Στα χρόνια των διαφυλετικών – διακρατικών υιοθεσιών, οι άνθρωποι που φέρουν το φορτίο της εγκατάλειψης στη χώρα μας μόνοι ψάχνουν. Μέχρι να τεθεί σε εφαρμογή το νέο σχέδιο νόμου που θα διευκολύνει την αναζήτηση των βιολογικών γονέων.
Κατά πόσο όμως τελικά τα νέα Μέτρα Προώθησης Αναδοχής και Υιοθεσίας θα μπορέσουν να βοηθήσουν τα «παιδιά της καρδιάς» που αναζητούν τις ρίζες τους και να ανακόψουν τις αγοροπωλησίες βρεφών;
Αναζητήσαμε απαντήσεις στο κέντρο της Αθήνας, στα γραφεία του ΣΕΑΣΥΠ (Σύλλογος Ερευνας και Αποκάλυψης Στοιχείων Υιοθετημένων Παιδιών). Το ραντεβού μας με την πρόεδρο Μαίρη Σελέκου και τον αντιπρόεδρο Στέλιο Καλκανάκο συνέπεσε με την επίσκεψη μιας γυναίκας που αναζητούσε το χαμένο παιδί της. Η Νότα Μαυραγάνη είχε γεννήσει πριν από περίπου τριάντα χρόνια σε μια κλινική στην ελληνική πρωτεύουσα. Τότε της είπαν πως το βρέφος της πέθανε λίγο μετά τη γέννα. Το πίστεψε εξαιτίας της άσχημης ψυχολογικής της κατάστασης, αν και δεν το είδε ποτέ νεκρό. Σήμερα πιστεύει πως το παιδί πουλήθηκε σε άλλη οικογένεια με τη μέθοδο της εικονικής γέννας.
Τι μπορεί να γίνει σήμερα για ανάλογες περιπτώσεις ώστε να επουλωθεί το τραύμα της εγκατάλειψης; Θα μπορέσει το γράμμα του νόμου να αντιμετωπίσει τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας και των ισχυόντων θεσμικών πλαισίων;
Αν δεν συμπεριληφθούν αναδρομικά όλες οι υιοθεσίες του 20ού αιώνα στο Εθνικό Μητρώο Υιοθεσιών, αν δεν δημιουργηθεί μια πλατφόρμα DNA όπως στις ΗΠΑ, τότε δεν θα αλλάξει τίποτα για όσους μάταια ψάχνουν σε ληξιαρχεία και υπηρεσίες. Αυτό υποστηρίζουν στον ΣΕΑΣΥΠ.
Ανάγκη για εθνικό μητρώο
«Εμείς ζητούμε να μπουν και οι παλιές υιοθεσίες στο Εθνικό Μητρώο, όχι μόνο οι νέες, έτσι ώστε να μπορεί να βρει όποιος θέλει τις ρίζες του. Και απαιτούμε την άμεση θεσμοθέτηση των προτάσεών μας και την άμεση εφαρμογή νόμου για να λυθεί αξιοπρεπώς το πρόβλημα χιλιάδων ανθρώπων που αναζητούν τις ρίζες τους και να μη χρειάζονται πια σύλλογοι όπως εμείς. Να μην είναι δηλαδή πλέον ζήτημα εθελοντισμού αλλά κρατικής μέριμνας» τονίζει η Μαίρη Σελέκου, πρόεδρος του Συλλόγου, ο οποίος έχει βοηθήσει κατά τη διάρκεια της 20χρονης λειτουργίας του εκατοντάδες υιοθετημένους να εντοπίσουν τις βιολογικές τους οικογένειες.
