Χορεύοντας με τους στίχους του Νίκου Καρούζου

Δύο θάλασσες κυνηγούσαν τον Νίκο Καρούζο, σύμφωνα με το ποίημά του «Στην ύλη εισχώρησα ουρλιάζοντας»: η ζωή κι ο θάνατος. Η κυκλική τους σχέση, όπως την αντιλαμβανόταν ο ποιητής, συνοψιζόταν ίσως στην πεποίθησή του πως όσο διαρκεί η μεν, ακριβώς τόσο κρατάει κι ο δε: ο φόβος του οριστικού τέλους υπάρχει μόνο ενόσω ζει κανείς. Ηταν μια φράση που ο Καρούζος είχε πει σε παλιότερη συνέντευξή του, από εκείνες που είχαν συγκεντρωθεί σε έναν τόμο των εκδόσεων Ικαρος, αλλά και διαβαστεί από τη χορεύτρια και χορογράφο Μαρία Γοργία, όταν πέρυσι τέτοια εποχή αισθάνθηκε την ανάγκη να επιστρέψει στο έργο του ποιητή, για λόγους μάλλον προσωπικούς: «Ανέκαθεν γοητευόμουν από τον Καρούζο, ταυτιζόμουν με κάποια χαρακτηριστικά του, μου θύμιζαν τον πατέρα μου κάποια άλλα», λέει στο «Νσυν». «Κάποια στιγμή λοιπόν αισθάνθηκα ότι η θέση μου απέναντι στην τέχνη και στην πολιτική ήταν παρόμοια με τη δική του. Ανέτρεξα στα ποιήματά του, διάβασα τις συνεντεύξεις του και ταυτίστηκα ακόμα περισσότερο».

Τα στοιχεία του ανδρός που επιβεβαίωσε, ήταν ο ρομαντισμός του, η αταίριαστη με τα νερά οποιουδήποτε συστήματος προσωπικότητά του, το στοχαστικό ενδιαφέρον του για το πώς ένας καλλιτέχνης επιβιώνει ή όχι στη σύγχρονη κοινωνία, αλλά και η άθεη σκέψη του που δεν απέκλειε τη θρησκευτικότητα ή το πάθος για ζωή που συνυπήρχε με τη φθαρτότητα και το σκοτάδι. Το έργο που προέκυψε ονομάστηκε «Από τι υποφέρετε; Από Υπαρξη» και είχε στόχο να μεταγράψει σε παράσταση όχι τους στίχους και τις απόψεις του ποιητή, αλλά τους αντίστοιχους προβληματισμούς της ίδιας της Γοργία και της ομάδας της Αμάλγαμα. Λιγότερα γνωστά ποιήματά του ακούγονται επί σκηνής –ο «Ρομαντικός επίλογος» ή το «Στην ύλη…» –και περισσότερα μικρότερα ή άγνωστα έργα του. Αποσπάσματα συνεντεύξεων επίσης, στα οποία μιλά για τους καλλιτέχνες που, αν δηλώνουν απολιτικοί μάλλον πάσχουν από έλλειψη αυτογνωσίας ή για τους αναχωρητές του Αγίου Ορους που τους σέβεται, έχοντας παράλληλα σοβαρούς λόγους να θαυμάζει και τον Βελουχιώτη: «Δεν ήθελα δηλαδή να μιλήσω για μια τέχνη μέσω μιας άλλης», λέει η χορογράφος και σκηνοθέτρια της παράστασης. «Η ποίηση και ο χορός συνομιλούν έτσι κι αλλιώς».

Τρεις γυναίκες πρωταγωνιστούν: η Δάφνη Σταθάτου, νεαρή και δυναμική, ως το φλογερό σώμα της ψυχής του Καρούζου που παλεύει με την «παγίδα της ύπαρξης», η υψίφωνος Λητώ Μεσσήνη, που τραγουδά, παίζει και κινείται σαν να ήταν η σκιά του και τέλος η Γοργία, σε έναν ρόλο εν είδει θηλυκού Ιησού και εν μέσω κειμένων της Ορθοδοξίας ή του Καρλ Μαρξ. «Με απασχολεί το έμφυλο ζήτημα», λέει η χορογράφος, «σαν απόηχος όμως, σαν συνοδεία, ώστε μέσα από τα θηλυκά σώματα που ερμηνεύουν τον “ανδρικό” λόγο να τονιστεί μια φαλλοκρατική κατάσταση και να προκύψει μία αντίφαση». Δεν είναι η μόνη: στην παράσταση, το σκηνικό θυμίζει θέρετρο με πισίνα, γεμάτη ωστόσο με νερό εμφιαλωμένο. Τα πλαστικά μπουκάλια έχουν διάφορους συμβολισμούς, όπως το γεγονός ότι στη σύγχρονη κοινωνία εμπορεύσιμο μπορεί να είναι ακόμα κι ένα πολύτιμο αγαθό, φυλακισμένο κι εκείνο, παρά ελεύθερο, όπως στη θάλασσα. «Ετσι αποτυπώνεται και κάτι ακόμα», καταλήγει η Γοργία, «που έλεγε ο Καρούζος στις συνεντεύξεις του: “Σας θέλω λιγάκι τρελούς, να ξεφεύγετε από κείνα τα εμφιαλωμένα νοήματα της φιλοσοφικής διαλεκτικής. Να ξεφεύγετε. Η ζωή δεν έχει πώμα”».

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Αν κάτι τέτοια ακούγονται πολιτικά, ίσως φταίει που, τέτοια ακριβώς είναι. Σύμφωνα με τον Καρούζο, ένας καλλιτέχνης είναι πολιτικός είτε το θέλει είτε όχι, κι η Μαρία Γοργία δεν διαφωνεί. Στα 25 της πίστευε στην τέχνη για την τέχνη, αντελήφθη όμως ότι μια τέτοια στάση «είναι σαν να φοράμε παρωπίδες για να μη δούμε ότι όλα μέσα στην κοινωνία και την πολιτική βρίσκονται και πως εφόσον υπάρχει ο λόγος και ο νους, όλα έχουν μια σημασία». Το δικό της έργο είναι γενικά πολιτικό με άμεσο και ευθύ τρόπο –ειδικά η παράσταση «Το στρώμα» (που στις αρχές Απριλίου θα ταξιδέψει και στο Μιλάνο για να λάβει μέρος στο International Prize IL Teatro Nudo Di Tereza Pomodoro), σχολιάζει την πολιτική ιστορία της Ελλάδας από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα. Η ίδια η τέχνη του χορού επηρεάζεται ενίοτε και από πολιτικές αποφάσεις. Εχουν άραγε να κάνουν με ζητήματα όπως η διαβάθμιση των πτυχίων των σχολών της; «Ναι, αλλά υπάρχουν κι άλλα» αποκρίνεται η Γοργία. «Χρειάζονται και αλλαγές στο πρόγραμμα μαθημάτων των σχολών. Οσοι σπουδάζουν τέχνη, δεν γίνεται να αποκλείονται από μια ευρύτερη παιδεία και φιλοσοφία. Η τεχνική είναι το προφανές. Δεν μπορείς όμως να είσαι φοβερός χορευτής και να μην ξέρεις πώς γεννήθηκε ο κάθε χορός, υπό ποιες συνθήκες, σε ποιους πολιτισμούς».