καύσιμη ύλη, στην προκειμένη περίπτωση κοπριά από τα ζώα τους, καθώς είναι ξεκάθαρο ότι μια εστία αρκούσε για να καλύψει τις ανάγκες τους. Επιπλέον φαίνεται πως προσέθεσε κάποια χημική ουσία στη φλόγα για να ενισχύσει τη λάμψη της» επισημαίνει ο δρ Μαγγίνης. Ποιος θα αρνιόταν μια δεύτερη φωτιά στον ελβετό απεσταλμένο της αιγυπτιακής ηγεσίας, όταν είχε δοθεί εντολή να του παρέχεται κάθε διευκόλυνση για να μπορέσει να αποτυπώσει το καλύτερο πρόσωπο της χώρας ώστε να εξυπηρετήσει τους πολιτικούς σκοπούς για τους οποίους προοριζόταν; Να αναδείξει, δηλαδή, το μεταποικιακό προφίλ της Αιγύπτου, ενισχύοντας τη δυναμική της ως ανεξάρτητου κράτους; Με τη «μαγική» φράση «Γκαλέτ ελ μάλεκ» (Με διαταγή του βασιλιά) άνοιγαν όλες οι πόρτες.

Κι εκείνος, εκμεταλλευόμενος τις διευκολύνσεις, αφού φωτογράφισε σοκάκια και πλατείες, αρχαιότητες και σύγχρονα κτίρια –με λεπτομέρεια αλλά και πανοραμικές λήψεις –στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια, όπως και όλους τους φημισμένους αρχαιολογικούς χώρους, επέλεξε στη συνέχεια να επισκεφθεί και τις οάσεις που δεν ήταν τόσο δημοφιλής τουριστικός προορισμός, όπως το Φαγιούμ και η Σβα.

Μετά την έκδοση του λευκώματος ο Μπουασονά θα επιστρέψει στην Αίγυπτο. Αυτή τη φορά θα αποτολμήσει μια φωτογραφική αποστολή προς το όρος Σινά, ακολουθώντας τη διαδρομή των Ισραηλιτών όπως καταγράφεται στην «Εξοδο». Κατά τη διάρκεια της αποστολής ο φακός του θα σταθεί στις βιβλικές τοποθεσίες όπως τις ταύτισε η ιερά παράδοση με στόχο να προχωρήσει σε μια δεύτερη έκδοση με τη χρηματοδότηση ενός έλληνα επιχειρηματία ονόματι Τρίκογλου, η οποία και δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Οι φωτογραφίες αυτές αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα της έκθεσης και ξεχωρίζουν για δύο λόγους, όπως επισημαίνει ο δρ Μαγγίνης. «Ο πρώτος είναι ότι ο Μπουασονά κατάφερε να αποτυπώσει ένα τοπίο άχρονο και έναν τρόπο ζωής μοναδικό. Είναι σημαντικό ότι δεν στέκεται στις εικόνες και τα ευαγγελιστάρια, αλλά ότι διακρίνει πως το πιο πολύτιμο που συναντά στο όρος Σινά είναι ο τρόπος ζωής, τον οποίο απαθανατίζει και με μια ελαφριά δόση χιούμορ. Ο δεύτερος σχετίζεται με το ότι στα καρέ του Σινά και ειδικά στα έργα τέχνης χρησιμοποιεί χρώμα. Δεν ξέρουμε ακριβώς τον λόγο που επιλέγει την έγχρωμη φωτογραφία, αλλά μοιάζει να πειραματίζεται».