Ο συγγραφέας στη σημείωση η οποία προηγείται του μυθιστορήματος γράφει μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «Είναι η ιστορία μιας πολεμικής οικογένειας, που ήρθε από την Ηπειρο στις Σπέτσες με τη στρατιά του Μοροζίνι το 1685. Σε όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η οικογένεια αυτή πολέμησε αδιάλλακτα τους κατακτητές, ενώ όλοι ανεξαιρέτως οι γόνοι της, τρεις γενιές ταυτόχρονα, συμμετείχαν στο έπος του ’21, στη στεριά και στη θάλασσα. Μετά τον φόνο της Μπουμπουλίνας από τον τρίσπαππό μου Χριστόδουλο Κούτση το 1825, οι γόνοι του μετανάστευσαν λόγω της βεντέτας στη Λακωνία, όπου εξελίχθηκαν σε ισχυρούς γαιοκτήμονες. Η ζωή τους υπήρξε γεμάτη ανατροπές και απροσδόκητα γυρίσματα της τύχης… Τα περιστατικά που αναφέρονται είναι αληθινά, τα πρόσωπα είναι υπαρκτά και καταγράφονται με τα ακριβή τους ονοματεπώνυμα».
Κλειστή σφαίρα
Ο τίτλος του βιβλίου αποδεικνύεται αφαίρεση, η οποία συγκεκριμενοποιείται στον εκάστοτε αντιπρόσωπο της οικογένειας Κούτση που εμφανίζεται στο προσκήνιο. Πρόκειται για μακροχρόνια και αφοσιωμένη έρευνα με τη μορφή ιστορικού μυθιστορήματος. Κατά συνέπεια, διακρίνεται και από πρακτικές οι οποίες ελέγχονται ως αντιμυθιστορηματικές. Η πρώτη είναι η ελαχιστοποίηση της μυθοπλασίας. Η δεύτερη είναι η μονολογικότητα. Η διαλογικότητα η οποία συνιστά, κατά τον Μιχαήλ Μπαχτίν, καταστατικό στοιχείο στο μυθιστόρημα, καθιστώντας τις λέξεις και τις φράσεις πεδία διαπάλης ανταγωνιστικών θεωριών και στάσεων απέναντι στην πραγματικότητα, περιορίζεται εδώ στον μέγιστο βαθμό. Η ετερογλωσσία αίρεται, καθώς το κείμενο αρτιώνεται και αποστρογγυλώνεται με τρόπο ώστε να διαμορφώνει μία ιδιότυπη κλειστότητα, η οποία αντλεί την αυθυπαρξία και την απομόνωσή της από τον λογοκεντρισμό του σημείου του «άρχοντα», που καθορίζει και νοηματοδοτεί όλα τα υπόλοιπα γλωσσικά σημεία. Ετσι στο βιβλίο κατισχύει μία συγκεκριμένη αντίληψη για τα πράγματα. Γνωστά και πολλά άγνωστα γεγονότα συσσωρεύονται και δραματοποιούνται μέσα από μία μεγεθυντική προοπτική και συγκροτούν το σύνολο μίας παρελθοντικής εποχής υπερανθρώπων. Αυτός ο ελληνοκεντρικός υπερανθρωπισμός που αποτελεί μία κλειστή σφαίρα ανταποκρίνεται στον ιλιαδικό κόσμο, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τον υπερθετικό ηρωισμό και ο οποίος απομακρύνεται από την εκάστοτε πραγματικότητα μέσω της επικής απόστασης.
Δείγμα τάσης
Ομως το να υπονομεύει ένα μυθιστόρημα τη μυθιστορηματική διάστασή του συνιστά και παλαιόθεν αλλά ιδιαίτερα στο σύγχρονο πλαίσιο του μεταμοντερνισμού λογοτεχνικά έννομη τακτική. Με την αποδόμηση των μεγάλων αφηγήσεων, την κατάτμηση της Ιστορίας σε ιστορίες και την αντιμετώπιση της τελευταίας ως κειμένου επιδεχομένου ερμηνεία, τα όρια μεταξύ των επιστημών του παρελθόντος και της δημιουργικής ανασύστασής του βρίσκονται υπό αίρεση. Συνακόλουθα, η πλοκή στον Αρχοντα με τα πολλά πρόσωπα συμμορφώνεται προς τη γραμμικά προχωρητική κίνηση ενός χρονικού και διαρθρώνεται βάσει των σχετικών πηγών και της βιβλιογραφίας που παρατίθενται στο τέλος του βιβλίου. Σε αντίθεση με το εμβληματικό για τη Λίντα Χάτσον γένος της ιστοριογραφικής μεταμυθοπλασίας, στο οποίο αναδεικνύεται συστηματικά η προβληματική της έννοιας της ιστορικότητας, εδώ η κατίσχυση της μονολογικότητας ευνοεί την παγίωση μίας συγκεκριμένης εκδοχής της Ιστορίας. Η συμπερίληψη όμως σε αυτή την εκδοχή τόσο των κύριων και διασταυρωμένων γεγονότων όσο και των επιμέρους και ανεκδοτολογικών, με περιφανέστερο παράδειγμα για τα δεύτερα την ερωτική αντιζηλία του Χριστόδουλου Κούτση που έγινε η αιτία του φόνου της Μπουμπουλίνας, επαναφέρει την ένταση ανάμεσα στην αλήθεια και στην καταγραφή του παρελθόντος. Η εκμετάλλευση άλλωστε ανεκδοτολογικού και άγνωστου υλικού συνδέει το προκείμενο έργο με την επίσης μεταμοντέρνα θεωρία και τις μεθόδους του Νέου Ιστορικισμού, στον οποίο η λογοτεχνία συνδυάζεται με τη μη λογοτεχνική γραμματεία, όπως τα ημερολόγια, οι αναφορές και τα πρακτικά. Τέλος, ο Αρχοντας με τα πολλά πρόσωπα αποτελεί δείγμα μίας γενικότερης τάσης και στον ελληνικό πλέον χώρο μυθιστορηματοποίησης του δοκιμίου και της πραγματείας.
Κειμενικό ξυράφι
Υφολογικά η αφηγηματική οικονομία αποβλέπει στην αυστηρή περιστολή του λόγου, σαν ένα κειμενικό ξυράφι του Οκαμ. Τα γεγονότα αποδίδονται συνοπτικά και παρατακτικά, ενώ οι εκτενέστερες σκηνές και τα επεισόδια σαρώνονται εξίσου από τη φειδωλή εποπτεία και διέπονται συχνά από την ενεστωτική εγρήγορση, ώστε επιβάλλεται ένας αδιάπτωτος ρυθμός. Οι επάλληλες παρεκβάσεις έχουν τη θετική συνέπεια της πληθωριστικής συγκέντρωσης στοιχείων, τα οποία πριμοδοτούν την επική κλειστότητα του κειμένου.

ΜελέτηςΗ. Μελετόπουλος

Ο άρχοντας με τα πολλά πρόσωπα

Χρονικό μιας οικογένειας, 1685-1920

Εκδ. Καπόν, Αθήνα 2017, σελ. 479

Τιμή: 24,50 ευρώ

Τελευταία Νέα