Με αφορμή τα πρόσφατα εγκαίνια της ηλεκτρικής διασύνδεσης Σύρου – Αττικής, ο Μαργαρίτης Σχοινάς διαμαρτυρήθηκε επειδή δεν αναδείχθηκε επαρκώς η συνεισφορά της Ευρώπης στο έργο καθώς δεν τηρήθηκαν οι κανόνες δημοσιοποίησης της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης. Κανόνες που αποσκοπούν στην καλλιέργεια της ευρωπαϊκής ιδέας, στην αποκατάσταση της κατασυκοφαντημένης Ευρωπαϊκής Ενωσης στη συνείδηση της κοινής γνώμης. Δυστυχώς, πρόκειται για ψύλλους στ’ άχυρα της αντιευρωπαϊκής προπαγάνδας στη χώρα μας.
Τα χρόνια πριν από την κρίση, όταν το χρέος μας ήταν «λιγότερο βαρύ», καταβάλλαμε σε τόκους 9-10 δισ. ευρώ ετησίως –φτάσαμε ώς και 15 δισ. ευρώ στην κορύφωση της κρίσης. Μετά το 2012 μειώθηκαν στα 5,5-6 δισ. ευρώ. Αυτήν τη μεγάλη, ουσιαστική ελάφρυνση χρέους δεν την έφερε βέβαια ο πελαργός! Ηταν αποτέλεσμα των μεγάλων παρεμβάσεων του PSI και του OSI το 2012. Οι Ευρωπαίοι αντικατέστησαν τα παλαιά δάνεια της Ελλάδας με νέα, μακροπρόθεσμα και εξαιρετικά χαμηλότοκα δάνεια. Ομως, οι πολίτες δεν κατάλαβαν πόση βοήθεια προσέφεραν στους Ελληνες οι εταίροι τους, πόση αλληλεγγύη έδειξε η Ευρώπη. Αντιθέτως, στο συλλογικό μας ασυνείδητο εδραιώθηκε η προπαγάνδα των πολιτικών απατεώνων ότι η Ευρώπη δεν διέσωσε την Ελλάδα αλλά τις γερμανικές τράπεζες.
Σε στεγαστικό δάνειο 100.000 ευρώ, διάρκειας 30 ετών, με επιτόκιο 4%, αντιστοιχεί μηνιαία δόση 478 ευρώ. Μειώνοντας το επιτόκιο στο 1%, η δόση πέφτει στα 321 ευρώ. Τόση ακριβώς είναι και η μηνιαία δόση που αντιστοιχεί σε στεγαστικό 67.000 ευρώ, διάρκειας 30 ετών, με επιτόκιο 4%. Δηλαδή, είτε κουρέψουμε το χρέος κατά 1/3 είτε μειώσουμε το επιτόκιο κατά 3%, η ελάφρυνση για τον δανειολήπτη είναι ίδια.
Εύκολα, λοιπόν, αντιλαμβάνεται κάποιος ότι η μείωση των επιτοκίων ισοδυναμεί με ονομαστικό κούρεμα του χρέους. Είναι δε τόσο απλός ο μηχανισμός, που δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. Γι’ αυτό είμαι βέβαιος ότι η υποτίμηση της βοήθειας που μας πρόσφερε η Ευρώπη και η κατασυκοφάντηση της ελάφρυνσης του χρέους του 2012 από σύσσωμη την αντιμνημονιακή αντιπολίτευση δεν ήταν προϊόν άγνοιας, ημιμάθειας ή αυταπάτης. Ηταν ξεκάθαρη πολιτική απάτη που άρδευσε τα χωράφια του αντιευρωπαϊσμού στη χώρα μας.
Γενικά στο θέμα του χρέους, η κυβέρνηση παρέμεινε δέσμια της αντιευρωπαϊκής απάτης και του αντιμνημονιακού αφηγήματος. Και τρία χρόνια τώρα κάνει πολλή φασαρία με ελάχιστο αποτέλεσμα! Διότι η Ευρώπη κρατά σταθερή γραμμή: το 2012 ολοκλήρωσε μια μεγάλη ελάφρυνση του ελληνικού χρέους και δεσμεύτηκε στο μέλλον για συμπληρωματικές παρεμβάσεις, εφόσον χρειαστεί. Ακόμα και το περίφημο γαλλικό μοντέλο που ακούμε τώρα συνεχώς, σ’ αυτήν την κατεύθυνση κινείται. Αν η ελληνική οικονομία υστερεί, θα προσφέρονται «σφηνάκια» ελάφρυνσης υπό τη μορφή επιμηκύνσεων τμήματος του χρέους.
