Η ανακοίνωση του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για την επιβολή δασμών 25% στις αμερικανικές εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου, έχουν προκαλέσει παγκόσμια κατακραυγή.

Το Reuters εξηγεί πώς η Ουάσινγκτον ίσως προσπαθήσει να δικαιολογήσει τους δασμούς στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, του οποίου ρόλος είναι να ελέγχει την τήρηση των συμφωνηθέντων κανόνων ελεύθερου εμπορίου, καθώς και πώς ίσως αντιμετωπίσει το θέμα ο ΠΟΕ.

Ούτε κουβέντα στον ΠΟΕ

Οι δασμοί, που ανακοινώθηκαν από τον Τραμπ αλλά δεν έχουν γνωστοποιηθεί επισήμως στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, θα αφορούν το χάλυβα και το αλουμίνιο που εισάγεται στις ΗΠΑ από ολόκληρο τον κόσμο.

Παρόλο που οι ΗΠΑ έχουν αρνηθεί να δηλώσουν τους δασμούς στον ΠΟΕ, μπορεί να βρεθούν στη δικαιοδοσία του οργανισμού εάν οι εμπλεκόμενες χώρες παραπονεθούν.

Αν και ο Τραμπ έχει πει ότι κάποιες χώρες όπως ο Καναδάς και το Μεξικό θα εξαιρεθούν, οι δασμοί απειλούν να δημιουργήσουν τον κίνδυνο ο υπόλοιπος κόσμος να βρεθεί αντιμέτωπος με υπερβάλλουσα προσφορά χάλυβα και αλουμινίου.

Το χαρτί του Τραμπ «Εθνική Ασφάλεια»

Ο Τραμπ δικαιολόγησε τους δασμούς, επικαλούμενος μια ρήτρα «εθνικής ασφάλειας» βάσει του Κεφαλαίου 232 της Πράξης Ανάπτυξης Εμπορίου των ΗΠΑ του 1962, που είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται από τότε που ο ΠΟΕ δημιουργήθηκε το 1995.

Η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) του ΠΟΕ δεν επιτρέπει εξαίρεση από τους κανόνες του για λόγους εθνικής ασφάλειας.

Ωστόσο, η εθνική ασφάλεια ποτέ πριν δεν έχει χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα σε μια διαμάχη του ΠΟΕ, αν και αναμένεται να τεθεί στην τωρινή διαμάχη μεταξύ του Κατάρ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Δικηγόροι εμπορικού δικαίου μιλούν για την εθνική ασφάλεια ως «μια πυρηνική επιλογή» ή έναν «συστημικό κίνδυνο» – διότι εάν γίνει καθιερωμένη πρακτική, θα καταρρεύσει η πειθαρχία στον ΠΟΕ και καμία χώρα δεν θα δεσμεύεται από τους διεθνείς κανόνες εμπορίου.

Μπορείς να κερδίσεις το επιχείρημα της «Εθνικής Ασφάλειας»;

Σε συνεδρίαση του ΠΟΕ για την περίπτωση του Κατάρ πέρυσι, Αμερικανός διπλωμάτης δήλωσε ότι εάν γίνει επίκληση της εθνικής ασφάλειας, η διαδικασία του ΠΟΕ για τη διευθέτηση μιας διαμάχης ουσιαστικά τελειώνει, και τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να επιλύσουν το θέμα αλλού ή να χρησιμοποιήσουν την ‘επιρροή’ του γενικού γραμματέα του ΠΟΕ ή άλλου τρίτου μέρους προκειμένου να την επιλύσουν.

Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο φαίνεται πως η Ουάσινγκτον αναμένει να αντιμετωπίσει την όποια πρόκληση από την πλευρά του ΠΟΕ στους δασμούς της, αλλά οι δικηγόροι βλέπουν κενά στην περίπτωση των ΗΠΑ, εν μέρει λόγω των φαινομενικά ασαφών εξαιρέσεων του Τραμπ.

