Το χιόνι που έπεφτε απαλά στα Σκόπια από το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης, όταν το κυβερνητικό αεροσκάφος που μετέφερε τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά προσγειώθηκε στον Διεθνή Αερολιμένα της πρωτεύουσας της ΠΓΔΜ, συμβόλιζε, θα έλεγε κανείς, την καθαρότητα των προθέσεων της ελληνικής και της σκοπιανής κυβέρνησης να λύσουν το ονοματολογικό. Θα τα καταφέρουν; Αυτό είναι ένας δρόμος που περνάει από το Σύνταγμα της ΠΓΔΜ και παραμένει δύσβατος.
Ο πυρήνας της επίσκεψης ήταν αναμφίβολα οι δύο κατ’ ιδίαν συναντήσεις που είχαν ο Νίκος Κοτζιάς και ο σκοπιανός ομόλογός του Νίκολα Ντιμιτρόφ –η πρώτη στο δείπνο εργασίας το βράδυ της Πέμπτης 22 Μαρτίου και η δεύτερη το πρωί της Παρασκευής 23 Μαρτίου στο κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών.
Παρά το τσουχτερό κρύο, μια μικρή ομάδα διαδηλωτών είχαν συγκεντρωθεί απέναντι από το κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών. Ανθρωποι κυρίως μεγάλης ηλικίας κρατούσαν και πανό, σε ένα από αυτά ανέγραφε χαρακτηριστικά: «Σταματήστε τη γενοκτονία των “Μακεδόνων”». Φυσικά, η επίσκεψη Κοτζιά προσείλκυσε το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης και η αίθουσα Τύπου στο υπουργείο ήταν κατάμεστη. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που ακολούθησε ήταν οφθαλμοφανές ότι οι δύο υπουργοί ήθελαν «να κρατήσουν χαμηλά την μπάλα» και να δείξουν ότι κοιτάζουν στο μέλλον. Αυτό ίσχυε κυρίως για τον πάντοτε φειδωλό στις δημόσιες δηλώσεις του Κοτζιά, αν και από την άλλη πλευρά η γλώσσα του σώματος του Ντιμιτρόφ έδειχνε ότι οι συνομιλίες μπορεί να ήταν «χρήσιμες», όπως έλεγε αργότερα διπλωματική πηγή, αλλά την ίδια στιγμή παρέμεναν δύσκολες.
«Για το μέλλον που επιθυμούμε, δεν υπάρχουν διαφορές. Για να φθάσουμε εκεί όμως πρέπει να ξεπεράσουμε τη σημερινή διαφορά» σημείωσε ο Ντιμιτρόφ. «Το καθήκον μας δεν είναι εύκολο, η ισορροπία είναι πολύ ευαίσθητη. Το ήμισυ του χρόνου μου σκέφτομαι την κοινή γνώμη στην Ελλάδα και το υπόλοιπο την κοινή γνώμη εδώ. Προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε αποτελέσματα, υπάρχουν όμως ακόμη προκαταλήψεις» τόνισε. Από την πλευρά του ο Κοτζιάς επανέλαβε ότι «πιστεύω πολύ στο κοινό μας μέλλον, τόσο προς όφελος των πολιτών όσο και της περιοχής. Σήμερα κάναμε βήματα για να λύσουμε προβλήματα που εμείς οι δύο δεν δημιουργήσαμε, αλλά τα βρήκαμε. Το εύκολο στην εξωτερική πολιτική είναι να μην κάνεις τίποτα. Οφείλουμε να βρίσκουμε λύσεις». Πρόσθεσε δε ότι μία λύση του ονοματολογικού θα βοηθήσει και στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδος ενώ σημείωσε με νόημα: «Σε έναν συμβιβασμό δεν μπορεί να πάρεις όλα όσα έχεις στο νου σου. Αυτό ισχύει και για την Ελλάδα».