Ο ΣΕΑΣΥΠ –όπως μας ενημερώνει –ζήτησε πρόσφατα εγγράφως από τη Θεανώ Φωτίου τη δημιουργία τριών μεγάλων εθνικών βάσεων δεδομένων, οι οποίες θα διευκολύνουν τη διαδικασία της έρευνας της βιολογικής καταγωγής για όσους έχουν υιοθετηθεί, αλλά και τον εντοπισμό των παρανόμως υιοθετημένων παιδιών που απήχθησαν από μαιευτικές κλινικές και ιδρύματα χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων τους. Συγκεκριμένα, ζήτησε τη δημιουργία ενός ψηφιοποιημένου Εθνικού Μητρώου Υιοθεσιών που θα αφορά όλες τις υιοθεσίες από το 1945 έως σήμερα, το οποίο θα συγκεντρώσει στοιχεία όπως οι αριθμοί των δικαστικών αποφάσεων που κηρύσσουν την υιοθεσία, οι δομές στις οποίες φιλοξενήθηκε ένα παιδί προτού υιοθετηθεί, καθώς και τα υπάρχοντα στοιχεία τόσο των θετών όσο και των βιολογικών συγγενών του. Τόνισε την αναγκαιότητα της δημιουργίας μιας Ψηφιακής Εθνικής Βάσης DNA, η οποία θα συγκεντρώνει και θα διασταυρώνει τα αποτελέσματα των αναλύσεων DNA υιοθετημένων παιδιών που αναζητούν τις βιολογικές οικογένειές τους και οικογενειών που αναζητούν τα αρπαγέντα και παρανόμως υιοθετηθέντα μέλη τους.
«Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, θα πρέπει να δημιουργηθεί αυτή η πλατφόρμα γενετικού υλικού, να υποχρεωθούν οι κλινικές να δώσουν τα αρχεία τους και να γίνει έλεγχος DNA σε όλα τα παιδιά που γεννήθηκαν σε σπίτια» μας εξηγεί ο Στέλιος Καλκανάκος, ο οποίος ακόμα και σήμερα αναζητεί τη βιολογική του μητέρα. Ο ίδιος με την πρόεδρο του ΣΕΑΣΥΠ –και οι δυο τους υιοθετημένοι –γνωρίζουν την όλη διαδικασία από ιδία πείρα. Γι’ αυτό και το 1996 αποφάσισαν να ιδρύσουν τον Σύλλογο έτσι ώστε να υπάρχει ένας φορέας εκπροσώπησης και αναζήτησης στοιχείων, που μέχρι τότε «λόγω απορρήτου δεν μπορούσαμε να μάθουμε».
Η ταρίφα και τα κυκλώματα
Είναι γνωστό πως εκατοντάδες παιδιά έχουν δοθεί παράνομα για υιοθεσία από το 1960. Οπως είναι γνωστά τα κυκλώματα που δρουν από το 1980 στη χώρα μας και προωθούν μωρά από την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, ενώ σε αυτό το λαθρεμπόριο εμπλέκονται πάντα και οι Ρομά. Οσο για τις τιμές; Πριν από την κρίση ένα βρέφος πωλούνταν μέχρι και 40.000 ευρώ, ενώ σήμερα οι τιμές έχουν μειωθεί κατά το ήμισυ. Στην πραγματικότητα οι βιολογικές μητέρες –οι οποίες βρίσκονται σε απόγνωση –δεν λαμβάνουν παρά ελάχιστο τμήμα από αυτό το ποσό. Τα κυκλώματα συνεχίζουν να θησαυρίζουν ενώ χιλιάδες παιδιά –σήμερα ενήλικοι –διασχίζουν το κατώφλι του ΣΕΑΣΥΠ με το αίτημα είτε να βρουν τους γεννήτορές τους είτε τα κλεμμένα τους παιδιά.
