Τα πρώτα σημάδια που θέλουν προσοχή

Το τρέμουλο θεωρείται από τους περισσότερους το πλέον ύποπτο σημάδι της νόσου Πάρκινσον, εντούτοις ένας στους τρεις ασθενείς δεν το εκδηλώνει ποτέ. Αντιθέτως, και ανάλογα με το στάδιο της πάθησης, μπορεί να επηρεάσει τα πάντα: την όσφρηση, την κατάποση, ακόμη και τη λειτουργία των εντέρων (δυσκοιλιότητα).

Το πιο συχνό δε κινητικό σύμπτωμα είναι η βραδυκινησία –δηλαδή, οι αργές κινήσεις. Οπως μάλιστα υπογραμμίζουν ο ειδικοί, στην περίπτωση που ένας ασθενής τρέμει, χωρίς να έχει βραδυκινησία, τότε δεν πάσχει από τη συγκεκριμένη νόσο.

Ομως, εκτός από την κίνηση, το Πάρκινσον επηρεάζει τόσο την ψυχολογία όσο και τη νοητική λειτουργία των ασθενών. Είναι ενδεικτικό ότι έξι στους δέκα ασθενείς παρουσιάζουν κατάθλιψη.

Επιπλέον, όπως αναφέρει ο νευρολόγος Παναγιώτης Ι. Ζήκος, υπεύθυνος του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον και Συναφών Διαταραχών του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας και υπεύθυνος του Ιατρείου Επεμβατικής Αντιμετώπισης Πάρκινσον στο Νοσοκομείο Μετροπόλιταν, η συγκεκριμένη νόσος επηρεάζει και τη σκέψη τους.

«Εκτός από την κίνηση επηρεάζεται και η κρίση των ασθενών. Και αυτό διότι στο Πάρκινσον η βλάβη ξεκινά από τους μετωπιαίους λοβούς. Πρόκειται για το σημείο του εγκεφάλου που ελέγχει τη συνείδηση για τις πράξεις μας, την κρίση μας σχετικά με τις αποφάσεις που λαμβάνουμε και τον τρόπο αντίδρασής μας. Μοιραία, ο ασθενής γίνεται πιο άκαμπτος, μένει αγκυλωμένος σε αυτά που γνωρίζει, με αποτέλεσμα συχνά να είναι αναποφάσιστος σε ό,τι αφορά τις θεραπείες που του προτείνονται», προειδοποιεί ο ειδικός. Ετσι, ακόμη κι όταν οι ασθενείς εισέρχονται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κινητικότητά τους, συχνά διστάζουν να κάνουν το επόμενο βήμα παρότι θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους.

Ειδικότερα, περισσότεροι από εννέα στους δέκα ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον εμφανίζουν κατά την πορεία της ασθένειάς τους εναλλαγές καλής κινητικότητας και κινητικών προβλημάτων, οι οποίες μειώνουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους.

Οι διακυμάνσεις αυτές εκδηλώνονται έπειτα από μήνες ή χρόνια λήψης της κλασικής φαρμακευτικής θεραπείας με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους.

Μάλιστα, οι εναλλαγές της καλής κινητικότητας με την ακινησία ή και την υπερκινησία θεωρούνται από τους ασθενείς μία από τις δυσκολότερες παραμέτρους της ασθένειάς τους.

«Οταν εμφανιστούν κινητικές διακυμάνσεις που δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς, τότε ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει ότι βρίσκεται στο προχωρημένο στάδιο της νόσου» εξηγεί ο δρ Παναγιώτης Ζήκος.

Και συνεχίζει: «Η νόσος Πάρκινσον οφείλεται στη μειωμένη παραγωγή μιας ουσίας στον εγκέφαλο που λέγεται ντοπαμίνη. Την έλλειψη αυτή αποκαθιστά το φάρμακο λεβοντόπα, που είναι η κλασική αγωγή για τη νόσο. Οταν οι ασθενείς αρχίζουν για πρώτη φορά να παίρνουν λεβοντόπα, αυτή επαναφέρει σε πολύ καλό επίπεδο την ντοπαμίνη τουςκαι έτσι η κινητικότητά τους είναι σταθερή και καλή. Καθώς περνά ο καιρός όμως η ασθένειά τους εξελίσσεται και ο εγκέφαλός τους παράγει ολοένα λιγότερη ντοπαμίνη, με αποτέλεσμα να μην κατορθώνει η λεβοντόπα να την επαναφέρει στο επιθυμητό επίπεδο ή/και για όλες τις ώρες που μεσολαβούν μέχρι την επόμενη δόση».

