Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, όπως αποκαλείται στην Εκκλησία το χρονικό διάστημα από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι το Πάσχα, θεωρείται περίοδος πνευματικής περισυλλογής, αυτοκριτικής και μετάνοιας. Μόνο τέτοιο όμως δεν είναι το κλίμα στις σχέσεις του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Οι δύο Εκκλησίες δεν απέφυγαν τον πειρασμό να αντιπαρατεθούν ακόμη και εν μέσω της νηστείας. Οι πιστοί παρακολουθούν μία σύγκρουση Φαναρίου – Αθήνας παραμονές του Πάσχα για τον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στο κτήμα Προμπονά, όμως τα αίτιά της φαίνεται να είναι βαθύτερα. Η δικαστική τους διαμάχη για το εκκλησάκι δεν θεωρείται μεμονωμένο περιστατικό, αλλά ακόμη ένας κρίκος σε μια αλυσίδα «θερμών επεισοδίων» μεταξύ τους την τελευταία εξαετία. Μάλιστα, στην πρόσφατη «ιερή» κόντρα φαίνεται να έχει παίξει ρόλο – όπως επισημαίνουν εκκλησιαστικές πηγές –και η κυβέρνηση.
ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Μονή Βλατάδων κατέθεσαν προσφυγή στο ΣτΕ, με την οποία ουσιαστικά στρέφονται κατά του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερώνυμου με αφορμή το κτήμα Προμπονά και τη λειτουργία του ναού που βρίσκεται στα όριά του. Τι ακριβώς έχει συμβεί; Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου έχει γίνει δωρεά στο Πατριαρχείο από το κληροδότημα Προμπονά και το Πατριαρχείο το μεταβίβασε στη Σταυροπηγιακή (δικαιοδοσίας του δηλαδή) Μονή Βλατάδων. Η Αρχιεπισκοπή θεωρεί πως το Πατριαρχείο δεν δικαιούται να πραγματοποιεί ιερές ακολουθίες στον ναό διότι βρίσκεται στα εκκλησιαστικά όριά της. Στις αρχές Μαρτίου η Μονή Βλατάδων τέλεσε ακολουθίες των Χαιρετισμών χωρίς την άδεια της Αρχιεπισκοπής και της Ιεράς Συνόδου. Η αντίδραση του Αρχιεπισκόπου ήταν να ζητήσει να σφραγιστεί ο ναός, ενώ η Διαρκής Ιερά Σύνοδος στις 7 Μαρτίου διεμήνυσε στον Βαρθολομαίο ότι ο Ιερώνυμος θα «επιληφθεί αρμοδίως» για τη διερεύνηση των «αντικανονικώς τελεσθέντων». Ουσιαστικά η Αρχιεπισκοπή υποστηρίζει πως η κίνηση του Πατριαρχείου είναι αυτό που στην εκκλησιαστική ορολογία ονομάζεται «εισπήδηση»: δηλαδή η ανάμειξη μιας Εκκλησίας στα διοικητικά όρια μιας άλλης.
Παράλληλα, ο Αρχιεπίσκοπος έχει καταθέσει και αγωγή κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη αλλά και κατά της επιτροπής του κληροδοτήματος Προμπονά. Μετά απ’ όλα αυτά ήρθε η προσφυγή του Πατριαρχείου στο ΣτΕ με την οποία ζητείται να ανοίξει ο ναός και ένα από τα βασικά επιχειρήματα είναι πως παραβιάζεται το δικαίωμα λατρείας των προσφευγόντων κατά παράβαση του Συντάγματος και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΕΣ. Οι δύο πλευρές περιμένουν πλέον τη Δικαιοσύνη να δώσει λύση και επιχειρούν να ρίξουν τους τόνους εν όψει και του Πάσχα. Η αλήθεια είναι όμως πως αν δεν υπήρχε κάτι βαθύτερο πίσω απ’ όλα αυτά, θα ήταν μάλλον απίθανο ένα εκκλησάκι να προκαλέσει «ψυχροπολεμικό» κλίμα.
Πηγές από το Φανάρι υποστηρίζουν ότι η προσφυγή στο ΣτΕ δεν συνδέεται με παλαιότερη αντιπαράθεση των δύο πλευρών. Με εμφανή την πρόθεση να αποκλιμακώσουν την όποια ένταση, τονίζουν πως οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών ανέκαθεν είχαν σκαμπανεβάσματα και πως το Πατριαρχείο δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να αποδεχθεί μία δωρεά. Εντούτοις, δεν κρύβεται η έντονη ενόχλησή τους για την αγωγή του Αρχιεπισκόπου προς το Πατριαρχείο την οποία χαρακτηρίζουν «πρωτοφανή».
