Η επόμενη μέρα της Κούβας

Επειτα από έξι δεκαετίες το καθεστώς Κάστρο φτάνει στο τέλος του. Η σημαδιακή ημερομηνία είναι η 19η Απριλίου –τότε θα παραδώσει τα σκήπτρα ο Ραούλ Κάστρο. Αλλά όπως σημειώνει η «Ελ Παΐς», κανένας στην Κούβα δεν φαίνεται να συγκινείται ιδιαίτερα. Αυτός πάντως που προαλείφεται για διάδοχος του τελευταίου των Κάστρο είναι κάποιος που όταν έγινε η επανάσταση ήταν ακόμη αγέννητος. Ο Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ, σημερινός αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, θα γιορτάσει τα 58 του χρόνια στις 20 Απριλίου –την επομένη της ψηφοφορίας στη Βουλή για την ανάδειξη του νέου προέδρου. Αλλά δεν είναι μόνο άνθρωπος του καθεστώτος. Είναι και άνθρωπος της οικογένειας, αν λάβει κανείς υπόψη το γεγονός ότι ήταν ένα από τα πρόσωπα της οικογενειακής φωτογραφίας που τραβήχτηκε στην κηδεία του Φιντέλ Κάστρο τον Δεκέμβριο του 2016 στο κοιμητήριο του Σαντιάγκο. «Ο σύντροφος Ντίαζ Κάνελ δεν είναι κανένας νεοσύλλεκτος» θα έλεγε γι’ αυτόν ο 86χρονος Ραούλ όταν τον έχριζε νούμερο δύο του καθεστώτος το 2013.

Παραμένει γεγονός πάντως ότι η ανάληψη της προεδρίας από τον Κάνελ «σηματοδοτεί μια αλλαγή», όπως επισημαίνει στο France24 η αναλύτρια Ζανέτ Αμπέλ. «Ο Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ», εξηγεί, «ενσαρκώνει την επόμενη γενιά από εκείνη της επανάστασης του 1959». Για πρώτη φορά στη μετεπαναστατική Ιστορία του νησιού, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν θα λέγεται Κάστρο ούτε θα φοράει στρατιωτική στολή.

«Ο Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ διατηρεί εξάλλου ένα προφίλ διανοούμενου και τεχνοκράτη που δεν θυμίζει σε πολλά εκείνο των αυτοδίδακτων επαναστατών της ιστορικής γενιάς» συνεχίζει η ίδια. Και πράγματι: Με σπουδές στη σχολή ηλεκτρολόγων μηχανικών, ο Κάνελ εντάχθηκε στο κόμμα μόλις το 1997, δηλαδή περίπου στα 40 του χρόνια. Δώδεκα χρόνια αργότερα θα αναλάμβανε το χαρτοφυλάκιο της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Για να φτάσει έως εκεί, είχε προηγουμένως διευθύνει την τοπική οργάνωση της Βίλα Κλάρα, στη συνέχεια του Ολγκουίν. Το 2013 χρίστηκε αντιπρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου της Κούβας. Στους Κουβανούς δεν πέρασε απαρατήρητος ο άνθρωπος του καθεστώτος που κυκλοφορούσε με ποδήλατο για να παραμείνει σε επαφή μαζί τους.

Σε κάποιους άλλους, πάλι, θυμίζει τον αμερικανό ηθοποιό Ρίτσαρντ Γκιρ –βοηθούν σε αυτό και τα γκρίζα μαλλιά του. Αλλά πόση εξουσία θα έχει; Οχι όση είχαν οι Κάστρο. Ο ίδιος θα αναλάβει την προεδρία αλλά ο Ραούλ θα παραμείνει πρώτος γραμματέας του κόμματος έως το 2021. Είναι κι αυτή μια αλλαγή που έχει τη σημασία της: ενώ εδώ και μισό αιώνα η εξουσία ήταν συγκεντρωμένη στα χέρια ενός προσώπου, είναι η πρώτη φορά σε αυτά τα πενήντα χρόνια που θα μοιραστεί σε περισσότερα πρόσωπα.

Παράλληλα, όποιος χρηματίζει πρόεδρος στο εξής, δεν θα έχει δικαίωμα σε περισσότερες από δύο πενταετείς θητείες. Ο ίδιος ο Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ θα πρέπει να περιοριστεί σε έναν ρόλο καθαρά αντιπροσωπευτικό –ρόλο που ούτως ή άλλως εκτελεί εδώ και μερικά χρόνια. Σε αυτό το διάστημα έχει συναντηθεί με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στο Κρεμλίνο και τον Κιμ Γιονγκ Ουν στη Βόρεια Κορέα, ενώ είχε εκπροσωπήσει την Κορέα στη Διάσκεψη του Παρισιού για το Κλίμα το 2015.

Κατά τ’ άλλα, τίποτε δεν δείχνει ότι θα αλλάξει σε βάθος την πολιτική του καθεστώτος. Ο σκοπός του, λένε οι αναλυτές, δεν είναι να αναποδογυρίσει το σύστημα, αλλά να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις που είχε ξεκινήσει ο Ραούλ Κάστρο, μεταξύ των οποίων είναι και η εγκατάλειψη του διπλού νομίσματος (το κουβανικό πέσος και το πέσος που μπορεί να μετατρέψει κανείς σε άλλο νόμισμα), ενώ ανάμεσα στους στόχους του είναι και η μείωση των μισθολογικών διαφορών. «Θα κυβερνήσει υπό την επίβλεψη του κόμματος, αλλά και των ενόπλων δυνάμεων οι οποίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική πολιτική» επισημαίνουν οι γνώστες.

Αχυράνθρωπος, όπως θέλουν να πιστεύουν κάποιοι; Οχι ακριβώς. Ο καλλιεργημένος και ευαίσθητος σε θέματα περιβάλλοντος Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ αναμένεται να διαχωρίσει τη θέση του από την καστρική γραμμή, υποστηρίζοντας ένα ακόμη μεγαλύτερο άνοιγμα της Κούβας. «Σήμερα, με την ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων και του Διαδικτύου, το να απαγορεύεις κάποια πράγματα είναι μάταιο, δεν έχει νόημα» έχει δηλώσει ο ίδιος, έχοντας εμφανιστεί πολλές φορές δημοσίως με ένα τάμπλετ στα χέρια. Είναι επίσης κάποιος με λογαριασμό στο Facebook –κάτι όχι ακριβώς σύνηθες για τους αξιωματούχους του καθεστώτος -, ενώ έχει υπερασπιστεί την ελευθεροτυπία στηρίζοντας το 2013 το μπλογκ Jovencuba, που είχε λογοκρίνει το καθεστώς.

Ολα αυτά δεν τον κάνουν και φιλελεύθερο. Σε μια κομματική ομιλία τον Αύγουστο του 2017 είχε επικρίνει με σφοδρότητα τους αντιφρονούντες, ενώ είχε ασκήσει κριτική και στα ανεξάρτητα μίντια. Δεν είναι απίθανο να το έκανε βέβαια για να καθησυχάσει το κόμμα, παίζοντας σωστά το παιχνίδι των ισορροπιών. Γιατί στο τέλος τέλος αυτή είναι η βασική αποστολή του Μιγκέλ Ντίαζ Κάνελ και της νεότερης γενιάς που εκπροσωπεί: να ισορροπήσει πάνω σε δύο βάρκες.