Ταξιδεύοντας 26 χρόνια με τη NASA

Εχει ζήσει 1.318 ώρες στο Διάστημα. Εμαθε να πετά αεροπλάνο πριν μάθει να οδηγεί αυτοκίνητο! Συμμετείχε σε πέντε πτήσεις διαστημικών λεωφορείων από το 1990 ώς το 2010. Και σε λίγες ημέρες θα βρεθεί στην Αθήνα. Η 67χρονη Αμερικανίδα Marsha Ivins, αστροναύτισσα της NASA από το 1984 ώς το 2010, θα παραθέσει ομιλία την επόμενη Δευτέρα στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου με θέμα «Η ιστορία των επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων». Με αφορμή την επίσκεψή της στη χώρα μας μιλά στα «ΝΕΑ» για τις συναρπαστικές εμπειρίες της μακριά από τη Γη.

To 1961, όταν οι ΗΠΑ έστειλαν τον πρώτο τους αστροναύτη στο Διάστημα με το Mercury Program, ήμουν δέκα ετών. Βλέποντας αυτή την πρώτη πτήση, αποφάσισα ότι «αυτό θέλω να γίνω όταν μεγαλώσω», αστροναύτισσα. Δεν ήμουν σίγουρη πώς, όμως κατάλαβα ότι θα το κατάφερνα. Οι αστροναύτες την εποχή εκείνη ήταν άνδρες και πιλότοι μαχητικών αεροσκαφών, δηλαδή μη επιλογές για μένα. Ηταν, ωστόσο, και μηχανικοί. Οπότε σπούδασα Μηχανολογία. Επίσης, έγινα πιλότος. Το 1974 έγινα δεκτή ως μηχανικός στις εγκαταστάσεις της NASA στο Χιούστον. Επειτα από δύο αιτήσεις που δεν εγκρίθηκαν, το 1984, όταν επιλεγόταν πλήρωμα για το διαστημικό λεωφορείο, έγινα δεκτή στην τάξη των αστροναυτών.

Ολες οι φωτογραφίες που είχα δει πριν και όσα είχα ακούσει από ανθρώπους που βρέθηκαν στο Διάστημα δεν ήταν αρκετά για να με προετοιμάσουν για την αληθινή εμπειρία τού να βρίσκομαι στο Διάστημα και να βλέπω τη Γη έξω από το παράθυρό μου. Είναι ένα συναίσθημα που δεν μπορεί να περιγραφεί –λυπάμαι -, επειδή συνδέεται με το πολύ ισχυρό συναίσθημα του να γνωρίζεις ότι στ’ αλήθεια δεν είσαι στον πλανήτη πια! Ισως μια μέρα το να βρίσκεσαι στο Διάστημα να είναι κάτι τόσο συνηθισμένο όσο το να είσαι στο αεροπλάνο. Αλλά προς το παρόν το γεγονός είναι απερίγραπτο.

Σκεφτείτε όλα όσα κάνετε στη Γη, με τα πάντα –ακόμη και τον εαυτό σας –να πετούν. Αυτό είναι η ζωή στο Διάστημα. Στις πρώτες πτήσεις το φαγητό των αστροναυτών δινόταν σε σωληνάρια. Πλέον, είναι κανονικό φαγητό, αλλά δεν μπορείς να το μαγειρέψεις εκεί. Οπότε τα φαγητά είναι προμαγειρεμένα, τους έχουν αφαιρεθεί ο αέρας και τα υγρά και συσκευάζονται λυοφιλιωμένα σε κενό. Για να ετοιμάσεις το γεύμα σου, επανυδατώνεις το φαγητό και το θερμαίνεις. Κάθε πακέτο έχει ένα είδος τροφής, κρέας, λαχανικά, σούπα, αβγά κ.λπ. Αφού το ζεστάνεις, κόβεις την κορυφή της συσκευασίας και το τρως με κουτάλι. Δεν υπάρχουν πιάτα, μαχαίρια ή πιρούνια. Τα υλικά κολλάνε μεταξύ τους. Σκεφτείτε πώς θα ήταν ένα φαγητό που τρίβεται σε ψίχουλα ή πώς θα ήταν να πετάνε όλα γύρω σου ενώ προσπαθείς να τα φας.