Την ίδια ώρα, πληροφορίες από την Αρχιεπισκοπή αναφέρουν πως ένα πρόσωπο που φαίνεται να έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη νέα αντιπαράθεση είναι ο διευθυντής του γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα, ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Αμφιλόχιος Στεργίου. Τα τελευταία χρόνια ο Αμφιλόχιος –άλλοτε στενός συνεργάτης και του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου –θεωρείται για την Αρχιεπισκοπή persona non grata. Ηταν ο εκλεκτός του Βαρθολομαίου για τη θέση της Μητρόπολης Ιωαννίνων. Ομως ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος είχε ξεκαθαρίσει τότε ότι προτιμούσε στον θρόνο τον στενό του συνεργάτη Μάξιμο Παπαγιάννη, ο οποίος εξελέγη το 2014. Είχε ακολουθήσει μία σκληρή ανακοίνωση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος λίγους μήνες αργότερα τοποθετούσε τον Αμφιλόχιο στη θέση του διευθυντή του πατριαρχικού γραφείου στην Αθήνα.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ. Εκκλησιαστικοί παράγοντες δεν αποκλείουν στο παιχνίδι των… θρόνων Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος να έχει εμπλακεί και η κυβέρνηση. Συνδέουν δηλαδή όσα συνέβησαν από πλευράς Πατριαρχείου τις τελευταίες ημέρες με μία επίσκεψη του υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου στο Φανάρι. Συμπτωματικό ή όχι, η επίσκεψη έγινε την ημέρα που πραγματοποιήθηκε (7 Φεβρουαρίου) η τιμητική εκδήλωση για τη συμπλήρωση 10 ετών από την εκλογή του Ιερώνυμου στην Αρχιεπισκοπή. Οι ίδιες πηγές πιθανολογούν ότι τους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση ίσως υποστηρίζει σκοπίμως την πλευρά του Πατριαρχείου σε αυτό το ζήτημα. Οπως εξηγούν, αυτό εντάσσεται σε μία προσπάθεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ –και κυρίως της πιο αριστερής πτέρυγάς της –να εμφανίσουν αποδυναμωμένο τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο.
Δεν είναι τυχαίο λένε ότι μετά το συλλαλητήριο της Αθήνας για τη Μακεδονία ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς έδειχνε σαφή στήριξη προς το Φανάρι δηλώνοντας ότι κάποιοι «δεν άκουσαν τον λόγο του Οικουμενικού Πατριάρχη». Είχε προηγηθεί μία ανακοίνωση – έκκληση του Βαρθολομαίου για νηφαλιότητα και αυτοσυγκράτηση στο Σκοπιανό. Καταλογίζουν επίσης στην κυβέρνηση ότι μία τετράδα πρωτοκλασάτων υπουργών και πρώην υπουργών της έχει επαφές με τον διευθυντή του πατριαρχικού γραφείου στην Αθήνα καλλιεργώντας κλίμα υπέρ του Βαρθολομαίου και κατά του Αρχιεπισκόπου.
ΚΡΑΤΑΕΙ ΧΡΟΝΙΑ… Πριν από δύο χρόνια η ατμόσφαιρα ανάμεσα σε Φανάρι και Αρχιεπισκοπή ήταν και πάλι βαριά με αφορμή την Πανορθόδοξη Σύναξη των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Είχε προηγηθεί σύναξη των Προκαθημένων στη Γενεύη υπό την προεδρία του Βαρθολομαίου από την οποία απουσίαζε ο Αρχιεπίσκοπος. Το Πατριαρχείο είχε εκφράσει την ενόχλησή του και είχαν ακολουθήσει ανταλλαγή επιστολών, υπονοούμενα, ακόμη και σφραγισμένοι φάκελοι με απόρρητο υλικό. Αλλά και δύο χρόνια μετά την εκλογή του Ιερώνυμου στην Αρχιεπισκοπή είχαν εμφανιστεί τα πρώτα σύννεφα στις σχέσεις τους. Διαφωνούσαν στην περίπτωση του πρώην Μητροπολίτη Αττικής Παντελεήμονα, ο οποίος είχε καθαιρεθεί με απόφαση του Αρείου Πάγου.