Στην επικείμενη συζήτηση για το χρέος η Ευρώπη διαθέτει δύο1 μόνο τρόπους ελάφρυνσής του χωρίς κούρεμα ή νέα χρηματοδότηση: μείωση επιτοκίων και επιμηκύνσεις των υφιστάμενων δανείων. Ομως τα επιτόκια των υφιστάμενων δανείων είναι πλέον πολύ χαμηλά. Πίσω στο 2012, οι εταίροι ελάφρυναν το χρέος μειώνοντας τα επιτόκια στα διακρατικά δάνεια του πρώτου Μνημονίου από 4% σε 0,5%, οπότε τα περιθώρια μείωσης είναι πλέον αμελητέα (γι’ αυτό, άλλωστε, με τα πολυδιαφημισμένα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος δεν μειώθηκε κανένα επιτόκιο κανενός δανείου). Οπότε, μόνο το εργαλείο «επιμηκύνσεις» είναι διαθέσιμο. Και επιμηκύνσεις θα λάβουμε!
Το 2012 το μέγεθος της παρέμβασης στο χρέος βασίστηκε στην εκτίμηση ότι το πιεσμένο ελατήριο της ελληνικής οικονομίας θα ανέκαμπτε δυναμικά μετά το 2014. Ομως η ελληνική οικονομία παρέμεινε στάσιμη την τριετία 2015-2017. Κόντρα σε όλες τις εκτιμήσεις, αντί να αυξηθεί το ονομαστικό ΑΕΠ και να μειωθεί το ονομαστικό χρέος της χώρας, και τα δύο παρέμειναν το 2017 στα επίπεδα του 2014. Και σήμερα, όλες οι προγραμματισμένες λήξεις των δανείων έχουν έρθει κατά τρία χρόνια πιο κοντά στη στάσιμη οικονομία μας. Τα διακρατικά δάνεια του πρώτου Μνημονίου αρχίζουν να ωριμάζουν το 2020, τα δάνεια του EFSF του δεύτερου Μνημονίου το 2023 και τα post PSI ομόλογα των ιδιωτών το 2023. Οι λήξεις όλων αυτών των δανείων έχουν έρθει μερικά χρόνια κοντύτερα, χωρίς να έχουν βελτιωθεί οι δείκτες υπερχρέωσης της χώρας.
Μια επιμήκυνση όλου του χρέους κατά τρία χρόνια θα μας έφερνε στην κατάσταση που ήμαστε το 2014. Τα τρία χρόνια θα σφραγίζονταν και επισήμως με την ένδειξη «χαμένα», αλλά θα κερδίζαμε ένα μέρος της τριετούς ζημιάς. Παρόμοιο αποτέλεσμα θα είχε η επιμήκυνση του μισού χρέους για έξι χρόνια ή του 1/5 του χρέους για 15 χρόνια.
Με άλλα λόγια, το 2012 οι εταίροι, εκτός από χαμηλά επιτόκια, πρόσφεραν και χρόνο στην Ελλάδα. Κι επειδή εμείς τον χαραμίσαμε στη στασιμότητα, εκείνοι θα προσφέρουν κι άλλο. Αλλά να το ξεκαθαρίσουμε εξαρχής: τόσο περιορισμένη επιμήκυνση συναρτώμενη με υποαπόδοση της οικονομίας δεν ονομάζεται ελάφρυνση χρέους αλλά damage control. Και σε αυτό συντείνουν όλες οι ενδείξεις.
Για να τελειώσω όπως ξεκίνησα, η συκοφάντηση του ρόλου της Ευρώπης στην ελληνική κρίση και η παραπλάνηση της κοινής γνώμης, η δυσφήμηση της ευρωπαϊκής ιδέας και αλληλεγγύης, η καλλιέργεια εθνικολαϊκιστικών αισθημάτων και συναισθημάτων ταιριάζουν και βολεύουν την πολιτική ταυτότητα του ενός κυβερνητικού εταίρου, αλλά δεν συνάδουν με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Γιατί στροφή στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δεν γίνεται καλλιεργώντας μύθους που μας φέρνουν πιο κοντά στον Φάρατζ, στη Λεπέν και στον Ορμπαν.
O Γιώργος Στρατόπουλος είναι οικονομικός αναλυτής
1 Η πολυδιαφημισμένη σταθεροποίηση των επιτοκίων δεν είναι ελάφρυνση. Καθένας μας μπορεί να πάει στην τράπεζα και να ζητήσει να μετατρέψει το στεγαστικό του δάνειο κυμαινόμενου επιτοκίου σε δάνειο με σταθερό επιτόκιο. Ομως η ασφάλεια από τις επιτοκιακές διακυμάνσεις κοστίζει, γιατί τα σταθερά μακροχρόνια επιτόκια είναι υψηλότερα από τα κυμαινόμενα. Ευτυχώς, χάρη στην ποσοτική χαλάρωση του Ντράγκι, η ψαλίδα μεταξύ σταθερών και κυμαινόμενων επιτοκίων στην ευρωζώνη έχει κλείσει. Το επιπλέον επιτόκιο που θα πληρώσει η Ελλάδα για τη μετατροπή είναι σχετικά μικρό. Ομως θα το πληρώσει η Ελλάδα. Κανείς δεν μας χαρίζει τίποτα. Διαχείριση παθητικού λέγεται αυτή η μετατροπή, όχι ελάφρυνση.
