Στα άδυτα του Περισσού

Μια βόμβα ναπάλμ στον Περισσό είναι από μόνη της είδηση. Πολύ περισσότερο όταν χρονολογείται στην εποχή του ελληνικού Εμφυλίου, όταν έχει χρησιμοποιηθεί από τους Αμερικάνους στο Βίτσι πριν εβδομήντα χρόνια –και πριν ακόμη από το Βιετνάμ –και όταν σήμερα εκτίθεται στην υπαίθρια αυλή της έδρας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ στον Περισσό κάτω από τον ήλιο.

Το λεγόμενο και Σπίτι του Λαού δεν αποτελεί απλώς την έδρα του ιστορικού κόμματος. Είναι και το μέρος όπου φυλάσσεται το τεράστιο Αρχείο του ΚΚΕ. Terra incognita για το ευρύ κοινό και παραλίγο να καταστραφεί στις αρχές του ’90 μετά τη μεγάλη πλημμύρα που ενεργοποίησε τον κόσμο και εθελοντικά συνέβαλε στη διάσωσή του (ακόμη και λίβυοι εργάτες)!

Σήμερα, τα εκατό χρόνια του ΚΚΕ αποτελούν αιτία για τα στελέχη του να το ανοίξουν και με αυτό τον τρόπο να αρχίσουν να το κοινοποιούν στις νεότερες γενιές, που “είναι απαραίτητο να μάθουν την Ιστορία”, όπως είπε χθες ο Δημήτρης Κουτσούμπας στη μικρή ξενάγηση που έγινε στα άδυτα ενός μόνον μέρους του Αρχείου.

Κι όμως, δεν είναι γνωστό αλλά πάνω από το 70% έχει σωθεί, έχει αποκωδικοποιηθεί και ταξινομηθεί και προωθείται στο Επιμορφωτικό Κέντρο Χαρίλαος Φλωράκης όπου ψηφιακά είναι προσβάσιμο σε όποιον ενδιαφέρεται.

Μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες έγγραφα που τέμνουν όλο τον 20ό αιώνα. Και εκτός από την Ιστορία του ΚΚΕ τέμνουν και την εν γένει Ιστορία του λαϊκού κινήματος. Μια γεύση μπορεί να πάρει σήμερα ο επισκέπτης στο ισόγειο του Περισσού όπου μια μικρή έκθεση με υλικό κοσμεί τον χώρο. Και τον Νοέμβριο θα στηθεί μια μεγάλη έκθεση στον Χώρο Μελίνα Μερκούρη.

“Είναι συλλογική δουλειά και εδώ μπορεί κάποιος να δει έργα που εμπνεύστηκαν από το ΚΚΕ διάφοροι καλλιτέχνες, κομψοτεχνήματα που έφτιαχναν οι κρατούμενοι σε φυλακές κατά τα χρόνια παρανομίας και διωγμών του Κόμματος. Και υλικό από θεατρικές και μουσικές παραστάσεις των φυλακισμένων ή εξόριστων από διάφορες περιόδους της Ιστορίας” δήλωσε στα «ΝΕΑ» ο Φάνης Παρρής, που είναι μέλος της ομάδας που επιμελήθηκε την έκθεση και έχει εικόνα των ευρημάτων.

