Το «καντίς» του Λέοναρντ Μπερνστάιν και ο JFK

Το 1985 το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας μπήκε με αξιώσεις στον χάρτη της πολιτιστικής ζωής της Αθήνας. Η ιδανική αφορμή τότε ήταν η συναυλία του κορυφαίου μουσικοσυνθέτη Λέοναρντ Μπερνστάιν. Ο αμερικανός πιανίστας και αρχιμουσικός είχε εμφανιστεί –καλεσμένος της φίλης του Μελίνας Μερκούρη –σε μια συναυλία για την ειρήνη όπου στο πρώτο μέρος εκτελέστηκε η «Leonore Νο 3» του Μπετόβεν, το «Hiroshima Requiem» του Kojiba και το «Violin Concerto» του Μότσαρτ, με σολίστ τη Midori. Στο δεύτερο μέρος ο Μπερνστάιν διηύθυνε τη δική του Συμφωνία Νο 3 «Kaddish». Επρόκειτο για σύνθεση εμπνευσμένη από την εβραϊκή προσευχή (καντίς), την επιμνημόσυνη δέηση για τους νεκρούς.

Αυτό το έργο θα ακουστεί αύριο, ύστερα από 33 χρόνια, στο αφιέρωμα του Μεγάρου Μουσικής με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου συνθέτη. Ωστόσο είναι κάτι περισσότερο από έναν θρηνητικό ύμνο, σύμφωνα με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Μεγάρου, Μίλτο Λογιάδη, ο οποίος θα διευθύνει την ορχήστρα της ΕΡΤ. «Θα ήταν λάθος να το δούμε μόνο κάτω από το εβραϊκό θρησκευτικό περιεχόμενο του. Πρόκειται για ένα πνευματικό σχόλιο του Μπερνστάιν στην αγωνία της ανθρώπινης περιπέτειας. Θυμάμαι ότι ήμουν σε εκείνη τη συναυλία στο ΣΕΦ. Είχε πολύ κακό ήχο, αφού οι χώροι αυτοί δεν είναι ιδανικοί για τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Ομως ακόμη και μέσα σε αυτό το κακό ηχητικό τοπίο, όπου σίγουρα το έργο δεν φωτιζόταν όπως έπρεπε, μπορούσε κανείς να διακρίνει το μεγαλείο του».

Το πρώτο δείγμα του Μπερνστάιν για ένα συμφωνικό έργο εμπνευσμένο από την εβραϊκή προσευχή ανάγεται στο 1955, κατόπιν παραγγελίας από το Μουσικό Ιδρυμα Κουσεβίτσκι και τη Συμφωνική της Βοστώνης. Η έντονη, ωστόσο, συναυλιακή δραστηριότητά του ως αρχιμουσικού δεν του επέτρεψε να ασχοληθεί με τη σύνθεση του έργου ως το 1961 (και πάλι σποραδικά), ενώ μόλις το καλοκαίρι του 1963 αφοσιώθηκε σε αυτό. Στις 22 Νοεμβρίου 1963, ενώ επεξεργαζόταν ακόμη την ενορχήστρωση της συμφωνίας του, έμαθε μαζί με εκατομμύρια συμπατριώτες του τη δολοφονία του προέδρου Τζον Κένεντι, με τον οποίο ο Μπερνστάιν συνδεόταν με δεσμούς φιλίας και αλληλοεκτίμησης από το 1956. Ετσι, αποφάσισε να αφιερώσει τη Συμφωνία στη μνήμη του. Η πρεμιέρα της δόθηκε λίγες ημέρες αργότερα, στις 12 Δεκεμβρίου, στο Τελ Αβίβ, με τη Φιλαρμονική του Ισραήλ υπό τη διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη.

Στο αφιέρωμα του Μεγάρου θα παιχτούν ακόμη τα έργα «Σκέψεις για το Νταχάου» του Γιόαβ Ταλμί, μαθητή του Μπερνστάιν, αλλά και οι «Ψαλμοί του Τσίτσεστερ» του τελευταίου (1964 – 65). Συμμετέχουν η παιδική χορωδία «Rosarte» και οι μεικτές χορωδίες της ΕΡΤ και του Δήμου Αθηναίων.