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ. Τα βασικά χάσματα παραμένουν. Ο Ντιμιτρόφ υπήρξε σαφής, όταν ρωτήθηκε κατά πόσο θα μπορούσε να δεχθεί ένα ενιαίο όνομα που θα περιλαμβάνει τον όρο «Μακεδονία» και θα παραμένει αμετάφραστο στα σλαβικά –στοιχεία που περιλαμβάνονται στις ελληνικές θέσεις. «Νομίζω ότι στη σημερινή προσωρινή ονομασία, υπάρχει η λέξη “πρώην” και αυτό προβλέπεται (σ.σ. να μεταφράζεται) στις επίσημες γλώσσες των Ηνωμένων Εθνών. Δεν μπορούμε να πούμε ότι μία σύνθετη ονομασία με μία λέξη είναι εύκολο να περάσει εδώ. Αν κάποιος έχει δυσκολία να το προφέρει, ίσως χαθεί και ως όνομα» ανέφερε.
Ο δε Κοτζιάς, σε ερώτηση για ποιον λόγο επιμένει στην αλλαγή Συντάγματος, ανέδειξε μία κρίσιμη παράμετρο. Οπως είπε, υπάρχει η άποψη ότι μία διεθνής συμφωνία υπερτερεί ενός εθνικού Συντάγματος. Ωστόσο, έχουν υπάρξει παραδείγματα στην Ευρώπη όπου η εσωτερική νομολογία ενός Συνταγματικού Δικαστηρίου κρίνει ότι το Σύνταγμα υπερτερεί διεθνούς και ευρωπαϊκού Δικαίου –η Γερμανία και το πανίσχυρο Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης συνιστούν ένα από τα βασικότερα παραδείγματα. Ισως βέβαια ο Κοτζιάς να είχε στο μυαλό του και την εμπλοκή που προκάλεσε το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας στη Συμφωνία για την Οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών με την Ελλάδα (σσ. ο Κοτζιάς θα μεταβεί στα Τίρανα την προσεχή Πέμπτη για συζητήσεις με τον αλβανό ομόλογό του Ντίτμιρ Μπουσάτι).
Οπως προαναφέρθηκε, ο δρόμος θα είναι μακρύς. Υψηλόβαθμες πηγές από τα Σκόπια σημείωναν ότι «αν ο σκοπός της διαδικασίας είναι να αλλάξουμε το ποιοι είμαστε, θα αποτύχει. Πρέπει να καλύψουμε τον φόβο ότι η ταυτότητά μας, αυτό που είμαστε, θα αλλάξει αν δεχθούμε έναν προσδιορισμό στο όνομα ώστε να αντιμετωπιστούν οι ελληνικές ανησυχίες. Η ετοιμότητα να αποδεχθούμε έναν γεωγραφικό προσδιορισμό έχει προϋποθέσεις: την πλήρη δυνατότητα μετάφρασης του σύνθετου ονόματος και την αναγνώριση του κεκτημένου δικαιώματος στη “μακεδονική γλώσσα”» –κάτι που προφανώς αναφέρεται στην αναγνώριση της γλώσσας αυτής από τον ΟΗΕ ως μιας εκ των νοτιοσλαβικών γλωσσών.
Η πορεία των συνομιλιών έχει αποδείξει ότι το Μακεδονικό είναι πολύ πιο ευαίσθητο ζήτημα από όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Σύμφωνα με ελληνικές ανώτερες διπλωματικές πηγές, κατά την επίσκεψη Κοτζιά στα Σκόπια δόθηκε έμφαση στη μεθοδολογία και οι συνομιλίες βασίστηκαν κυρίως στην ελληνική πρόταση.
Αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ
Η αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στην ονομασία GornaMakedonia αμέσως μετά τη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών, προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις βουλευτών των ΑΝΕΛ, δείχνοντας πως χάσμα των δύο κυβερνητικών εταίρων για το Σκοπιανό παραμένει αγεφύρωτο. Ενδεικτική ήταν η δήλωση του βουλευτή των ΑΝΕΛ, Κώστα Κατσίκη πως «δεν θέλουμε πουθενά τον όρο όρο Μακεδονία. Ούτε το Γκόρνα, ούτε το πέρα Μακεδόνια». Αλλά και ο Δημήτρης Καμμένος διατύπωσε την ένστασή του, αναφέροντας πως δεν κατανοεί γιατί έγινε η αναφορά και πως «φάνηκε σαν να είναι επίσημη θέση».