Αυτό δεν σημαίνει πως το θέμα δεν συνεχίζει να είναι ταμπού. «Οι άνθρωποι κρύβονται. Τα υιοθετημένα παιδιά ούτε λάικ δεν κάνουν στη σελίδα» σχολιάζει ο Στέλιος Καλκανάκος. Κατά πόσο οι τροποποιήσεις στον θεσμό της αναδοχής μπορούν να πλήξουν την ιδρυματοποίηση; Θα μειωθεί η γραφειοκρατία; Κρύβει άραγε κινδύνους το πρόγραμμα «Ανάδοχη Πρώτη Αγκαλιά»;
Το βέβαιο είναι πως το φροϊδικό οικογενειακό μυθιστόρημα επανεγγράφεται –με νέους όρους –σε κάθε κοινωνία και σε κάθε εποχή, όπου αναδύονται πάντα νέες μορφές γονεϊκότητας. Κάποιοι φοβούνται πως οι τροποποιήσεις στον θεσμό της αναδοχής θα συμβάλουν στη μετάβαση από την εποχή των βρεφοκομείων στην μπίζνα τον ανάδοχων οικογενειών. «Θέλουν να αντικαταστήσουν τα βρεφοκομεία με τις ανάδοχες οικογένειες έτσι ώστε να πηγαίνουν εκεί οι επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Υπάρχει μια οδηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την κατάργηση των βρεφοκομείων. Αλλά εδώ υπάρχει ο κίνδυνος για τη δημιουργία εταιρειών αναδόχων. Αν δημιουργείται σχέση που στηρίζεται στο χρήμα, υπάρχει ο φόβος οι ανάδοχες οικογένειες θα καθυστερούν να δώσουν τα παιδιά για υιοθεσία». Αυτόν τον φόβο εκφράζει στα «ΝΕΑ» ο Στέλιος Καλκανάκος, ενώ η Μαίρη Σελέκου υποστηρίζει πως «το ερώτημα είναι πώς και ποιος θα διαχειρίζεται την αναδοχή. Χρήματα έπαιρναν και οι εξωτερικοί τροφοί».
Τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο
Από τη μεριά του το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έχει θέσει ως πρωταρχικό του στόχο την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών, είτε πρόκειται για βρέφη εγκαταλελειμμένα στα δημόσια νοσοκομεία είτε για τα παιδιά που διαβιούν στα ιδρύματα. Επιμένουν πως οι διαδικασίες υιοθεσίας και αναδοχής παιδιών επιταχύνονται έτσι ώστε να ιδρύματα σύντομα να αδειάσουν.
Οσο για το τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο; Τη δημιουργία τριών Εθνικών Μητρώων: Μητρώο παιδιών προς αναδοχή – υιοθεσία, Μητρώο υποψήφιων αναδόχων ή θετών γονέων, Μητρώο εγκεκριμένων υιοθεσιών και αναδοχών. Ο ΣΕΑΣΥΠ εκφράζει την αμφιβολία για το κατά πόσο θα συνεργαστούν οι υπηρεσίες μεταξύ τους έτσι ώστε να συγκεντρωθούν όλα τα στοιχεία.
«Εχουμε υιοθετημένους με ελλιπή στοιχεία γιατί η μια υπηρεσία δεν ενημερώνει την άλλη. Η πραγματοποίηση ενός τέτοιου έργου προϋποθέτει τις συντονισμένες προσπάθειες διαφορετικών υπηρεσιών και ιδρυμάτων».
Αξίζει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με τα παγκόσμια ερευνητικά στοιχεία υπάρχει υπερ-αντιπροσώπευση των υιοθετημένων παιδιών σε υπηρεσίες της ψυχικής υγείας. Αντιμετωπίζουν δηλαδή κυρίως ως έφηβοι περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα από τους μη υιοθετημένους. Ισως γιατί νιώθουν πως δεν ανήκουν στον χώρο όπου μεγαλώνουν και πως ψάχνουν να βρουν τον εαυτό τους.