Ετσι, ακόμη κι αν ο γιατρός δώσει παραπάνω δόση, τότε αυτή «πλημμυρίζει» τον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να οδηγεί σε υπερβολική κίνηση.

Ο χρονικός εντοπισμός της εκδήλωσης των κινητικών διακυμάνσεων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Υπολογίζεται ότι « 50% των ασθενών τις παρουσιάζουν μέσα σε 1-2 χρόνια από την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής και σχεδόν 90% μέσα σε 15 έτη», προσθέτει ο δρ Παναγιώτης Ζήκος.

Το φαινόμενο «On-Off». Οι γιατροί αποκαλούν το φαινόμενο αυτό «On-Off», με το «Οn» να σηματοδοτεί τις περιόδους καλής κινητικότητας ή υπερκινησίας και το «Off» τις περιόδους μειωμένης κινητικότητας ή ακόμα και ακινησίας.

Η εναλλαγή αυτή στην κινητικότητα μπορεί στην αρχή να είναι αδιόρατη και να μην εκδηλώνεται σε κάθε δόση της λεβοντόπας, ούτε κάθε μέρα, σταδιακά όμως ο ασθενής αρχίζει να νιώθει την αλλαγή αυτή στο σώμα του. Ειδικότερα, μπορεί να αρχίσει πάλι να έχει αργές κινήσεις (βραδυκινησία), δυσκαμψία ή/και τρόμο. Μάλιστα, μερικοί ασθενείς εκδηλώνουν ολική ή μερική ακινησία.

«Ουσιαστικά αυτό που συμβαίνει είναι ότιλαμβάνοντας ο ασθενής μία δόση φαρμάκου, νιώθει σε μισή ώρα το ευεργετικό του αποτέλεσμα (φάση “Οn”) το οποίο θα διαρκέσει για μία έως δύο ώρες, κατά τις οποίες μπορεί να έχει και τουλάχιστον μισή ώρα υπερβολική κίνηση, δηλαδή ακούσιες κινήσεις του κορμού ή των άκρων ή του προσώπου», λέει ο δρ Ζήκος.

«Στη συνέχεια και τουλάχιστον μισή ώρα πριν από την επόμενη δόση του, η δράση του φαρμάκου αρχίζει να τον “αφήνει” και νιώθει αργός, βαρύς, με τρόμο (τρέμουλο) στα άκρα, δυσκολία στη βάδιση, δεν μπορεί να σηκωθεί από την καρέκλα ή έχει και μη κινητικά συμπτώματα (φάση “Off”)».

Για να… σβήσουν τα συμπτώματα αυτά, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής, που μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγή ή/και συνδυασμούς φαρμάκων, διαφορετικές δόσεις ή/και αλλαγή στη συχνότητα λήψης.

Οι τροποποιήσεις όμως λίγο μπορεί να βοηθήσουν στις υπερκινησίες. Πολύ σύντομα ο ασθενής θα αναγκαστεί να λαμβάνει δόσεις ανά 2-3 ώρες, δυσκολεύοντας σημαντικά την καθημερινότητά του και τον προγραμματισμό δραστηριοτήτων.

Ο «βηματοδότης». Σε κάθε περίπτωση, «υπάρχουν πια επιστημονικά δεδομένα βάσει των οποίων η ζωή του ασθενούς θα βελτιωθεί πολύ περισσότερο εάν επιλέξει να κάνει τοποθέτηση ενός “βηματοδότη” στον θώρακα, που ενώνεται με ηλεκτρόδιο με τον εγκέφαλο (το σύστημα λέγεται νευροδιεγέρτης DBS) ή μιας αντλίας συνεχούς χορήγησης φαρμάκων στην κοιλιά», λέει ο ειδικός, συμπληρώνοντας ότι με τον τρόπο αυτόν μπορεί να τεθούν για τουλάχιστον άλλη μία δεκαετία υπό έλεγχο τα συμπτώματά του.