Στους τοίχους και στις προθήκες οι λεπτομέρειες των έργων και των αντικειμένων εντυπωσιάζουν. Για παράδειγμα, το κολάζ από γραμματόσημα που είχε φτιάξει ο γνωστός ηθοποιός Μίμης Φωτόπουλος –κρατούμενος στο Ελ Τάμπα –και που αναπαριστά τον Αρη Βελουχιώτη. Επίσης, τα τετράδια μουσικής του Απόστολου Κουτσούμπα από τη Γυάρο το Aπρίλιο του 1952. “Hταν ο πατέρας μου”, είπε χαμηλόφωνα ο γ.γ. της ΚΕ του ΚΚΕ, που σε όλη την ξενάγηση πρόσθετε στοιχεία και πληροφορίες. Εδώ στο ισόγειο, δεσπόζει ακόμη ένα χειροποίητο βιολί από τις Φυλακές Αβέρωφ που κατασκευάστηκε από κρατούμενους το 1952 και μάλιστα έπαιζε το αποχαιρετιστήριο μουσικό κομμάτι σε εκείνους που πήγαιναν για εκτέλεση. Είναι επίσης συγκινητικό όταν παρατηρείς εδώ και μικρά αντικείμενα που φανερώνουν μια ευαισθησία σε σκληρές εποχές. Οπως τα ξύλινα καραβάκια που έφτιαχνε στην εξορία ο Σπύρος Κωτσάκης, ο «Νέστορας», ο θρυλικός καπετάνιος του ΕΛΑΣ.

Αν η έκθεση στο ισόγειο αποτυπώνει ένα κράμα σοσιαλιστικού ρεαλισμού με πίνακες που αναπαριστούν μεταλλωρύχους ή συνεδριάσεις του Δημοκρατικού Στρατού στο βουνό, τα μικρά αντικείμενα και τα θεατρικά προγράμματα από παραστάσεις σε Αϊ-Στράτη ή Γυάρο που ανέβαζαν οι κρατούμενοι αποτελούν μια απόδειξη πως ο άνθρωπος πάντα βρίσκει τη διέξοδο ακόμη και κάτω από τις δυσμενέστερες συνθήκες.

Στον κάτω όροφο του Περισσού όμως το κλίμα είναι πιο μυθιστορηματικό και πολεμικό. Το πολυβόλο του Γιώργη Τζομπανάκη, μαχητή του ΔΣΕ Κρήτης, και εκ των τελευταίων που κατέβηκαν από το βουνό, είναι ένα τεκμήριο που αναβιώνει μια εποχή. Το ίδιο και το σκουριασμένο κλειδί από το κελί του Μπελογιάννη στις φυλακές της Καλλιθέας. Το ίδιο και τα μαύρα καλογυαλισμένα παπούτσια με κρύπτη στο πίσω μέρος τους για τη μεταφορά παράνομων σημειωμάτων που παρεμπιπτόντως ανήκουν στον Νίκο Δρόσο, πατέρα της Αλέκας Παπαρήγα.

Αφίσες και προκηρύξεις

Αλλά και όλος ο χώρος μοιάζει με ένα ταξίδι σε εποχές παράνομης ή νόμιμης δράσης του ΚΚΕ, προσώπων και γεγονότων. Ασύρματοι, γραφομηχανές του Ραδιοφωνικού Σταθμού Η Φωνή της Αλήθειας, ατομικά βιβλιάρια μαχητών του ΔΣΕ, αποκρυπτογραφημένα μηνύματα κομμουνιστών στην παρανομία. Διασώζονται και αφίσες ή προκηρύξεις. Το πρώτο χειρόγραφο του Γιάννη Ρίτσου από το ποίημα του “Τα παιδιά της ΚΝΕ”. Και φωτογραφίες, όπως αυτή των καπνεργατών σε συγκέντρωση στο εργοστάσιο της οδού Λένορμαν στον Κολωνό.

Στο προαύλιο του Περισσού, πέραν της Ναπάλμ, δεσπόζει και ένα αντιαεροπορικό πυροβόλο του ΔΣΕ που χρησιμοποιήθηκε στο Βίτσι. Βρέθηκε πριν από μερικά χρόνια σε μια κορυφή βουνού, ξεμονταρίστηκε κομμάτι κομμάτι και φορτώθηκε με προσοχή από τριάντα άτομα της ΚΝΕ που το μετέφεραν ώς εδώ. “Λένε πως τα φυλάμε σε υπόγεια και μεις τα έχουμε στην αυλή”, πρόσθεσε με νόημα ένα στέλεχος του ΚΚΕ.