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΟΥ, ΕΤΩΝ 38, ΠΕΙΡΑΙΑΣ
«Γεννήθηκα σε μια κλινική {LF}με πολλές περίεργες υποθέσεις»
Πριν από λίγα χρόνια, το 2009, έμαθα πως είχα υιοθετηθεί. Το έμαθα σχεδόν τυχαία. Μου το είπε ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού που διατηρούσε ο μπαμπάς μου όσο ζούσε. Τα πρώτα χρόνια δεν έψαξα τίποτα. Δεν ήθελα να πληγώσω τη θετή μου μητέρα, η οποία είναι μεγάλη σε ηλικία. Αρχισα να ψάχνω πριν από λίγο καιρό. Βρήκα κάποια στοιχεία. Αρχισα να τη ρωτώ. Μου λέει πως δεν θυμάται. Καμία παραδοχή από τη μεριά της. Πήγα στο ληξιαρχείο, έμαθα πως γεννήθηκα τον Ιανουάριο του 1980 σε μια κλινική με πολλές περίεργες υποθέσεις που έχει κλείσει. Την ίδια ημερομηνία βρέθηκαν δυο γυναίκες που έχουν γεννήσει δυο κοριτσάκια και προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη. Πιστεύω πως είμαι μια περίπτωση εικονικής γέννας. Αυτό είναι δεδομένο από τη στιγμή που δεν υπάρχει νόμιμη υιοθεσία. Ο ΣΕΑΣΥΠ και η Μαίρη Σελέκου με στηρίζουν εδώ και έναν χρόνο. Είχα μια υπέροχη ζωή με δυο γονείς που με λάτρεψαν, αλλά με ενδιαφέρει να βρω τις ρίζες μου γιατί πλέον είμαι κι εγώ μαμά. Θέλω να μάθω αν με παράτησε ή με πούλησε η βιολογική μου μητέρα. Αν μπορούσαμε να έχουμε πρόσβαση στα αρχεία της κλινικής, θα βρίσκαμε άκρη».
ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΤΩΝ 41, ΠΥΡΓΟΣ ΗΛΕΙΑΣ
«Εχω μια μνήμη από ένα {LF}ίδρυμα με πολλά παιδάκια»
«Εμαθα πως είμαι υιοθετημένη πρόσφατα. Βρίσκομαι ακόμα σε σοκ. Ηξερα μόνο πως ήμουν παιδί εκτός γάμου. Αναγνωρισμένη από τον πατέρα μου. Από συγγενείς έμαθα πως ήμουν υιοθετημένη. Το έμαθα πριν από δυο μήνες, στα 41. Η θετή μου μητέρα λέει πως δεν θυμάται. Δεν θέλει να μάθω. Είναι θέμα ταμπού. Μπορεί να υπάρχει και κάτι άλλο που πρέπει να μείνει κρυφό. Αρχισα να ψάχνω. Εχω και μια μνήμη από ένα ίδρυμα με πολλά παιδάκια. Αυτό ήταν μια μνήμη που είχα μια ζωή. Μετά έβλεπα πως δεν έμοιαζα σε τίποτα με τη μητέρα μου. Εγώ είμαι ξανθιά, εκείνη μελαχρινή. Εμαθα πως είχα γεννηθεί στη Ιτέα, ενώ μου έλεγαν πως γεννήθηκα στη Λιβαδειά. Τις πληροφορίες τις έδωσαν οικογενειακοί φίλοι. Μετά βρήκα φωτογραφίες από εκείνο το μέρος. Ξύπνησαν και άλλες μνήμες. Απευθύνθηκα στον Σύλλογο. Με βοήθησε να βρω τα χαρτιά, βεβαιώσεις, ληξιαρχικές πράξεις. Είδα πως κάποια πράγματα δεν στέκουν. Θα ήθελα να βρω τους βιολογικούς μου γονείς για να μάθω τι έγινε. Υποθέτω πως είμαι περίπτωση εικονικής γέννας. Ισως και από συγγενικό πρόσωπο. Δεν ξέρω αν θα βοηθήσει το νέο νομοσχέδιο. Είναι δύσκολο να βρεθούν όλα αυτά τα στοιχεία, αν μπήκε ένα παιδάκι απευθείας στο όνομα της μητέρας από την οποία υιοθετήθηκε. Δεν είναι εύκολο να βρουν αν πρόκειται δηλαδή για εικονική γέννα. Το μόνο που θα βοηθούσε είναι να έδιναν τα αρχεία κλινικές και νοσοκομεία. Ή να δημιουργηθεί η πλατφόρμα DNA για όσους ψάχνουν».
Αναζήτηση
