Πριν από λίγο καιρό είχε έρθει στην Ελλάδα. Μίλησε στην Αθήνα, στο Public, στους φίλους των μυθιστορημάτων του, που όπως φαίνεται ήταν (και συνεχίζουν να είναι) πολλοί. Επειδή συναναστράφηκε με οινόφλυγες και κυκλοφόρησε στα μπαρ, κι επειδή ήταν κομψός, κι επειδή είχε ατελείωτες ικμάδες ζωτικότητας, κι επειδή ήταν υπέρ το δέον αναλυτικός και επεξηγηματικός και ευγενικός απαντώντας ακόμα και σε άστοχες ερωτήσεις του κοινού, κι επειδή μιλούσε για τα μελλοντικά σχέδιά του, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο Φίλιπ Κερ, ο συγγραφέας από το Εδιμβούργο, είχε σοβαρό πρόβλημα υγείας. Ομως είχε. Το αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια και υπέκυψε πριν από μερικές μέρες. Ο εκδότης του έβγαλε μια σχεδόν λακωνική ανακοίνωση. Ο Φίλιπ Κέρ πέθανε από καρκίνο στα 62 του. Είχε προλάβει να παραδώσει ένα ακόμα βιβλίο, που διαδραματίζεται στην Ελλάδα, θα κυκλοφορήσει στα αγγλικά στις 3 Απριλίου με τίτλο «Greeks bearing gifts» –ήδη έχει γίνει γνωστή η μακέτα του εξωφύλλου, δεσπόζει ο Παρθενώνας πίσω από την αναπαράσταση του ήρωά του, του Μπέρνι Γκούντερ.

Ο Φίλιπ Κερ αγαπήθηκε πολύ για τις αστυνομικές πλοκές του. Δεν επέλεξε να κινήσει τους ήρωές του στη σύγχρονη εποχή. Αντίθετα, ο κεντρικός ντετέκτιβ των πιο πετυχημένων αφηγημάτων του, ο Μπέρνι Γκούντερ, είναι ένας γερμανός αντιφασίστας που ζει στην πιο καυτή πρωτεύουσα, στο Βερολίνο, την πιο καυτή περίοδο της Ευρώπης του 20ού αιώνα. Την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, όταν ανεβαίνει ο αντισημιτισμός και ο χιτλερικός ναζισμός, αργότερα στη διάρκεια του πολέμου, τέλος τη μεταπολεμική εποχή, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος αρχίζει να δεσπόζει στο γεωπολιτικό παιχνίδι με ζητούμενο την παγκόσμια κυριαρχία.

Για να μπορεί να είναι ακριβής, ο Φίλιπ Κερ εργάστηκε όπως οι συστηματικοί ερευνητές της Ιστορίας. Η άνοδος, η οργάνωση και η ιδεολογία του Τρίτου Ράιχ, σημαντικά επεισόδια του πολέμου, ο διωγμός των Εβραίων αλλά και η ήττα της Γερμανίας και τα νέα προβλήματα της μεταπολεμικής περιόδου περιγράφονται με τον επαγγελματισμό του καλού ιστορικού ερευνητή. Είναι απαραίτητο, διότι χωρίς το ιστορικό φόντο και την ακρίβειά σου, ο ήρωάς σου, και οι πλοκές που υπαγορεύουν (καμιά δεκαριά με ήρωα τον Μπέρνι Γκούντερ), θα έμεναν μετέωρες.

Ομως ο Μπέρνι Γκούντερ είναι αποτελεσματικός επειδή, ακριβώς, δεν είναι μετέωρος. Είναι αντιφασίστας, αλλά διαθέτει και το ένστικτο της επιβίωσης. Είναι καλοπερασάκιας, αλλά ποτέ δεν επιτρέπει στο μικρό πάθος αναζήτησης της πολυτέλειας να τον αποσπάσει από τον στόχο του. Είναι σκληρός όπως αρμόζει σε έναν που ξέρει να επιβιώνει σε πολύ δύσκολες εποχές, αλλά ταυτόχρονα δεν είναι αναίσθητος, καταλαβαίνει τον πόνο του άλλου και αν έχει δίκιο σπεύδει να τον προστρέξει. Καπνίζει, πίνει, έχει τη στόφα δανδή (έστω κι αν φοράει φτηνά κοστούμια), ξέρει να γοητεύει τις γυναίκες, έχει βγάλει αρκετά λεφτά –αλλά όλα αυτά είναι δευτερεύοντα, επειδή είναι ανεξάρτητος και από το χρήμα και από το συναίσθημα, διότι γι’ αυτόν η μεγάλη περιπέτεια υπερέχει. Κι αυτήν υπηρετεί.

