Ο αγώνας ποδοσφαίρου «περιπατητικού ποδοσφαίρου (walking football) στο αθλητικό κλαμπ SVV στην παραλία Σχεβενίγκεν της Χάγης στα τέλη Μαρτίου, ανάμεσα σε δύο ομάδες με παίκτες ηλικίας άνω των 60 ετών, είχε ασυνήθιστα πολλούς θεατές. Αφορμή; Το ξεκίνημα στοχευμένης πρωτοβουλίας της ολλανδικής κυβέρνησης, η οποία θα απορροφήσει 26 εκατ. ευρώ σε βάθος τετραετίας, με αποδέκτες ηλικιωμένους, και δη όσους υποφέρουν από μοναξιά. Με τίτλο «Μία [επίσκεψη] εναντίον της μοναξιάς» η πρωτοβουλία επιδιώκει να διασφαλίσει ότι δήμοι και κοινότητες ανά τη χώρα θα αναζητήσουν λύσεις στη μοναξιά των ατόμων τρίτης ηλικίας, αρχίζοντας με μία επίσκεψη τον χρόνο στα σπίτια τους.
«Μία επίσκεψη μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της μοναξιάς των ηλικιωμένων», λέει ο Αξελ Ντέες από το ολλανδικό υπουργείο Υγείας στα «ΝΕΑ». «Είναι ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας σε μια διαδικασία που θα βοηθήσει τα άτομα αυτά να βγουν από το σπίτι τους, να ξεπεράσουν τους φόβους τους και να συμμετέχουν και πάλι στην κοινωνία. Μέσω της επαφής μπορεί να βρεθεί μια λύση κατάλληλη για ένα συγκεκριμένο άτομο».
Η ιδέα βασίζεται σε πρόγραμμα το οποίο εφαρμόζει ήδη ο Δήμος του Ρότερνταμ. Κάθε χρόνο οι ηλικιωμένοι της πόλης ηλικίας άνω των 75 λαμβάνουν μία επιστολή, στην οποία τους προτείνεται μία επίσκεψη. «Πολλοί θεωρούν ότι δεν υπάρχει λόγος και απορρίπτουν την πρόταση, αλλά αρκετοί ανταποκρίνονται θετικά, με αποτέλεσμα γύρω στα 9.000 ηλικιωμένα άτομα να δέχονται μία επίσκεψη τον χρόνο από εθελοντές», επισημαίνει ο Ντέες. «Το Ρότερνταμ είναι η μόνη πόλη στην Ολλανδία όπου το ποσοστό των μοναχικών ηλικιωμένων μειώνεται τα τελευταία χρόνια».
Κατά τον Ντέες, στόχος της πρωτοβουλίας, η οποία μετά τα πρώτα 26 εκατ. ευρώ που θα διατεθούν μέχρι το 2021 θα χρηματοδοτείται με 5 εκατ. ευρώ τον χρόνο, είναι να κινητοποιήσει τις ολλανδικές τοπικές Αρχές προς την κατεύθυνση αυτή. «Το πρόβλημα της μοναξιάς των ηλικιωμένων είναι σοβαρό και θέλουμε οι τοπικές Αρχές να αναπτύξουν προγράμματα ώστε να έρχονται τακτικά σε επαφή με τους ανθρώπους αυτούς για να εντοπίζουν ποιοι υποφέρουν από μοναξιά».
Οι αριθμοί κινούνται σε ανησυχητικά επίπεδα. Στην Ολλανδία των 17 εκατ. συνολικά κατοίκων οι ηλικιωμένοι άνω των 75 ετών θα φτάσουν το 2030 τα 2,1 εκατ. άτομα από 1,3 εκατ. σήμερα. Πάνω από τους μισούς ηλικιωμένους άνω των 75 ετών, κάπου 700.000, υποφέρουν από μοναξιά, ενώ εξ αυτών 11% αισθάνονται ότι υποφέρουν από σοβαρή μοναξιά. Το 2030 οι «μοναχικοί» ηλικιωμένοι θα φτάσουν τα 1,1 εκατ. «Με την άνοδο της ηλικίας το πρόβλημα γίνεται περισσότερο έντονο», λέει ο Ντέες. «Στις ηλικίες άνω των 85 το 63% των ηλικιωμένων αισθάνεται μοναξιά».
