Πραγματοποιείται σήμερα (Δευτέρα 26/3) η διάσκεψη κορυφής Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) – Τουρκίας στη Βάρνα της Βουλγαρίας –χώρας που ασκεί την προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ. Η διάσκεψη γίνεται σε μια στιγμή που η Τουρκία εντείνει την επιθετικότητά της σε όλα τα μέτωπα (Αιγαίο, γκρίζες ζώνες, διεκδίκηση δεκαοκτώ νησιών όπως απεκάλυψαν «ΤΑ ΝΕΑ» κ.λπ.). Στον χρόνο που πέρασε, οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας επιδεινώθηκαν δραματικά σε όλα τα επίπεδα με ευθύνη κυρίως της Αγκυρας και ιδιαίτερα των επιθέσεων του προέδρου Ερντογάν ενάντια τόσο στην ΕΕ όσο και τις χώρες – μέλη της (Ολλανδία, Γερμανία κ.ά.). Αλλά και λόγω της ραγδαίας διολίσθησης της Τουρκίας σε βαθύτερες μορφές αυταρχικής διακυβέρνησης με διώξεις αντιφρονούντων, παραβίαση του κράτους δικαίου και ανθρώπινων δικαιωμάτων κ.λπ. Για τον λόγο αυτό αρκετοί αναλυτές είχαν προτείνει τη ματαίωση της διάσκεψης. Ορθώς όμως η διάσκεψη πραγματοποιείται καθώς μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αποτελέσει ένα βήμα για «να επανασυνδεθεί» η Τουρκία με την Ευρωπαϊκή Ενωση, εξέλιξη σημαντική για γεωπολιτικούς, οικονομικούς, πολιτικούς λόγους. Βεβαίως προοπτική ένταξης της Τουρκίας στο ορατό μέλλον δεν υπάρχει, καθώς δεν πληροί κανένα κριτήριο για κάτι τέτοιο. Αντίθετα, παραβιάζει βάναυσα τις δημοκρατικές αρχές και αξίες της ΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε την περασμένη εβδομάδα τις απαράδεκτες συμπεριφορές της Τουρκίας. Αλλά για την κατάσταση αυτή ευθύνη φέρει και η Ενωση. Σε πρόσφατη έκθεσή του, το Ελεγκτικό Συνέδριο/ΕΕ κατηγορεί την Ενωση ότι απέτυχε να αξιοποιήσει τα μέσα που διαθέτει, μεταξύ άλλων και την οικονομική βοήθεια, ως μοχλό πίεσης για τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις δημοκρατικές αρχές. Πολύ περισσότερο, η Ενωση φέρει τεράστια ευθύνη για τη συνολική αντιδημοκρατική εκτροπή της Τουρκίας. Η εκτροπή αυτή ξεκίνησε το 2007 όταν η Ενωση εντελώς απερίσκεπτα, κάτω από την πίεση της Γαλλίας (πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί), έκλεισε τρανταχτά την πόρτα ένταξης στην Τουρκία. Ως αποτέλεσμα ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος μέχρι τότε προωθούσε μια διαδικασία εξευρωπαϊσμού/εκδημοκρατισμού και ανάδειξης της Τουρκίας σε ευρωπαϊκή δύναμη στο πλαίσιο της ΕΕ, άλλαξε ρότα υπέρ της αυταρχικής επιλογής και της ανάδειξης της Τουρκίας σε ισχυρή περιφερειακή δύναμη.
Αυτό υπήρξε θεμελιώδες στρατηγικό λάθος για την Ευρωπαϊκή Ενωση αφού όπως δείχνει η εμπειρία η Ευρώπη έχει την ανάγκη της Τουρκίας για τη διαχείριση κρίσιμων ζητημάτων (όπως Μεταναστευτικό – Προσφυγικό, διαχείριση προβλημάτων Μέσης Ανατολής, ενεργειακές διασυνδέσεις κ.λπ). Και βεβαίως τα στρατηγικά αυτά λάθη τα πληρώνει πρώτα απ’ όλους η Ελλάδα με την όξυνση των προβλημάτων και την επικίνδυνα κλιμακούμενη τελευταία ένταση. Επομένως, για την Ελλάδα η «επανασύνδεση» της Τουρκίας με την ΕΕ θα πρέπει να είναι στόχος υψηλής προτεραιότητας. Οσο μακρύτερα είναι η Τουρκία από την Ευρώπη/ΕΕ τόσο επιθετικότερη γίνεται για τη χώρα μας, την Κύπρο και την περιοχή γενικότερα. Ως εκ τούτου, σημαντικό είναι η σημερινή διάσκεψη κορυφής τη Βάρνα να σημειώσει πρόοδο στην ενίσχυση των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας αλλά και στην πειθάρχηση της Τουρκίας σε κανόνες δικαίου. Η ευρωπαϊκή απομόνωση της Τουρκίας δεν μας εξυπηρετεί.
Ο Π.Κ.Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Research Associate της LSE