Τα χαρακτηριστικά του ήρωα οι αναγνώστες τα έχουν ξανασυναντήσει στο κλασικό αμερικανικό αστυνομικό μυθιστόρημα, το hard-boiled, το είδος που ξεκίνησε το 1920 από τα λαϊκά περιοδικά και αποθεώθηκε με τις ιστορίες των σκληρών ιδιωτικών ντετέκτιβ, ιδίως του Ντάσιελ Χάμετ και του Ρέιμοντ Τσάντλερ, αλλά και αργότερα του Ρος Μακντόναλντ, του Τζέιμς Κράμλεϊ, του Τσέστερ Χάιμς, μέχρι και του επιγόνου τους, Τζέιμς Ελρόι. Ωστόσο, ο Μπέρνι Γκούντερ δεν είναι Φίλιπ Μάρλοου. Δεν είναι, δηλαδή, μια απομίμηση, ένας ντετέκτιβ συνταγής. Κάθε άλλο. Είναι μια δυναμική και πρωτότυπη περσόνα, σύνθετος σαν Ευρωπαίος, κοσμοπολίτης, κουλ –και ταυτόχρονα σκληροτράχηλος, ευρηματικός, πεισματάρης. Και κάτι ακόμα: αυτός δεν είναι ένας αγωνιστής της ζωής σε ένα κοινωνικό περιβάλλον κρίσης (όπως οι κλασικοί ήρωες του hard-boiled στην Αμερική της ποταπαγόρευσης και της κυριαρχίας του υπόκοσμου) αλλά μια πολιτικοποιημένη περσόνα που δρα στον αντίποδα των αυταρχικών επιλογών της πολιτικής. Μάλλον μοιάζει περισσότερο με τον Τζορτζ Σμάιλι, ήρωα ενός άλλου μεγάλου Ευρωπαίου, οι πλοκές του οποίου εμπνέονται από την πολιτική, του Τζον λε Καρέ.

Αντίστοιχα υποψιασμένη περσόνα ήταν και όταν έγραφε άλλα θέματα. Ως γνωστόν, ο Φίλιπ Κερ έχει γράψει και σύγχρονα αστυνομικά μυθιστορήματα που κινούνται στα αποδυτήρια μιας (φανταστικής) ποδοσφαιρικής ομάδας, της London City Football Club –εύλογο σε μια χώρα με παράδοση στο ποδόσφαιρο και στην αποθέωσή του από τη λαϊκή αφηγηματική τέχνη, όπως π.χ. τα κόμικς (αψευδής μάρτυρας και οι ιστορίες του Ρόυ Ρέυς, που τυπώνονται μαζί με αυτή την εφημερίδα). Ο ήρωάς του, ο Σκοτ Μάνσον, είναι ένας σοβαρός μάνατζερ που, επίσης, λύνει αστυνομικά μυστήρια. Οπως πάντα, μέσα στον κόσμο και στις ανάγκες του.

Σ’ αυτό, στην επανένταξη της λογοτεχνίας στον κόσμο, εισέφερε καθοριστικά ο Φίλιπ Κερ –όπως και πολλοί ακόμα συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών, τις οποίες περιφρονούσε επιδεικτικά όχι πολύ παλιά η ακαδημαϊκή κριτική. Ηταν τα χρόνια των πειραματισμών, μιας ανεδαφικής αβανγκάρντ, που απειλούσε να μετατρέψει την ανάγνωση σε απωθητική άσκηση ειδικών. Από το μεγάλο μυθιστόρημα για όλους, που καλλιέργησαν τον 19ο αιώνα προσωπικότητες όπως ο Μπαλζάκ, φτάσαμε στον κατακερματισμό του νέου μυθιστορήματος και στα μεταμοντέρνα σταυρόλεξα. Ωσπου κάποιοι συγγραφείς, χαλκέντεροι και ευρηματικοί, να μας ξαναμάθουν ότι το μυθιστόρημα έχει νόημα όταν περιγράφει ανθρώπους και τα πάθη τους σε κοινωνίες –και στα μεγάλα χωνευτήρια τους, τις πόλεις.

Ενας από τους συγγραφείς αυτούς είναι και ο Φίλιπ Κερ, που μετατράπηκε σε ξεναγό μας στο Βερολίνο, τη μητρόπολη που μαρτυρεί τη μεγάλη πολιτισμική περιπέτεια του 20ού αιώνα –και συνέβαλε να ξαναγαπήσουμε το μυθιστόρημα, ως τη μεγάλη σύνθεση της περιπέτειας του ανθρώπου.

Τελευταία Νέα