Οι επισκέψεις σε ηλικιωμένους και ιδίως σε γηροκομεία αποτελεί παράδοση στην καλβινιστικών καταβολών ολλανδική κοινωνία. Στο τέλος της περασμένης χρονιάς, στο δείπνο των Χριστουγέννων, οι ηλικιωμένοι «οικότροφοι» ενός γηροκομείου στη Χάγη πήραν το γλυκό τους από τα χέρια του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε. Πολιτικοί, μέλη της βασιλικής οικογένειας, μαθητές, φοιτητές εντάσσουν συνήθως τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, κυρίως στις γιορτές των Χριστουγέννων, επισκέψεις σε κάποιο γηροκομείο.
Ομως, οι περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες την τελευταία πενταετία οδήγησαν σε ραγδαία μείωση των διαθέσιμων θέσεων σε γηροκομεία, αναγκάζοντας χιλιάδες άτομα της τρίτης ηλικίας σε μοναχική διαβίωση.
Το γενναιόδωρο και «τακτοποιημένο» προς τους ηλικιωμένους κοινωνικό κράτος άρχισε να στρέφεται προς το μοντέλο μιας περισσότερο «συμμετοχικής κοινωνίας», όπου το βάρος των ατόμων τρίτης ηλικίας πέφτει περισσότερο στους νεότερους συγγενείς και φίλους, χωρίς όμως τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Επιπλέον, κατά τον Ντέες, ο αριθμός των ηλικιωμένων που προτιμούν να μένουν εκτός γηροκομείων, καθώς η φυσική τους κατάσταση παραμένει σε καλό επίπεδο ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία, βρίσκεται σε ανοδική τροχιά. «Πολλοί εξ αυτών είναι ευάλωτοι σε αισθήματα μοναξιάς».
Είναι, παράλληλα, ευάλωτοι σε θέματα ασφάλειας και προστασίας, όπως αναδεικνύουν τα στοιχεία του Συνηγόρου για τους Ηλικιωμένους, που λειτουργεί εδώ και μία πενταετία στο Εθνικό Κέντρο για τους Ηλικιωμένους. Τα περισσότερα αιτήματα αφορούν την ασφάλεια ή τους κανονισμούς των τοπικών Αρχών, αλλά ο Συνήγορος προτρέπει τους ηλικιωμένους να έρχονται σε επαφή για περισσότερα θέματα, όπως για παράδειγμα η ενοικίαση ενός σπιτιού, με δεδομένα τα λουκέτα σε οίκους ευγηρίας.
Το νέο πρόγραμμα της κυβέρνησης προβλέπει, μεταξύ άλλων, στήριξη στις τοπικές Αρχές για τη δημιουργία hotline, όπου θα μπορούν απλοί πολίτες –εθελοντές, κομμωτές, οδηγοί λεωφορείων, παθολόγοι, νοσοκόμες –αλλά και κοινωνικοί οργανισμοί και εταιρείες να αναφέρουν πιθανές περιπτώσεις ηλικιωμένων που νιώθουν μοναξιά. «Αφού εντοπιστούν, κάποιες απλές λύσεις, όπως να κάνουν τις αγορές τους με τη βοήθεια ενός γείτονα, μπορεί να σπάσουν τη μοναξιά τους», επεξηγεί ο Ντέες.
Τηλεφωνικές γραμμές έκτακτης ανάγκης
Το πρόγραμμα προβλέπει ακόμη τη χαρτογράφηση περιοχών όπου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος «μοναχοποίησης» ηλικιωμένων, αλλά και τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης όπου θα μπορούν οι ηλικιωμένοι να καταφεύγουν οποιαδήποτε μέρα και ώρα αναζητώντας κάποιον για να μιλήσουν. Το πρόγραμμα φιλοδοξεί ακόμη να προχωρήσει βαθύτερα, διασφαλίζοντας πιο βιώσιμες λύσεις. Υπό την καθοδήγηση ειδικών, οι οποίοι θα εντοπίζουν τις προτιμήσεις των ηλικιωμένων, πώς βλέπουν οι ίδιοι μια «καλή ζωή», θα αναπτύσσουν ρουτίνες απασχόλησης, ομαδικές δραστηριότητες, μαθήματα διαχείρισης μιας καλύτερης ζωής, online μαθήματα για την ανεύρεση φίλων. Για τον καλύτερο συντονισμό των επιμέρους πρωτοβουλιών, που αναμένεται να αναπτυχθούν σε τοπικό επίπεδο, δημιουργείται ακόμη εθνικό κέντρο κατά της μοναξιάς, ενώ το υπουργείο Υγείας τρέχει ήδη διαφημιστική καμπάνια με στόχο την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών.