Επιπρόσθετα, ενώ η κυβέρνηση λέει ότι χρειάζεται την εγχώρια παραγωγή για τεθωρακισμένα και πολεμικά πλοία, μεγάλο μέρος του φορολογούμενου χάλυβα και αλουμινίου δεν έχει στρατιωτική χρήση. Το ίδιο το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας έχει ταχθεί υπέρ μόνο ειδικά στοχευμένων δασμών στον χάλυβα και της καθυστέρησης επιβολής δασμών στο αλουμίνιο.

Ο αναλυτής σε θέματα εμπορικής πολιτικής Σάιμον Λέστερ από το Cato Institute βρήκε τα πρωτότυπα προσχέδια για τη συμφωνία GATT του 1947, στα οποία οι ΗΠΑ προειδοποιούν κατά εμπορικών πολιτικών «που έχουν στην πραγματικότητα εμπορικό στόχο… υπό το πρόσχημα της ασφάλειας».

Τι είδους δασμοί είναι;

Πολλοί ειδικοί σε θέματα εμπορίου λένε ότι οι δασμοί των ΗΠΑ φαίνεται να εμπίπτουν στην κατηγορία των «μέτρων προστασίας» – ένα είδος προστασίας έκτακτης ανάγκης που επιτρέπεται σε περίπτωση που μια ξαφνική, απρόβλεπτη και ζημιογόνος αύξηση των εισαγωγών απειλεί σοβαρά να βλάψει μια συγκεκριμένη βιομηχανία.

Το εάν πρόκειται ή όχι για μέτρα προστασίας, δεν εξαρτάται από τον Τραμπ. Ο ΠΟΕ έχει ήδη αποφανθεί στο παρελθόν ότι η χώρα που επιβάλλει μια συγκεκριμένη εμπορική πολιτική δεν μπορεί να αποφασίσει ποιο τμήμα των κανόνων του ΠΟΕ πρέπει να διέπει την πολιτική αυτή. Εξαρτάται από το «περιεχόμενο και την ουσία» της ίδιας της πολιτικής.

Γιατί έχει σημασία;

Εάν πρόκειται για μέτρα προστασίας, οι δασμοί του Τραμπ ίσως να μην καλύπτονται από την εξαίρεση για λόγους εθνικής ασφάλειας, η οποία ισχύει για τους κανόνες της GATT του ΠΟΕ, αλλά όχι ρητά για τη συμφωνία περί μέτρων προστασίας.

Ευτυχώς για τον Τραμπ, οι έλεγχοι και η αντιστάθμιση στα μέτρα προστασίας είναι αδύναμοι, επιτρέποντας σε μια χώρα να ζητήσει αποζημίωση μόνο μετά από τρία χρόνια. Ωστόσο, αυτή η τριετής αναμονή ισχύει μόνο εάν οι δασμοί πληρούν τα πρότυπα της συμφωνίας του ΠΟΕ περί μέτρων προστασίας – και οι επικριτές του Τραμπ λένε ότι δεν ισχύει αυτό στην περίπτωση των αμερικανικών δασμών.

Εάν έχουν δίκιο, μια χώρα που επηρεάζεται με αθέμιτο τρόπο από τους δασμούς μπορεί να προχωρήσει άμεσα σε αντίποινα, επιβάλλοντας εμπορικές κυρώσεις για να εξισορροπήσει τη ζημία που προκλήθηκε από τα μέτρα προστασίας. Και δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για επιχειρήματα περί «εθνικής ασφάλειας» που να εμποδίσει τέτοιου είδους κινήσεις.

Εντούτοις, τα αντίμετρα θα μπορούσαν γρήγορα να μετατραπούν σε μια εμπορική μάχη του τύπου «οφθαλμός αντί οφθαλμού» υπονομεύοντας το βασισμένο σε κανόνες σύστημα που διέπει το παγκόσμιο εμπόριο για σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα.