«Το μεγαλύτερο λάθος της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι δεν έχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο προτάσεων προς την ΕΕ για το τι είναι απαραίτητο να γίνει για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στα νησιά», διαμηνύει μέσω συνέντευξής του στα «ΝΕΑ» ο επικεφαλής του thinktank European Stability Initiative (ESI) Τζέραλντ Κνάους, ο οποίος θεωρείται ο ιθύνων νους της συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Αγκυρας για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία. Καλεί τον Αλέξη Τσίπρα να σχεδιάσει ένα συγκεκριμένο πλάνο, στο οποίο «να απαριθμούνται οι δεσμεύσεις της Ελλάδας για τη διαχείριση των μεταναστών στα ελληνικά νησιά και σε αντάλλαγμα να προτείνει τι χρειάζεται από την ΕΕ για να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο». Ο Κνάους ταξιδεύει συνεχώς μεταξύ Βερολίνου, Χάγης, Βρυξελλών, Αθήνας και Ρώμης, παρακολουθώντας από κοντά το Μεταναστευτικό. Δύο χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας, στις 18 Μαρτίου 2016, θεωρεί ότι η εφαρμογή της παραμένει «βαθιά ανεπαρκής».
Πώς αξιολογείτε τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας δύο χρόνια μετά την υπογραφή της;
Από κάθε άποψη η εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας είναι βαθιά ανεπαρκής. Από την υποδοχή μέχρι τον χρόνο λήψης αποφάσεων για τις αιτήσεις ασύλου, από τη συνεργασία μεταξύ της ελληνικής υπηρεσίας ασύλου και της ευρωπαϊκής ΕΑΣΟ μέχρι τις επιστροφές στην Τουρκία, οι δράσεις υποφέρουν από κακή διαχείριση, έλλειψη διαφάνειας και απουσία σοβαρής συζήτησης για το πώς θα βελτιωθούν, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να στοιβάζονται σε άθλιες συνθήκες κράτησης στα ελληνικά νησιά.
Η αποτυχία είναι συλλογική και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Είναι αδύνατον να αντιμετωπίσει η Ελλάδα μόνη της την κατάσταση, αλλά και χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο με συγκεκριμένες προτάσεις από την ελληνική κυβέρνηση η ΕΕ δεν μπορεί να δράσει όπως πρέπει. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει καταρχάς να ορίσει έναν ρεαλιστικό αριθμό θέσεων φιλοξενίας. Δεύτερον, θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν θα μένουν πάνω από δύο μήνες στα νησιά. Είναι απαραίτητο η διαχείριση των αιτήσεων ασύλου, με τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις και τις εφέσεις, να ολοκληρώνονται σε δύο μήνες, όπως γίνεται στην Ολλανδία. Αφού η Ελλάδα ξεκαθαρίσει τα ζητήματα αυτά, τότε να ζητήσει από την ΕΕ την ανάλογη συμβολή.
Επανειλημμένα ευρωπαίοι αρμόδιοι ακόμη και ηγέτες έχουν επιρρίψει ευθύνες στην ελληνική κυβέρνηση.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η ΕΕ έχουν κάνει σοβαρά λάθη. Το μεγαλύτερο λάθος της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι δεν έχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο προτάσεων προς την ΕΕ για το τι είναι απαραίτητο να γίνει για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στα νησιά. Παράλληλα, η ΕΕ έχει κάνει το λάθος να αμελήσει να δεσμευτεί πώς θα βοηθήσει την Ελλάδα. Είναι απολύτως απαραίτητο να σχεδιάσει ο Αλέξης Τσίπρας ένα πλάνο, στο οποίο να απαριθμούνται οι δεσμεύσεις της Ελλάδας για την επιτάχυνση των διαδικασιών και την αύξηση των επιστροφών στην Τουρκία, στο οποίο θα ζητά την παροχή εγγυήσεων για την τύχη όσων επιστρέφουν, και σε αντάλλαγμα θα προτείνει τι χρειάζεται από την ΕΕ για να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο.
Ποιο ζήτημα θεωρείτε κρισιμότερο; Την αύξηση των επιστροφών στην Τουρκία;
Υπάρχει πρόβλημα καθυστερήσεων στις διαδικασίεςαπό την ελληνική πλευρά. Ποιος ο λόγος να γίνονται οι συνεντεύξεις σε αιτούντες άσυλο από ανθρώπους της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Ασυλο, κατά τις οποίες το ενενήντα τοις εκατό των περιπτώσεων κρίνεται ότι πρέπει να επιστρέψουν στην Τουρκία, και η ελληνική Υπηρεσία Ασύλου να απορρίπτει συστηματικά τις αποφάσεις της EASO; Πρέπει να γίνει δημόσια συζήτηση επί του θέματος, αλλιώς σπαταλούνται πόροι χωρίς αποτέλεσμα. Πέρυσι ελήφθησαν 22.500 αποφάσεις για άσυλο, εκ των οποίων 12.000 ήταν αρνητικές. Αν οι διαδικασίες διαρκούσαν δύο μήνες τότε οι άνθρωποι αυτοί θα επέστρεφαν στην Τουρκία. Αντίθετα, συσσωρεύονται σε άθλιες συνθήκες στα νησιά. Η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει σοβαρή κρίση. Μέχρι το τέλος του 2017 και από την αρχή της εφαρμογής της συμφωνίας ΕΕ – Αγκυρας επέστρεψαν στην Τουρκία λιγότερα από 1.500 άτομα. Αυτό σημαίνει λιγότεροι από 70 τον μήνα, αριθμός μικρότερος από τις αφίξεις που καταγράφηκαν ημερησίως στο τέλος της περυσινής χρονιάς.
Οταν ο Ερντογάν επισκέφθηκε την Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση συζήτησε τη δυνατότητα επιστροφών και από τα hotspots της ηπειρωτικής χώρας.
Δεν είναι ξεκάθαρο τι συζητήθηκε. Αλλά δεν είναι αυτό το κύριο πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η καθυστέρηση στη λήψη των αποφάσεων. Η μεταφορά από τα νησιά απλά ενθαρρύνει περισσότερες αφίξεις.
Είναι, όμως, δυνατόν να «τρέξουν» οι επιστροφές με δεδομένες τις σημερινές εντάσεις που προκαλεί η Τουρκία;
Η ένταση στις σχέσεις δεν διευκολύνει. Αλλά η Τουρκία ενδιαφέρεται για τη διαχείριση των μεταναστών. Ξέρει ότι είναι προς το συμφέρον της και η ΕΕ επενδύσει δισεκατομμύρια στη χώρα. Αλλά θα πρέπει και η ΕΕ να συνειδητοποιήσει ότι εκτός από την οικονομική βοήθεια χρειάζεται να ανταποκριθεί με πιο γενναιόδωρο τρόπο στις υποσχέσεις που αφορούν το πρόγραμμα για την επανεγκατάσταση μεταναστών από την Τουρκία σε χώρες της ΕΕ. Γενικότερα, η ΕΕ χρειάζεται ένα υψηλά ιστάμενο πολιτικό πρόσωπο το οποίο θα αναλάβει ρόλο πολιτικού ενδιάμεσου με εντολή να επιλύνει τα προβλήματα μεταξύ Βρυξελλών, Βερολίνου, Αγκυρας και Αθήνας όσον αφορά στην εφαρμογή της συμφωνίας. Η τοποθέτηση ενός τέτοιου προσώπου είναι απαραίτητη για να τρέξει σωστά η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας.