Στο διαστημικό λεωφορείο στερέωνες τον υπνόσακό σου στον τοίχο, στο πάτωμα, στην οροφή ή όπου ήθελες να κοιμηθείς εκείνη τη νύχτα και έμπαινες μέσα. Αφού έμπαινες, έδενες τον εαυτό σου με ταινίες velcro για να έχεις την αίσθηση του κρεβατιού. Εδενες και το κεφάλι σου σε ένα μπλοκ αφρού που χρησίμευε ως μαξιλάρι. Οταν χαλάρωνε ο αυχένας, μπορούσες να κοιμηθείς. Στον διαστημικό σταθμό κάθε μέλος του πληρώματος έχει ένα μικρό διαμέρισμα για να κοιμάται –περίπου στο μέγεθος ενός παλιού τηλεφωνικού θαλάμου -, έτσι ώστε ο υπνόσακος να βρίσκεται μαζί με άλλα προσωπικά αντικείμενα, όπως ο φορητός υπολογιστής, εικόνες από το σπίτι και άλλα μεμονωμένα προσωπικά πράγματα. Αυτό παρέχει περισσότερη ιδιωτικότητα απ’ ό,τι ίσχυε στο διαστημικό λεωφορείο, όπου ουσιαστικά κοιμόμασταν όλοι μαζί.

Είναι πολλά τα συναισθήματα. Στις πτήσεις των διαστημικών λεωφορείων, ο χρόνος που περνούσαμε στο Διάστημα ήταν το πολύ 14 ημέρες και η προετοιμασία για την αποστολή έως δύο χρόνια. Στο τέλος ήσουν κουρασμένος, όμως αισθανόσουν πλήρης αν είχε επιτυχία. Αντίθετα, για τα μέλη ενός διαστημικού σταθμού, όπου ο χρόνος παραμονής είναι από έξι έως οκτώ μήνες και η εκπαίδευση έχει διαρκέσει τέσσερα χρόνια, τα συναισθήματα είναι τελείως διαφορετικά. Πολλοί επανενώνονται με τις οικογένειές τους ύστερα από τόσο πολύ καιρό και υπάρχει τόση «Γη», που πρέπει να συνηθίσεις: το πλήθος, ο καιρός, ο αέρας, ο ήλιος, ο θόρυβος, τα φώτα, πράγματα που δεν αντιμετώπιζες στο Διάστημα.

Ναι, είναι λίγο βαρετή. Δεν είναι τόσο το ότι έχω βρεθεί στο Διάστημα όσο το ότι δεν εργάζομαι πλέον 12 ώρες την ημέρα σε μια δουλειά που αγάπησα. Η τελευταία μου διαστημική πτήση ήταν το 2001 και συνταξιοδοτήθηκα από τη NASA το 2010, όμως εξακολουθούσα να εργάζομαι σκληρά κάθε μέρα. Το να σταματάς αυτούς τους ρυθμούς, το να μην είσαι πλέον τμήμα ενός διαστημικού προγράμματος εν γένει, είναι κάτι στο οποίο ήταν δύσκολο να προσαρμοστώ.

Ο άνθρωπος είναι αρκετά προσαρμόσιμος, περίεργος και ανθεκτικός για να ζήσει οπουδήποτε. Το αποδείξαμε αυτό με την ύπαρξή μας στη Γη. Η απόφαση είναι το πρώτο υλικό για να χτίσεις την ικανότητα να το κάνεις. Εμείς δεν έχουμε κάνει αυτό το πρώτο βήμα, παρά τη ρητορική. Ελπίζω ότι μια μέρα θα το κάνουμε.

Αν είχα εμπιστοσύνη στα συστήματα, στον εξοπλισμό και στους ανθρώπους που θα τα χειρίζονταν, ναι, οπωσδήποτε.